Το ύφος και το βάθος

Ο Ελύτης έγραψε κάποτε ότι ο Σολωμός είναι «ένας από τους πέντε ή δέκα μεγαλύτερους ποιητές σ’ όλο τον κόσμο και σ’ όλους τους αιώνες». Τι μας λέει αυτή η δήλωση για τον ίδιο κι όχι τον Σολωμό;

Κατ’ αρχάς, δικαίωμά του να τον αποτιμήσει με τα δικά του κριτήρια, αλλά πώς μπορεί να τον συγκρίνει με όλους τους ποιητές από κτήσεως κόσμου, τους οποίους σίγουρα ο Ελύτης δεν είχε διαβάσει; Γιατί δεν αρκέστηκε στο να πει ότι ο Σολωμός ήταν όντως ένας πολύ μεγάλος ποιητής; Εξήγηση υπάρχει: ένα βασικό χαρακτηριστικό του δημόσιου λόγου στην Ελλάδα είναι η υπερβολή.

Οταν, λοιπόν, το κάνουν οι νομπελίστες ποιητές, οι πολιτικοί θα μείνουν πίσω; Κλασικό και επίκαιρο παράδειγμα, τα όσα αποθεωτικά γράφτηκαν για τον Αλέξη Τσίπρα. Αν τα διάβαζε κάποιος που δεν γνωρίζει τα της χώρας μας, θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ήταν ο Ελληνας Μπίσμαρκ. Μια τεράστια προσωπικότητα που σφράγισε ανεξίτηλα την εποχή μας.

Φυσικά, για να τα λέμε όλα, το κόμμα περνάει δύσκολες στιγμές και επόμενο είναι να γίνονται προσπάθειες αναπτέρωσης του ηθικού, στις οποίες περιλαμβάνεται και μια ευνοϊκή για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ανάγνωση προσώπων και πραγμάτων (το ίδιο δεν θα έκανε και η Ν.Δ.;). Για να γίνει όμως πιστευτή και να αποδώσει, θα πρέπει να αποφεύγει τις κραυγαλέες υπερβολές, όπως λ.χ. «γίγαντας της πολιτικής».

Αν ο πολιτικός που χάνει πέντε συνεχόμενες εκλογές είναι γίγαντας, εκείνος που τις κέρδισε τι είναι; Ας μην ξεχνάμε και κάτι άλλο. Οσοι θαυμάζουν το «αλάθητο» πολιτικό ένστικτο του Αλέξη Τσίπρα έχουν μάλλον σβήσει από τη μνήμη τους το δημοψήφισμα που βροντοφώναξε ένα περήφανο «όχι», το οποίο σε λίγες μέρες έγινε ένα ξεκάθαρο «ναι», όπως είχαν προειδοποιήσει οι ταγματασφαλίτες και οι γερμανοτσολιάδες. Δεν πρόκειται για λαθάκι που αποδίδεται σε αυταπάτες. Για κάτι τέτοιο σε άλλες πολιτείες σού παίρνουν το δίπλωμα.

Ας μη μείνουμε όμως σ’ αυτό. Οι υπερβολές των πιστών δεν δυσχεραίνουν μόνο τις προσπάθειες να σταματήσει η πολιτική αιμορραγία του κόμματος, αλλά ανασύρουν στην επιφάνεια τους λόγους για τους οποίους βρίσκεται σήμερα στα τάρταρα. Θέλω να πω ότι η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. να διαβάσει σωστά τις ήττες του οφείλεται στο γεγονός ότι δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να διαβάσει σωστά τη νίκη του, το 2015. Κι αυτή η παρανάγνωση έχει να κάνει με την εικόνα τού Αλέξη Τσίπρα. Μια εικόνα που φιλοτέχνησε ο ίδιος και την οποία διακινούν εκείνοι που έπιναν και πίνουν νερό στο όνομά του.

Για να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, το ηρωικό και αξέχαστο ’15 δεν ήταν τόσο η πολυπόθητη νίκη της Αριστεράς, όσο η έσχατη επιλογή των χειμαζόμενων πολλών –ο πνιγμένος απ’τα μαλλιά του πιάνεται– να πιστέψουν έναν νέο και άφθαρτο πολιτικό, ο οποίος, σε αντίθεση με τους αραχνιασμένους και ριψάσπιδες που μας κυβερνούσαν, τους υποσχέθηκε ότι τα πράγματα ήταν πολύ απλά: τα μνημόνια θα σκιστούν και θα ’ναι μέρα μεσημέρι.

Οχι μόνο νέος, αλλά εικονοκλάστης και λίγο αυθάδης με την καλή έννοια, θα τολμούσε να λύσει τον γόρδιο δεσμό του χρέους που μας έπνιγε με την απλή αυτή κίνηση. Το αν υπήρχε στρατηγική, σχεδιασμός και επιχειρήματα δεν μας το είπε ο Αλέξης Τσίπρας και κανείς δεν τον ρώτησε. Γιατί η επίκληση του θυμικού σε συνδυασμό με έναν απλουστευτικό βολονταρισμό είναι το ιδιάζον χαρακτηριστικό του ύφους του, το οποίο υποκατέστησε την ψυχρή, εμπεριστατωμένη και μάλλον ανιαρή ανάλυση που πρέπει να προηγείται της πράξης. Και οι ψηφοφόροι τον επιβράβευσαν, επειδή αυτό ήθελαν να ακούσουν. Αλλο το ύφος όμως, κι άλλο το βάθος, η συγκροτημένη σκέψη, η αξιοπιστία και η σοβαρότητα.

Δυστυχώς, έτσι πορεύτηκε ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., όταν πέρασε στη αντιπολίτευση. Το υποτιθέμενο άνοιγμα προς τη σοσιαλδημοκρατία δεν ήταν κάτι που συζητήθηκε με τη δέουσα προσοχή και με επιχειρήματα, για να δούμε επιτέλους τι σημαίνει και επίσης πώς συνδυάζεται και αν συνδυάζεται με το ριζοσπαστικό προφίλ του κόμματος. Αντ’ αυτού, η όλη υπόθεση κατάντησε μια λιτανεία προσωπείων του Αλέξη Τσίπρα, που τη μια μέρα παρέπεμπαν στο 15μελές και την επόμενη προσπαθούσαν να δελεάσουν τους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ, υιοθετώντας τα εμβληματικά πράσινα συνθήματα και το ύφος του Ανδρέα Παπανδρέου.

Δεν χωράει αμφιβολία ότι η Αριστερά βρίσκεται σε δύσκολη θέση σήμερα. Θα ήθελα, όμως, να διευκρινίσω δύο πράγματα. Πρώτον, η Αριστερά δεν ταυτίζεται με τον ΣΥΡΙΖΑ, κι ας λένε στην Κουμουνδούρου πως όποιος δεν τον ψηφίζει, εκ των πραγμάτων ψηφίζει Μητσοτάκη. Και, δεύτερον, το να μείνεις στην ιστορία δεν είναι πάντα καλό. Υπάρχουν και τα παραδείγματα προς αποφυγή.