Περί μαγκιάς
Κίµων Χατζημπίρος, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2006-09-22
«Το μεγάλο προσόν αυτής της ομάδας δεν είναι ούτε η άμυνά της ούτε η επίθεσή της. Είναι η μαγκιά της, η μαγκιά η ελληνική που κάνει όλους τους Ελληνες υπερήφανους. Αυτή η μαγκιά ήταν που έφερε τον θρίαμβο επί των ΗΠΑ...». Τα σχόλια αυτά δεν εμφανίστηκαν σε κάποιο ελαφρό αθλητικό φύλλο, αλλά σε κύριο άρθρο σοβαρότατης οικονομικής εφημερίδας, που ερμήνευσε κατ αυτόν τον τρόπο την ανέλπιστη νίκη της εθνικής μπάσκετ επί της αντίστοιχης αμερικανικής. Με παρόμοιο σόφισμα θα έλεγε κανείς ότι και το ευρωπαϊκό ποδοσφαιρικό κύπελλο του 2004 αποκτήθηκε χάρη σ αυτή τη χαρισματική ιδιότητα, που όλως τυχαίως συμπληρώθηκε από τη στρατηγική του Ρεχάγκελ, την πειθαρχία και τη σκληρή δουλειά. Η αυτονόητη αξία μιας οργανωμένης και συγκροτημένης προσπάθειας εξευτελίζεται από την ευρέως διαδεδομένη ναρκισσιστική φαντασίωση περί μαγκιάς. Ενα διακριτικό γνώρισμα μερικών απολίτιστων κοινωνιών έχει φθάσει να θεωρείται κόσμημα της εθνικής ταυτότητας.
Η μαγκιά είναι η συμπεριφορά του μάγκα, δηλαδή του επιτήδειου που επιβιώνει με κάθε είδους μικροπαρανομίες. Η λέξη προέρχεται από την αλβανική μάγκα, που σήμαινε στίφος ατάκτων οπλοφόρων. Με την τρέχουσα χρήση της σηματοδοτεί προπάντων μια θρασεία έλλειψη προσαρμογής σε κανόνες. «Μαγκιά του» είναι η τιμητική απονομή θαυμασμού σε κάποιον που παρανομώντας συνειδητά βγαίνει κερδισμένος.
Η μυθολογία του ζόρικου νταή στην ύπαιθρο των προηγούμενων αιώνων και η γοητεία του περιθωριακού αστικού υποκόσμου ασκούν σήμερα ιδιαίτερη έλξη σε όποιον επιθυμεί να απολαμβάνει τα αγαθά της οργανωμένης κοινωνίας χωρίς να αποδέχεται τους όρους της κοινωνικής συμβίωσης.
Συχνά η μαγκιά εμφανίζεται στο δρόμο και μάλιστα εποχούμενη. Περιφρονεί αυτούς που σέβονται το κόκκινο φανάρι ή δίνουν προτεραιότητα στους πεζούς ή φορούν ζώνη ή ανάβουν τα φώτα στις σήραγγες ή δεν πετάνε σκουπίδια από το παράθυρο.
Αλλά και στην υπόλοιπη καθημερινή ζωή θα περιφρονήσει όσους δεν είναι αγενείς, όσους δείχνουν συνέπεια, όσους είναι ακριβείς στα ραντεβού τους, όσους αναπτύσσουν κοινωνική συνείδηση. Οι Ευρωπαίοι, η νοοτροπία τους, οι κανόνες τους γίνονται αυτονόητα αντικείμενα ειρωνείας και περιφρόνησης. Επιπλέον, η μάγκικη συμπεριφορά αποκτά την αυτοπεποίθηση μιας ηγεμονικής ιδεολογίας και δηλώνει υπερήφανη για την παραβατικότητά της.
