Η βία κατά των γυναικών τρέφεται με την ανοχή και τη σιωπή

Πώς εξηγείτε το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών; Γιατί είναι δύσκολη η αντιμετώπισή του;

Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μέρος της δομής των κοινωνιών μας και του συστήματος λειτουργίας τους. Φαινόμενο τόσο παλιό όσο και οι πατριαρχικές μας κοινωνίες, αναγνωρίστηκε ως κοινωνικό πρόβλημα χάρη στις έρευνες και τις προσπάθειες των φεμινιστριών, που έγιναν αποδεκτές και από τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, η Ε.Ε., το Συμβούλιο της Ευρώπης, κ.ά. Η βία, αλλά και η απειλή της βίας, συνιστούν σημαντικό μέσο κοινωνικού ελέγχου.

Τα αίτιά της συνδέονται άμεσα με την ανισότητα που υπάρχει μεταξύ γυναικών και ανδρών, καθώς και τις κοινωνικοοικονομικές δομές εξουσίας, τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική σφαίρα της ζωής, γεγονός που διαμορφώνει ένα κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο η βία κατά των γυναικών, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, γίνεται αποδεκτή. Λειτουργεί και αναπαράγεται με τη συμβολή ιδεολογημάτων, θεσμών και μηχανισμών, με πρώτο αυτόν της οικογένειας, καθοριστικού παράγοντα αναπαραγωγής του πλέγματος των κυρίαρχων κοινωνικών αξιών.

Όσο για τα ιδεολογήματα που την περιβάλλουν και που συχνά θέλουν τα θύματα και όχι οι δράστες της να φέρουν την ευθύνη της, αφομοιώνονται πρόθυμα και διαμορφώνουν συλλογική συνείδηση αποδοχής και ανοχής της έμφυλης βίας. Τα θύματα την προκαλούν, αυτά ερεθίζουν τους δράστες, προκαλούν τον βιασμό τους! Συχνά εγκαλούνται τα θύματα και για την αποδοχή ή ανοχή της βίας και, έστω και έμμεσα, οι γυναίκες εξακολουθούν να ενοχοποιούνται για τις ανδρικές πράξεις και παραλείψεις. Το σημαντικό χαρακτηριστικό της έμφυλης βίας είναι ένα καταχρηστικό πρότυπο συμπεριφοράς, που εφαρμόζεται με την πάροδο του χρόνου εντός ή εκτός της οικογένειας.

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτού του είδους η βία δεν επηρεάζει μόνο γυναίκες, αλλά και παιδιά, οικογένειες και τις κοινωνίες στο πλαίσιο των οποίων λαμβάνει χώρα το φαινόμενο. Τα παιδιά είναι συνήθως οι πιο κοντινοί/ές μάρτυρες και μερικές φορές τα άμεσα θύματα της βίας στο σπίτι. Σε κάθε περίπτωση, συνέπεια των μύθων αυτών είναι να εμφανίζεται η έμφυλη βία ως μέρος των φυσιολογικών σχέσεων μεταξύ των ανδρών και των γυναικών, να δυσκολεύονται οι κακοποιημένες γυναίκες τόσο στην αναζήτηση όσο και στη λήψη βοήθειας και υποστήριξης, να δυσκολεύονται επίσης να διακόψουν βίαιες σχέσεις, η βία που υφίστανται να υποτιμάται ακόμα και από την οικογένεια προέλευσής τους και, τελικά, η βία αυτή να παραμένει κρυμμένη.

Μιλάμε για τη βία κατά των γυναικών, αλλά σπάνια για την ασύλληπτη βία που δέχονται οι γυναίκες πρόσφυγες.

Παράγοντες όπως η φυλετική ή εθνοτική καταγωγή των γυναικών, η κάστα, η τάξη, το καθεστώς της μετανάστριας ή της προσφύγισσας, η ηλικία, η θρησκεία κ.λπ. θα επηρεάσουν τις μορφές βίας που θα υποστούν και τον τρόπο που θα τη βιώσουν. Οι προσφύγισσες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης σε βία, λόγω κοινωνικού αποκλεισμού και συχνά οικογενειακού εγκλεισμού ή ευρύτερων διακρίσεων στην καθημερινή ζωή, παράλληλα με το πλήθος σχετικών αναχρονιστικών παραδόσεων και έμφυλων στερεοτύπων που τις συνοδεύουν.

Έτσι, δεν είναι περίεργο που αναφερόμαστε σε αυτές ως τον «αποκλεισμό στο εσωτερικό του αποκλεισμού» στις χώρες υποδοχής, καθώς στη νέα χώρα βιώνουν διπλό αποκλεισμό: ως μέλη της αποκλεισμένης κοινωνικής κατηγορία στην οποία ανήκουν (προσφυγική ομάδα) και ως αποκλεισμένες εξαιτίας του φύλου τους στο εσωτερικό της ομάδας τους.

Σε ατομικό επίπεδο, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που καθιστούν τις προσφύγισσες θύματα έμφυλης βίας σε ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής τους: Συνήθως στις χώρες προέλευσής τους ενδεικτικές μορφές βίας κατά των γυναικών αποτελούν: επιλεκτική άμβλωση αναλόγως του φύλου του εμβρύου που κυοφορούν, ξυλοδαρμός κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, υποχρεωτική βρεφοκτονία θηλυκών νεογνών (θηλυκτονία), συναισθηματική και σωματική κακοποίηση, άνιση πρόσβαση σε τρόφιμα, ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση, γάμος σε παιδική ηλικία, ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων κ.ά. Ο κίνδυνος βίας μπορεί επίσης να οφείλεται σε περιστάσεις που αφορούν τις σχέσεις (δεύτερο επίπεδο) ή τη θέση των γυναικών σε συγκεκριμένες κοινωνίες (τρίτο επίπεδο).

Οι προσφύγισσες, γυναίκες και κορίτσια, επηρεάζονται βαθιά από τις μακρόχρονες σωματικές, σεξουαλικές και ψυχολογικές συμπεριφορές που βιώνουν στη χώρα προέλευσης, κατά τη διάρκεια του προσφυγικού ταξιδιού, όπως και στη χώρα υποδοχής άλλωστε. Κι είναι εξουθενωτικό το γεγονός πως και στο πλαίσιο της ευρύτερης ενασχόλησης με το προσφυγικό ζήτημα η έμφυλη βία προσλαμβάνεται κατά κανόνα ως μέρος της καθημερινότητας, βασισμένο σε πανάρχαιες παραδόσεις, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται οι πολλαπλά κακοποιημένες προσφύγισσες τόσο στην αναζήτηση όσο και στη λήψη βοήθειας και υποστήριξης στη χώρα υποδοχής.