Ιστορική σύνοδος
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2008-11-19
Ποτέ δεν είχε ξαναγίνει: Στις 15 Νοεμβρίου συνήλθαν στην Ουάσιγκτον οι ηγέτες των πλουσίων, οι παλιοί γνωστοί G7 συν τη Ρωσία, αλλά και των μεγάλων αναπτυσσόμενων χωρών του κόσμου (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Νότια Αφρική κ.ά.), σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν πολιτικά από κοινού την παγκόσμια οικονομική κρίση. Θα μείνει αυτή η ημερομηνία του 2008 χαραγμένη στην Ιστορία; Τίποτα δεν είναι δυσκολότερο από το να προσδιορίσει κανείς την ιστορική σημασία γεγονότων την ώρα που συμβαίνουν, έγραφαν προχθές στο κύριο άρθρο τους οι « Financial Τimes», για να προσθέσουν: Αυτή η συνάντηση όμως των επικεφαλής των κυβερνήσεων της Ομάδας των 20 φαίνεται τόσο ιστορική όσο και η κρίση στην οποία απαντά. Ίσως μάλιστα να αποδειχτεί το μόνο λαμπερό φως στο σκοτάδι που μας τυλίγει.
Ακόμα και αν η συνάντηση δεν κατάφερε να παραγάγει παρά διακηρύξεις προθέσεων, και πάλι σηματοδοτεί μιαν ιστορική τομή, έγραφε από τη δική του στήλη στην «Die Ζeit» ο πρώην ηγέτης των Πρασίνων και υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ. Όπως επισημαίνουν και τα δύο άρθρα, η ισορροπία της οικονομικής ισχύος στον κόσμο πλέον μετατοπίστηκε. Τα άλλοτε κυρίαρχα βιομηχανικά κράτη της Δύσης δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη βαθιά κρίση που γέννησαν, χωρίς την αποφασιστική συμβολή των νέων αναδυόμενων οικονομικών δυνάμεων, της Κίνας κατά πρώτο λόγο. Η νέα παγκόσμια τάξη που διαμορφώνεται μοιάζει μάλιστα να πιάνει την Ευρώπη στον ύπνο, παρατηρεί πικρόχολα ο Φίσερ, ο πολιτικός που τον Μάιο του 2000 εγκαινίαζε το ελπιδοφόρο εγχείρημα της συνένωσης των ευρωπαϊκών κρατών σε μιαν ομοσπονδία που δεν ευοδώθηκε. Όσο δεν αποκτούμε ενιαίους ισχυρούς θεσμούς, όσο αδυνατούμε να ξεπεράσουμε τα εθνικά σχήματα του 19ου αιώνα μέσα στο κεφάλι μας, ο κίνδυνος είναι μεγάλος η Ευρώπη να μείνει έξω από το παγκόσμιο καραβάνι που προχωράει στον 21ο αιώνα, μας προειδοποιεί.
Ενδείξεις που να αναιρούν μια τέτοια απαισιόδοξη προοπτική όντως δεν διακρίνονται. Παρ΄ όλα αυτά, ή και αντίστροφα, γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο, θα ήταν λάθος να υποτιμηθούν τα αποτελέσματα της πρώτης συνόδου κορυφής του G20 στην Ουάσιγκτον. Μέσα σε ένα διήμερο δεν μπορούσαν προφανώς να αποφασιστούν ξαφνικά πολιτικές που θα σταματούσαν την ύφεση, ή να σχεδιασθεί η «νέα αρχιτεκτονική» που θα ξεδιάλυνε μαγικά το φοβερό κουβάρι της χρηματοοικονομίας, διασφαλίζοντας
ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΔΙΗΜΕΡΟ
δεν μπορούσαν προφανώς να αποφασιστούν ξαφνικά πολιτικές που θα σταματούσαν την ύφεση. Το αναλυτικό κείμενο που υιοθέτησαν οι είκοσι ηγέτες ανοίγει όμως δρόμους
σταθερότητα και δίκαιες συναλλαγές στις αγορές. Το αναλυτικό κείμενο που υιοθέτησαν οι είκοσι ηγέτες ανοίγει όμως δρόμους.