Η μαγκιά θαυμάζεται από λαϊκές μάζες αλλά εξυμνείται, άμεσα ή έμμεσα, και από ένα μέρος της εντόπιας διανόησης. Ενθαρρύνεται έτσι να αποτελέσει βασική συνιστώσα του κυρίαρχου κοινωνικού προτύπου. Ως μάγκες προβάλλονται γνωστοί επιχειρηματίες αλλά και κληρικοί, μαγκιά αναγνωρίζεται στον πρωθυπουργό, ενώ η έλλειψή της θεωρείται ελάττωμα του υποψήφιου διαδόχου του, μάγκικη συμπεριφορά βασιλεύει στα τηλεοπτικά παράθυρα ή εξασφαλίζει ραγδαία άνοδο σε ημιμαθείς των ΜΜΕ.
Η μαγκιά συνιστά απόρριψη του σύγχρονου πολιτισμού αλλά και συνταγή αποτυχίας. Η χώρα με τους περισσότερους μάγκες διεκδικεί σε πολλά κοινωνικά ζητήματα την τελευταία θέση μεταξύ των παλιών αλλά ακόμα και νέων εταίρων της Ε.Ε. Η μαγκιά δεν φέρνει καρπούς στον αθλητισμό ούτε στην πολιτική ή στην οικονομία. Οι διαδοχικές επιτυχίες σε ομαδικά αθλήματα ήρθαν μόνο όταν υπήρξε συστηματική συλλογική δουλειά και πειθαρχία.
Η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων δεν πέτυχε λόγω ελληνικής καπατσοσύνης αλλά χάρη σε σωστές επιλογές και μεθοδική προετοιμασία. Οι επιτυχημένες επιχειρήσεις βασίζονται σε προσεκτική οργάνωση και διαχείριση. Η πολιτισμένη συνύπαρξη στη σύγχρονη πόλη θα έλθει μόνο με τη θέσπιση και τήρηση κανόνων που να ισχύουν για όλους.
Ο θαυμασμός για τη μαγκιά μπορεί, κατά τον Δ. Δημητράκο («Βήμα», 14.4.98), να αποδοθεί σε «μια πολιτιστική ιδιαιτερότητα που σχετίζεται με ήθη διαμορφωμένα μαζί με την τέχνη της επιβίωσης... και μ αυτή την έννοια, ο μάγκας είναι, με κάποιο τρόπο, το φυσιολογικό ίνδαλμα του ραγιά». Εν τούτοις, υπάρχουν και άλλοι λαοί που επιβίωσαν με φτώχεια, στερήσεις ή μακρόχρονη καταπίεση, χωρίς να αναπτύξουν τέτοιες ιδιότητες.
Χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Τσεχία, η Πολωνία, έχοντας εξασφαλίσει, μετά από αιώνες αγωνίας, το σταθερό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης, βελτιώνουν σήμερα τους δείκτες τους με γρήγορους ρυθμούς, αφήνοντας πίσω κάποιους μάγκες, οι οποίοι είχαν κάποτε ξεκινήσει από καλύτερη θέση.
Η μαγκιά είναι η συμπεριφορά του μάγκα, δηλαδή του επιτήδειου που επιβιώνει με κάθε είδους μικροπαρανομίες. Η λέξη προέρχεται από την αλβανική μάγκα, που σήμαινε στίφος ατάκτων οπλοφόρων. Με την τρέχουσα χρήση της σηματοδοτεί προπάντων μια θρασεία έλλειψη προσαρμογής σε κανόνες. «Μαγκιά του» είναι η τιμητική απονομή θαυμασμού σε κάποιον που παρανομώντας συνειδητά βγαίνει κερδισμένος.
Η μυθολογία του ζόρικου νταή στην ύπαιθρο των προηγούμενων αιώνων και η γοητεία του περιθωριακού αστικού υποκόσμου ασκούν σήμερα ιδιαίτερη έλξη σε όποιον επιθυμεί να απολαμβάνει τα αγαθά της οργανωμένης κοινωνίας χωρίς να αποδέχεται τους όρους της κοινωνικής συμβίωσης.
