Να μειώσουμε την κατανάλωσή μας για να σώσουμε το κλίμα

Συγγραφέας και δημοσιογράφος (γράφει στη "Μοντ" για τα θέματα οικολογίας), ο Ερβέ Κεμπφ κάλυψε, στο Μπαλί της Ινδονησίας τη συνόδο του ΟΗΕ για τη μεταβολή του κλίματος. Με αυτή την αφορμή ο Κεμπφ, του οποίου το βιβλίο "Πώς οι πλούσιοι καταστρέφουν τον πλανήτη" πρόκειται να εκδοθεί σύντομα στα ελληνικά (από τις εκδόσεις Κασταλία), μίλησε στην "Κ.Α.", πέρα από τη σύνοδο, για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η επιδείνωση της οικολογικής κατάστασης, αλλά και για την αριστερά, που μπορεί να ανακαλύψει, όπως τονίζει, το λόγο ύπαρξής της στη σύνδεση κοινωνικής δικαιοσύνης και της οικολογικής κρίσης.

* Η σύνοδος του Μπαλί ήταν τελικά επιτυχημένη; Ποια η άποψή σας, μιας και την παρακολουθήσατε επί τόπου;

Ήταν επιτυχία γιατί η σύνοδος του Μπαλί είχε έναν περιορισμένο αλλά αρκετά συγκεκριμένο στόχο: να καθορίσει μια ημερομηνία που θα ήταν η καταληκτική σε σχέση με τη συνέχεια του Πρωτοκόλλου του Κιότο, θα έπρεπε δηλαδή να καθοριστεί ένα πρόγραμμα εργασίας μέχρι ακριβώς την ημερομηνία αυτή. Και τα δύο αυτά πράγματα έγιναν, δηλαδή γνωρίζουμε ότι ώς το 2009 πρέπει να συμφωνήσουμε για τη συνέχεια που θα δοθεί στο Πρωτόκολλο του Κιότο και ώς τότε οι διπλωμάτες έχουν σαφές πρόγραμμα εργασίας για το τι θα συζητηθεί. Μπορεί να σας φαίνονται διαδικαστικά αυτά, αλλά είναι σημαντικά γιατί βρισκόμαστε στο πλαίσιο της αίσθησης του επείγοντος, ότι δηλαδή θα πρέπει να καταλήξουμε κάπου σε δύο χρόνια και επίσης έγινε σαφές ότι οι μεγάλες χώρες του Νότου θα πάρουν μέρος στις συζητήσεις και είναι έτοιμες να αναλάβουν τις ευθύνες τους, δηλαδή να δεσμευθούν με τον ένα ή τον άλλον τρόπο. Επίσης έγινε σαφές ότι οι ΗΠΑ μετέχουν ντε φάκτο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και πως μπορούμε να ελπίζουμε ότι το 2009 στη χώρα θα υπάρχει άλλη κυβέρνηση και όχι αυτή του κ. Μπους, ότι οι ΗΠΑ θα δείξουν μεγαλύτερη διάθεση συνεργασίας από ό,τι συμβαίνει μέχρι σήμερα με τον πρόεδρο Μπους.

* Η συμμετοχή των ΗΠΑ δεν είχε όμως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν συγκεκριμένες ποσοτικές και χρονικές δεσμεύσεις στον περιορισμό των εκπομπών αερίων, όπως ζητούσαν οι Ευρωπαίοι;

Οι Ευρωπαίοι ζητούσαν την εγγραφή ενός στόχου μείωσης εκπομπών αερίων από τις αναπτυγμένες χώρες, από 25% ως 40% έως το 2020. Και αυτό συνδυαζόταν με την άποψη ότι οι μεγάλες χώρες του Νότου θα προσπαθήσουν να μειώσουν τις δικές τους εκπομπές ώς το 2050. Προκλήθηκε πάρα πολύ έντονη συζήτηση κυρίως με τις ΗΠΑ γιατί οι χώρες του Νότου, η ομάδα των 77, είχαν συνταχθεί με τους Ευρωπαίους. Στο τέλος, για να μην οδηγηθεί η σύνοδος στην κατάρρευση, οι Ευρωπαίοι απέσυραν την πρότασή τους. Και μπορεί να πρόκειται για υποχώρηση, αλλά είχε μια θετική συνέπεια: οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να αποδεχθούν τον διάλογο και τη συμμετοχή τους σε αυτόν. Με άλλα λόγια τέθηκε το θέμα με σαφήνεια στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, απλώς δεν είναι ακόμη ώριμες οι συνθήκες για την άμεση λήψη των αποφάσεων. Αυτό θα γίνει το 2009.