Πρώτον, η διάγνωση: Στα βασικά αίτια της κρίσης αναγνωρίζονται οι κακές πρακτικές των μάνατζερ, οι ανεπάρκειες των ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών, κυβερνητικές ευθύνες και λανθασμένες μακροοικονομικές πολιτικές. Μπορεί οι ΗΠΑ να μην κατονομάζονται ρητά, είναι όμως σαφές ότι εκεί στρέφεται πρώτιστα η κριτική. Δεύτερον, υπογραμμίζεται η άμεση ανάγκη συντονισμένης δημοσιονομικής τόνωσης της παγκόσμιας οικονομίας για την ανάσχεση της ύφεσης. Συνολικές μειώσεις φόρων και πρόσθετες δημόσιες δαπάνες στο ύψος του 2% του παγκόσμιου ΑΕΠ εισηγήθηκε ο παρών στη σύνοδο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν. Ένα μεγάλο πρώτο βήμα έκανε η Κίνα, είναι βέβαιο ότι με τη νέα διοίκηση Ομπάμα οι ΗΠΑ θα ακολουθήσουν, και μένει το ερώτημα αν η Ευρώπη θα επιβεβαιώσει τον Φίσερ συνεχίζοντας να κοιμάται κάτω από το πάπλωμα του Συμφώνου Σταθερότητας. Τονίζεται άλλωστε επίσης ότι πρέπει να αυξηθούν οι πόροι του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου η Ιαπωνία διέθεσε αμέσως 100 δισ. δολάρια.
Τρίτον, λεπτομερώς περιγράφονται ενέργειες που απαιτούνται στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, σε δύο φάσεις: έως το τέλος Μαρτίου και πιο μεσοπρόθεσμα. Μέχρι τον Απρίλιο, όταν θα συνέλθει ξανά η Ομάδα των 20, ενδέχεται έτσι να έχει επιτελεστεί σημαντική προεργασία για την επιβαλλόμενη συνολική του μεταρρύθμιση.
Τέταρτον, οι 20 δεσμεύθηκαν να αναβιώσουν την παγωμένη διαδικασία της Ντόχα για το διεθνές εμπόριο κατανοώντας τις ολέθριες συνέπειες μιας επιστροφής στον προστατευτισμό ως αντίδραση στην κρίση, όπως είχε συμβεί τη δεκαετία του 1930.
Στην πράξη βέβαια θα φανεί πώς θα προχωρήσουν όλα αυτά. Δεν πρέπει να υποτιμηθούν ούτε οι δυσκολίες, οι μεγάλες αντιθέσεις συμφερόντων στις διαδικασίες που δρομολογούνται. Καθώς όμως η οικονομική ύφεση βαθαίνει αυξάνοντας την ανεργία και τη φτώχεια, στο σπίτι μας, στην Ευρώπη, κινητοποιούνται δυνάμεις που αξιώνουν ενεργό παρέμβαση. Σε ισχυρή δημοσιονομική επέκταση καλούν τη Γερμανία κατά πρώτο λόγο 47 μεγάλες βιομηχανίες, ανάμεσά τους η Νόκια, η Ρενό, η Ζίμενς. Καθώς αύριο κατατίθεται εδώ ο προϋπολογισμός, επίκαιρη έρχεται η πρόταση των οικονομολόγων Πιζανί-Φερί, Σαπίρ και Βαϊτσέκερ, να επεκταθεί 1% του ΑΕΠ σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη με κοινή μείωση κατά μία μονάδα του ΦΠΑ και εισοδηματική στήριξη των φτωχότερων, αλλά με ταυτόχρονη προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών σε χώρες με υψηλά ελλείμματα και χρέος.
Ακόμα και αν η συνάντηση δεν κατάφερε να παραγάγει παρά διακηρύξεις προθέσεων, και πάλι σηματοδοτεί μιαν ιστορική τομή, έγραφε από τη δική του στήλη στην «Die Ζeit» ο πρώην ηγέτης των Πρασίνων και υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ. Όπως επισημαίνουν και τα δύο άρθρα, η ισορροπία της οικονομικής ισχύος στον κόσμο πλέον μετατοπίστηκε. Τα άλλοτε κυρίαρχα βιομηχανικά κράτη της Δύσης δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη βαθιά κρίση που γέννησαν, χωρίς την αποφασιστική συμβολή των νέων αναδυόμενων οικονομικών δυνάμεων, της Κίνας κατά πρώτο λόγο. Η νέα παγκόσμια τάξη που διαμορφώνεται μοιάζει μάλιστα να πιάνει την Ευρώπη στον ύπνο, παρατηρεί πικρόχολα ο Φίσερ, ο πολιτικός που τον Μάιο του 2000 εγκαινίαζε το ελπιδοφόρο εγχείρημα της συνένωσης των ευρωπαϊκών κρατών σε μιαν ομοσπονδία που δεν ευοδώθηκε. Όσο δεν αποκτούμε ενιαίους ισχυρούς θεσμούς, όσο αδυνατούμε να ξεπεράσουμε τα εθνικά σχήματα του 19ου αιώνα μέσα στο κεφάλι μας, ο κίνδυνος είναι μεγάλος η Ευρώπη να μείνει έξω από το παγκόσμιο καραβάνι που προχωράει στον 21ο αιώνα, μας προειδοποιεί.
