Μεροληπτεί η Παναγία;
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2004-07-16
Τον παλιό καλό καιρό, όταν οι νεοσύλλεκτοι στο στρατό έπρεπε να υποστούν την αλήστου μνήμης εθνική διαπαιδαγώγηση, συνέβη και το ακόλουθο περιστατικό που παραθέτω όπως μου το διηγήθηκαν:
Αξιωματικός έθεσε το ερώτημα γιατί οι Ελληνες νίκησαν στον πόλεμο της Αλβανίας και οι φαντάροι έδωσαν τις αναμενόμενες απαντήσεις, αποδίδοντας την επιτυχία των όπλων μας στο εθνικό φρόνημα, την πολεμική αρετή της φυλής, τη δειλία των μακαρονάδων κ.ο.κ.
Εκείνος όμως επέμενε ότι υπήρχε και ένας άλλος λόγος, ο οποίος μάλιστα έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Και επειδή δεν μπορούσαν να τον βρουν, τους τον αποκάλυψε: μας βοήθησε η Παναγία! Ενας από τους εκπαιδευόμενους, όμως, διατύπωσε την εξής εύλογη ένσταση: με ποια λογική βοήθησε εμάς, εφόσον και οι Ιταλοί πιστεύουν στην Παναγία; Και τότε εισέπραξε την αποστομωτική απάντηση, διατυπωμένη στο ιδιόλεκτο των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων: «Είσαι και πολύ μαλάκας! Δεν ξέρεις ότι η Παναγία μάς έχει ιδιαίτερη αδυναμία;»
Αυτό που εγώ δεν ξέρω είναι κατά πόσον στα μαθήματα της Σχολής Ευελπίδων περιλαμβάνεται και η Θεολογία. Διότι αν όντως διδάσκεται, ο εν λόγω αξιωματικός μάλλον θα έπρεπε να είχε κοπεί. Εξηγούμαι: η άποψη ότι γνωρίζουμε πώς αντιδρά η Παναγία δεν είναι μόνο θεολογικά άτοπη, αλλά αμφισβητεί ευθέως τη θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στην καθ’ ημάς ανατολική Ορθοδοξία και τις πλανημένες δοξασίες των Καθολικών και των Διαμαρτυρομένων που κυριάρχησαν στη ρασιοναλιστική Δύση. Για μας ο Θεός, ως Απόλυτο Ον, είναι και παραμένει μυστήριο: «Συ γαρ ει Θεός ανέκφραστος, απερινόητος, αόρατος, ακατάληπτος». Συνεπώς, οποιαδήποτε προσπάθεια να ορίσουμε και να εξηγήσουμε τη στάση του με τη βοήθεια της δικής μας πεπερασμένης νόησης, συνιστά τεράστιο λάθος, στο οποίο υποπίπτουν συστηματικά οι δυτικοί θεολόγοι, προκαλώντας την μήνιν του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά τον 14ο αιώνα και του Χ. Γιανναρά τον 21ο.
Οπως διαπιστώσαμε προ ημερών, τέτοιου είδους σφάλματα τα δεν βαρύνουν μόνο αποφοίτους της Σχολής Ευελπίδων, αλλά και τα ανώτατα κλιμάκια της Εκκλησίας μας. Τι άλλο να υποθέσει κανείς όταν κάποιοι, αποδεδειγμένα μελετηροί, αφήνουν να εννοηθεί ότι ο Θεός έβαλε το χεράκι του για να σηκώσουμε την κούπα στη Λισαβόνα; Και σε τι διαφέρει αυτή η θεολογική γνωμάτευση από τη δήλωση του αξιωματικού ότι η Παναγία μάς έχει ιδιαίτερη αδυναμία, δηλαδή μας προτιμά από τους άλλους χριστιανικούς λαούς;
Δεν είναι μόνο ο κίνδυνος να θεωρήσουμε εαυτούς γένος περιούσιο - αυτό το κάνουμε έτσι κι αλλιώς. Οσοι όμως ισχυρίζονται ότι μπορούν να ερμηνεύσουν σωστά τις προθέσεις ενός παρεμβατικού εις τα εγκόσμια Θεού, θα κληθούν να απαντήσουν σε μη απαντήσιμα ερωτήματα, εφόσον εύκολα μπαίνει ο θεός στη συζήτηση, αλλά δύσκολα βγαίνει. Για παράδειγμα, ποιος μας λέει ότι θα πρέπει να αποδώσουμε στην Παναγία τα καλά και όχι τα κακά που μας συμβαίνουν; Γιατί μόνο το γκολ του Χαριστέα ή την κεφαλιά του Ανρί, που πέρασε ξυστά από το αριστερό δοκάρι του Νικοπολίδη, και όχι τις φωτιές και τις πλημμύρες; Και το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο δυσεπίλυτο όταν η Παναγία εμπλακεί στις εσωτερικές μας διαμάχες. Οι επανειλημμένες δηλώσεις του προπονητή του ΠΑΟΚ, ότι ήταν θέλημα της Μεγαλόχαρης να κερδίσει η ομάδα του ομόδοξους και ομοεθνείς αντιπάλους, θέτουν εμμέσως θέμα διάκρισης μεταξύ Ελληνορθοδόξων και υποβάλλουν την ιδέα ότι η μητέρα του Χριστού έχει ιδιαίτερη αδυναμία στη Θεσσαλονίκη.