* Το 2007 ήταν μια χρονιά που ακούστηκαν πολλές προειδοποιήσεις για την κατάσταση του κλίματος, για το πόσο επείγουσα είναι η λήψη αποφάσεων για τη βελτίωση της κατάστασης...

Πράγματι. Από τη μια είχαμε την έκθεση της Διακυβερνητικής Ομάδας Επιστημόνων για την Εξέλιξη του Κλίματος, που ήταν πολύ σαφές. Στα τέλη του 2006 είχαμε επίσης την έκθεση Στερν, που τόνισε ότι οι κλιματικές αλλαγές μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Είχαμε μια συνάντηση των αρχηγών κρατών στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο με θέμα το κλίμα, στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Πράγματι λοιπόν όλα αυτά συνιστούν ισχυρά σημεία προειδοποίησης. Αλλά θα έλεγα ότι σημαντικότερο σημείο προειδοποίησης, που το αισθανόμαστε όλοι μας στα τέσσερα σημεία του πλανήτη, ήταν η επιδείνωση της οικολογικής κρίσης, οι πλημμύρες στο Μεξικό, στις ΗΠΑ, το ψύχος στον Καναδά, οι πλημμύρες στην Ασία κ.ά., χωρίς να ξεχνάμε τις φωτιές που κατέστρεψαν την Ελλάδα στα τέλη Αυγούστου. Όλα αυτά μαρτυρούν ότι η οικολογική κατάσταση του πλανήτη είναι όλο και χειρότερη, κάτι που μας θέτει το ερώτημα της αλλαγής του τρόπου ζωής μας για να την αντιμετωπίσουμε...

* Ποια η άποψή σας για τον Αλ Γκορ, που κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης; Ορισμένοι τον κατηγορούν ότι δεν κάνει ουσιαστικό έργο για το περιβάλλον, ότι τον ενδιαφέρουν τα προσωπικά, οικονομικά του συμφέροντα...

Όχι, όχι, αυτά είναι χαζομάρες. Εδώ και πολύ καιρό ασχολούμαι με τη δουλειά του Αλ Γκορ, γιατί το 1992 είχε γράψει ένα πολύ καλό βιβλίο για το περιβάλλον, σε μια περίοδο που το περιβάλλον ήταν λιγότερο "δημοφιλές" από ό,τι σήμερα. Και αν δείτε τη βιογραφία του, θα παρατηρήσετε ότι ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια ενδιαφερόταν για το περιβάλλον, για την οικολογία. Ίσως είναι ο πολιτικός που γνωρίζει καλύτερα την οικολογία και τα οικολογικά συστήματα.

* Άρα δικαίως του αποδόθηκε το Νόμπελ...

Ναι, παρότι το θέμα των Νόμπελ είναι μια πολύ σύνθετη ιστορία. Πρόκειται για ακέραιο άνθρωπο, που πιστεύει όσα λέει. Αλλά θα ήθελα να προσθέσω και το εξής: αν προσέξετε το φιλμ του, θα δείτε ότι ο Γκορ κάνει μια εκπληκτική, εντυπωσιακή, πολύ παιδαγωγική περιγραφή της κλιματικής κρίσης. Στο τέλος όμως της ταινίας του δεν τολμά να μας πει τι πρέπει να κάνουμε. Μας λέει απλά να πάρουμε ένα υβριδικό αυτοκίνητο, να αλλάξουμε τις λάμπες, κ.ά. Δεν τολμά να πει –ίσως να μην το έχει συνειδητοποιήσει, αλλά νομίζω ότι το έχει καταλάβει γιατί είναι πολύ έξυπνος– στην αμερικανική και διεθνή κοινή γνώμη, ότι η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή που χρειάζεται να αλλάξουμε τρόπο ζωής, να περιορίσουμε την υλική μας κατανάλωση, την κατανάλωση ενέργειάς μας. Και η πραγματική αδυναμία του Αλ Γκορ βρίσκεται στο σημείο αυτό, ότι δηλαδή δεν ολοκλήρωσε τη λογική των απόψεων που εξέθεσε στην ταινία του.