Ενδείξεις που να αναιρούν μια τέτοια απαισιόδοξη προοπτική όντως δεν διακρίνονται. Παρ΄ όλα αυτά, ή και αντίστροφα, γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο, θα ήταν λάθος να υποτιμηθούν τα αποτελέσματα της πρώτης συνόδου κορυφής του G20 στην Ουάσιγκτον. Μέσα σε ένα διήμερο δεν μπορούσαν προφανώς να αποφασιστούν ξαφνικά πολιτικές που θα σταματούσαν την ύφεση, ή να σχεδιασθεί η «νέα αρχιτεκτονική» που θα ξεδιάλυνε μαγικά το φοβερό κουβάρι της χρηματοοικονομίας, διασφαλίζοντας
ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΔΙΗΜΕΡΟ
δεν μπορούσαν προφανώς να αποφασιστούν ξαφνικά πολιτικές που θα σταματούσαν την ύφεση. Το αναλυτικό κείμενο που υιοθέτησαν οι είκοσι ηγέτες ανοίγει όμως δρόμους
σταθερότητα και δίκαιες συναλλαγές στις αγορές. Το αναλυτικό κείμενο που υιοθέτησαν οι είκοσι ηγέτες ανοίγει όμως δρόμους.
Πρώτον, η διάγνωση: Στα βασικά αίτια της κρίσης αναγνωρίζονται οι κακές πρακτικές των μάνατζερ, οι ανεπάρκειες των ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών, κυβερνητικές ευθύνες και λανθασμένες μακροοικονομικές πολιτικές. Μπορεί οι ΗΠΑ να μην κατονομάζονται ρητά, είναι όμως σαφές ότι εκεί στρέφεται πρώτιστα η κριτική. Δεύτερον, υπογραμμίζεται η άμεση ανάγκη συντονισμένης δημοσιονομικής τόνωσης της παγκόσμιας οικονομίας για την ανάσχεση της ύφεσης. Συνολικές μειώσεις φόρων και πρόσθετες δημόσιες δαπάνες στο ύψος του 2% του παγκόσμιου ΑΕΠ εισηγήθηκε ο παρών στη σύνοδο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν. Ένα μεγάλο πρώτο βήμα έκανε η Κίνα, είναι βέβαιο ότι με τη νέα διοίκηση Ομπάμα οι ΗΠΑ θα ακολουθήσουν, και μένει το ερώτημα αν η Ευρώπη θα επιβεβαιώσει τον Φίσερ συνεχίζοντας να κοιμάται κάτω από το πάπλωμα του Συμφώνου Σταθερότητας. Τονίζεται άλλωστε επίσης ότι πρέπει να αυξηθούν οι πόροι του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου η Ιαπωνία διέθεσε αμέσως 100 δισ. δολάρια.
Τρίτον, λεπτομερώς περιγράφονται ενέργειες που απαιτούνται στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, σε δύο φάσεις: έως το τέλος Μαρτίου και πιο μεσοπρόθεσμα. Μέχρι τον Απρίλιο, όταν θα συνέλθει ξανά η Ομάδα των 20, ενδέχεται έτσι να έχει επιτελεστεί σημαντική προεργασία για την επιβαλλόμενη συνολική του μεταρρύθμιση.
Τέταρτον, οι 20 δεσμεύθηκαν να αναβιώσουν την παγωμένη διαδικασία της Ντόχα για το διεθνές εμπόριο κατανοώντας τις ολέθριες συνέπειες μιας επιστροφής στον προστατευτισμό ως αντίδραση στην κρίση, όπως είχε συμβεί τη δεκαετία του 1930.
Στην πράξη βέβαια θα φανεί πώς θα προχωρήσουν όλα αυτά. Δεν πρέπει να υποτιμηθούν ούτε οι δυσκολίες, οι μεγάλες αντιθέσεις συμφερόντων στις διαδικασίες που δρομολογούνται. Καθώς όμως η οικονομική ύφεση βαθαίνει αυξάνοντας την ανεργία και τη φτώχεια, στο σπίτι μας, στην Ευρώπη, κινητοποιούνται δυνάμεις που αξιώνουν ενεργό παρέμβαση. Σε ισχυρή δημοσιονομική επέκταση καλούν τη Γερμανία κατά πρώτο λόγο 47 μεγάλες βιομηχανίες, ανάμεσά τους η Νόκια, η Ρενό, η Ζίμενς. Καθώς αύριο κατατίθεται εδώ ο προϋπολογισμός, επίκαιρη έρχεται η πρόταση των οικονομολόγων Πιζανί-Φερί, Σαπίρ και Βαϊτσέκερ, να επεκταθεί 1% του ΑΕΠ σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη με κοινή μείωση κατά μία μονάδα του ΦΠΑ και εισοδηματική στήριξη των φτωχότερων, αλλά με ταυτόχρονη προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών σε χώρες με υψηλά ελλείμματα και χρέος.