Συχνά η μαγκιά εμφανίζεται στο δρόμο και μάλιστα εποχούμενη. Περιφρονεί αυτούς που σέβονται το κόκκινο φανάρι ή δίνουν προτεραιότητα στους πεζούς ή φορούν ζώνη ή ανάβουν τα φώτα στις σήραγγες ή δεν πετάνε σκουπίδια από το παράθυρο.
Αλλά και στην υπόλοιπη καθημερινή ζωή θα περιφρονήσει όσους δεν είναι αγενείς, όσους δείχνουν συνέπεια, όσους είναι ακριβείς στα ραντεβού τους, όσους αναπτύσσουν κοινωνική συνείδηση. Οι Ευρωπαίοι, η νοοτροπία τους, οι κανόνες τους γίνονται αυτονόητα αντικείμενα ειρωνείας και περιφρόνησης. Επιπλέον, η μάγκικη συμπεριφορά αποκτά την αυτοπεποίθηση μιας ηγεμονικής ιδεολογίας και δηλώνει υπερήφανη για την παραβατικότητά της.
Η μαγκιά θαυμάζεται από λαϊκές μάζες αλλά εξυμνείται, άμεσα ή έμμεσα, και από ένα μέρος της εντόπιας διανόησης. Ενθαρρύνεται έτσι να αποτελέσει βασική συνιστώσα του κυρίαρχου κοινωνικού προτύπου. Ως μάγκες προβάλλονται γνωστοί επιχειρηματίες αλλά και κληρικοί, μαγκιά αναγνωρίζεται στον πρωθυπουργό, ενώ η έλλειψή της θεωρείται ελάττωμα του υποψήφιου διαδόχου του, μάγκικη συμπεριφορά βασιλεύει στα τηλεοπτικά παράθυρα ή εξασφαλίζει ραγδαία άνοδο σε ημιμαθείς των ΜΜΕ.
Η μαγκιά συνιστά απόρριψη του σύγχρονου πολιτισμού αλλά και συνταγή αποτυχίας. Η χώρα με τους περισσότερους μάγκες διεκδικεί σε πολλά κοινωνικά ζητήματα την τελευταία θέση μεταξύ των παλιών αλλά ακόμα και νέων εταίρων της Ε.Ε. Η μαγκιά δεν φέρνει καρπούς στον αθλητισμό ούτε στην πολιτική ή στην οικονομία. Οι διαδοχικές επιτυχίες σε ομαδικά αθλήματα ήρθαν μόνο όταν υπήρξε συστηματική συλλογική δουλειά και πειθαρχία.
Η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων δεν πέτυχε λόγω ελληνικής καπατσοσύνης αλλά χάρη σε σωστές επιλογές και μεθοδική προετοιμασία. Οι επιτυχημένες επιχειρήσεις βασίζονται σε προσεκτική οργάνωση και διαχείριση. Η πολιτισμένη συνύπαρξη στη σύγχρονη πόλη θα έλθει μόνο με τη θέσπιση και τήρηση κανόνων που να ισχύουν για όλους.
Ο θαυμασμός για τη μαγκιά μπορεί, κατά τον Δ. Δημητράκο («Βήμα», 14.4.98), να αποδοθεί σε «μια πολιτιστική ιδιαιτερότητα που σχετίζεται με ήθη διαμορφωμένα μαζί με την τέχνη της επιβίωσης... και μ αυτή την έννοια, ο μάγκας είναι, με κάποιο τρόπο, το φυσιολογικό ίνδαλμα του ραγιά». Εν τούτοις, υπάρχουν και άλλοι λαοί που επιβίωσαν με φτώχεια, στερήσεις ή μακρόχρονη καταπίεση, χωρίς να αναπτύξουν τέτοιες ιδιότητες.
Χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Τσεχία, η Πολωνία, έχοντας εξασφαλίσει, μετά από αιώνες αγωνίας, το σταθερό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης, βελτιώνουν σήμερα τους δείκτες τους με γρήγορους ρυθμούς, αφήνοντας πίσω κάποιους μάγκες, οι οποίοι είχαν κάποτε ξεκινήσει από καλύτερη θέση.