Φυσικά, για όλα αυτά υπάρχει εξήγηση, η οποία δεν έχει καμία σχέση με τη θεολογία και τη θρησκεία. Οι επικλήσεις της Παναγίας στο ποδόσφαιρο είναι απλή δεισιδαιμονία. Εξίσου ανόητες είναι και διάφορες άλλες εκδοχές της άνωθεν παρέμβασης, όπως π.χ. ότι ο αρχιεπίσκοπος εκλέγεται από την Ιερά Σύνοδο με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος -τότε γιατί δεν εκλέγεται ομόφωνα;-, την οποία δεν νομίζω ότι την παίρνουν στα σοβαρά ακόμα και οι ιεράρχες που ψηφίζουν. Ή μάλλον κυρίως αυτοί, γιατί ξέρουν τι παιχνίδια παίζονται. Οσο για την παρουσία και τον δεκάρικο του Χριστόδουλου στην υποδοχή της εθνικής ομάδας, θα έπρεπε να το περιμένουμε. Εδώ και μερικά χρόνια, με ευθύνη πολλών, και κυρίως των πολιτικών και των ΜΜΕ, η παρουσία ιερέων παντού, από δημόσιες εκδηλώσεις μέχρι τηλεοπτικά πάνελ, θεωρείται αυτονόητη και υποχρεωτική. Δεν φταίει, λοιπόν, μόνο ο αρχιεπίσκοπος. Τη δουλειά του κάνει (όπως την καταλαβαίνει) και ως άλλη Βασίλω σπεύδει πρώτος όπου γάμος και χαρά. Και θα συνεχίσει να το κάνει. Μέχρις ότου πάψουμε να το ανεχόμαστε. Νομίζω ότι, πριν από εμάς τους άθεους, το λόγο έχουν οι πραγματικοί χριστιανοί.
Αξιωματικός έθεσε το ερώτημα γιατί οι Ελληνες νίκησαν στον πόλεμο της Αλβανίας και οι φαντάροι έδωσαν τις αναμενόμενες απαντήσεις, αποδίδοντας την επιτυχία των όπλων μας στο εθνικό φρόνημα, την πολεμική αρετή της φυλής, τη δειλία των μακαρονάδων κ.ο.κ.
Εκείνος όμως επέμενε ότι υπήρχε και ένας άλλος λόγος, ο οποίος μάλιστα έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Και επειδή δεν μπορούσαν να τον βρουν, τους τον αποκάλυψε: μας βοήθησε η Παναγία! Ενας από τους εκπαιδευόμενους, όμως, διατύπωσε την εξής εύλογη ένσταση: με ποια λογική βοήθησε εμάς, εφόσον και οι Ιταλοί πιστεύουν στην Παναγία; Και τότε εισέπραξε την αποστομωτική απάντηση, διατυπωμένη στο ιδιόλεκτο των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων: «Είσαι και πολύ μαλάκας! Δεν ξέρεις ότι η Παναγία μάς έχει ιδιαίτερη αδυναμία;»
Αυτό που εγώ δεν ξέρω είναι κατά πόσον στα μαθήματα της Σχολής Ευελπίδων περιλαμβάνεται και η Θεολογία. Διότι αν όντως διδάσκεται, ο εν λόγω αξιωματικός μάλλον θα έπρεπε να είχε κοπεί. Εξηγούμαι: η άποψη ότι γνωρίζουμε πώς αντιδρά η Παναγία δεν είναι μόνο θεολογικά άτοπη, αλλά αμφισβητεί ευθέως τη θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στην καθ’ ημάς ανατολική Ορθοδοξία και τις πλανημένες δοξασίες των Καθολικών και των Διαμαρτυρομένων που κυριάρχησαν στη ρασιοναλιστική Δύση. Για μας ο Θεός, ως Απόλυτο Ον, είναι και παραμένει μυστήριο: «Συ γαρ ει Θεός ανέκφραστος, απερινόητος, αόρατος, ακατάληπτος». Συνεπώς, οποιαδήποτε προσπάθεια να ορίσουμε και να εξηγήσουμε τη στάση του με τη βοήθεια της δικής μας πεπερασμένης νόησης, συνιστά τεράστιο λάθος, στο οποίο υποπίπτουν συστηματικά οι δυτικοί θεολόγοι, προκαλώντας την μήνιν του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά τον 14ο αιώνα και του Χ. Γιανναρά τον 21ο.