* Τι εννοείτε πιο συγκεκριμένα μιλώντας για αλλαγή του τρόπου ζωής;

Αν λάβουμε σοβαρά υπόψη μας την οικολογική κρίση, πρέπει να στραφούμε προς την πρόληψη. Η πρόληψη της εμβάθυνσης της οικολογικής κρίσης είναι, καταρχήν, απλή. Συνίσταται στη μείωση της υλικής μας κατανάλωσης, στη μείωση των αποβλήτων που πετάμε στο περιβάλλον μας. Από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε ζητώντας από τις πλουσιότερες χώρες να περιορίσουν την κατανάλωσή τους. Και πρέπει να το ζητήσουμε αυτό από τις πλούσιες χώρες και όχι από τις φτωχότερες της Αφρικής ή της Ασίας που δικαιούνται περισσότερης προόδου. Εμείς πρέπει να περιορίσουμε την υλική μας κατανάλωση. Και θα προσέθετα ότι στο εσωτερικό των ανεπτυγμένων χωρών οι πλουσιότερες τάξεις θα πρέπει να κάνουν μεγαλύτερη προσπάθεια γιατί ζούμε εδώ και 20 χρόνια μια κατάσταση ακραίας ανισότητας και δεν μπορούμε να ζητήσουμε από το σύνολο των μεσαίων τάξεων να μειώσουν την κατανάλωσή τους αν οι πλουσιότεροι, η ολιγαρχία, δεν μειώσουν τα εισοδήματά τους προκειμένου η κοινωνία να μειώσει συνολικά την υλική της κατανάλωση. Και ένα τελευταίο σημείο για να γίνω πιο κατανοητός: μείωση της υλικής κατανάλωσης δεν σημαίνει ότι θα ζούμε λιγότερο καλά. Στόχος μας θα είναι καλύτερη εκπαίδευση, γεωργία, υγεία, κάλυψη όλων των αναγκών, που ικανοποιούνται όλο και λιγότερο καλά στις όλο και περισσότερο άνισες κοινωνίες μας.

* Ωστόσο αυτή τη θέση δεν τη συμμερίζονται πολλές πολιτικές δυνάμεις, χώρες. Ποιες δυνάμεις νομίζετε θα μπορούσαν να τη στηρίξουν;

Πριν από δέκα χρόνια, όταν άνθρωποι σαν κι εμένα επιμέναμε ότι η οικολογία είναι εξαιρετικά σημαντικό θέμα, μας έλεγαν ότι πρόκειται για περιθωριακό ζήτημα. Τώρα το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής είναι αυτονόητο. Ο κόσμος δεν έχει συνειδητοποιήσει τη σύνδεση της οικολογικής με την κοινωνική κρίση. Πιστεύω λοιπόν ότι σύντομα αυτό θα γίνει συνείδηση όλων και θα βρεθεί στο επίκεντρο των πολιτικών συζητήσεων ως επιβεβλημένη πραγματικότητα. Και να προσθέσω επίσης ότι το μέλλον της αριστεράς, ειδικά στις ευρωπαϊκές χώρες, θα εξαρτηθεί από το θέμα αυτό. Εδώ και λίγο καιρό η αριστερά, με την πλήρη αποδοχή των κανόνων του καπιταλισμού, έχει ξεχάσει ότι ο λόγος ύπαρξής της είναι η κοινωνική δικαιοσύνη. Θα ανακαλύψει ότι η κοινωνική δικαιοσύνη πλέον σχετίζεται με την οικολογική κρίση.