Οπως διαπιστώσαμε προ ημερών, τέτοιου είδους σφάλματα τα δεν βαρύνουν μόνο αποφοίτους της Σχολής Ευελπίδων, αλλά και τα ανώτατα κλιμάκια της Εκκλησίας μας. Τι άλλο να υποθέσει κανείς όταν κάποιοι, αποδεδειγμένα μελετηροί, αφήνουν να εννοηθεί ότι ο Θεός έβαλε το χεράκι του για να σηκώσουμε την κούπα στη Λισαβόνα; Και σε τι διαφέρει αυτή η θεολογική γνωμάτευση από τη δήλωση του αξιωματικού ότι η Παναγία μάς έχει ιδιαίτερη αδυναμία, δηλαδή μας προτιμά από τους άλλους χριστιανικούς λαούς;
Δεν είναι μόνο ο κίνδυνος να θεωρήσουμε εαυτούς γένος περιούσιο - αυτό το κάνουμε έτσι κι αλλιώς. Οσοι όμως ισχυρίζονται ότι μπορούν να ερμηνεύσουν σωστά τις προθέσεις ενός παρεμβατικού εις τα εγκόσμια Θεού, θα κληθούν να απαντήσουν σε μη απαντήσιμα ερωτήματα, εφόσον εύκολα μπαίνει ο θεός στη συζήτηση, αλλά δύσκολα βγαίνει. Για παράδειγμα, ποιος μας λέει ότι θα πρέπει να αποδώσουμε στην Παναγία τα καλά και όχι τα κακά που μας συμβαίνουν; Γιατί μόνο το γκολ του Χαριστέα ή την κεφαλιά του Ανρί, που πέρασε ξυστά από το αριστερό δοκάρι του Νικοπολίδη, και όχι τις φωτιές και τις πλημμύρες; Και το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο δυσεπίλυτο όταν η Παναγία εμπλακεί στις εσωτερικές μας διαμάχες. Οι επανειλημμένες δηλώσεις του προπονητή του ΠΑΟΚ, ότι ήταν θέλημα της Μεγαλόχαρης να κερδίσει η ομάδα του ομόδοξους και ομοεθνείς αντιπάλους, θέτουν εμμέσως θέμα διάκρισης μεταξύ Ελληνορθοδόξων και υποβάλλουν την ιδέα ότι η μητέρα του Χριστού έχει ιδιαίτερη αδυναμία στη Θεσσαλονίκη.
Φυσικά, για όλα αυτά υπάρχει εξήγηση, η οποία δεν έχει καμία σχέση με τη θεολογία και τη θρησκεία. Οι επικλήσεις της Παναγίας στο ποδόσφαιρο είναι απλή δεισιδαιμονία. Εξίσου ανόητες είναι και διάφορες άλλες εκδοχές της άνωθεν παρέμβασης, όπως π.χ. ότι ο αρχιεπίσκοπος εκλέγεται από την Ιερά Σύνοδο με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος -τότε γιατί δεν εκλέγεται ομόφωνα;-, την οποία δεν νομίζω ότι την παίρνουν στα σοβαρά ακόμα και οι ιεράρχες που ψηφίζουν. Ή μάλλον κυρίως αυτοί, γιατί ξέρουν τι παιχνίδια παίζονται. Οσο για την παρουσία και τον δεκάρικο του Χριστόδουλου στην υποδοχή της εθνικής ομάδας, θα έπρεπε να το περιμένουμε. Εδώ και μερικά χρόνια, με ευθύνη πολλών, και κυρίως των πολιτικών και των ΜΜΕ, η παρουσία ιερέων παντού, από δημόσιες εκδηλώσεις μέχρι τηλεοπτικά πάνελ, θεωρείται αυτονόητη και υποχρεωτική. Δεν φταίει, λοιπόν, μόνο ο αρχιεπίσκοπος. Τη δουλειά του κάνει (όπως την καταλαβαίνει) και ως άλλη Βασίλω σπεύδει πρώτος όπου γάμος και χαρά. Και θα συνεχίσει να το κάνει. Μέχρις ότου πάψουμε να το ανεχόμαστε. Νομίζω ότι, πριν από εμάς τους άθεους, το λόγο έχουν οι πραγματικοί χριστιανοί.
