Οι G20 μπροστά στον... τετραγωνισμό του κύκλου
Κάκη Μπαλλή, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2009-03-29
«Ζούμε μια περίοδο παγκόσμιων οικονομικών προβλημάτων, τα οποία δεν μπορούν να επιλυθούν ούτε με ημίμετρα, ούτε με μεμονωμένες προσπάθειες μιας μόνο χώρας. Οι ηγέτες των G20 έχουν λοιπόν την υποχρέωση να λάβουν τολμηρά και συντονισμένα μέτρα, όχι μόνο για την υπέρβαση της σημερινής κρίσης, αλλά και για το πέρασμα σε μια νέα οικονομική εποχή, που θα αποτρέπει την εκδήλωση ανάλογων κρίσεων». Τάδε έφη Μπάρακ Ομπάμα, μία εβδομάδα πριν από την έναρξη της συνόδου κορυφής των G20 στο Λονδίνο, ανεβάζοντας ψηλά τον πήχη των προσδοκιών από τη δεύτερη παγκόσμια σύνοδο κορυφής που συγκαλείται μετά την κλιμάκωση της κρίσης.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, απευθυνόμενος στους Ευρωπαίους εταίρους του και στις μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη, έστειλε μήνυμα ότι οι ΗΠΑ «είναι έτοιμες να αναλάβουν τον ηγετικό ρόλο» στη μάχη για την αντιμετώπιση της κρίσης, χαρακτήρισε αναγκαιότητα τη θέσπιση αυστηρότερων κανόνων ελέγχου του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και κάλεσε τους υπόλοιπους να βάλουν εξίσου βαθιά το χέρι στη δημόσια τσέπη -και να δανειστούν- για να χρηματοδοτήσουν προγράμματα αναθέρμανσης της οικονομίας.
Σε γενικές γραμμές, κανείς δεν διαφωνεί με τις προτάσεις Ομπάμα - ούτε καν με την πρόθεσή του να ηγηθεί της επιχείρησης διάσωσης. Οι κυβερνήσεις των G20 συμφωνούν ότι χρειάζεται μια νέα αρχιτεκτονική των αγορών, που να δυσκολεύει την κερδοσκοπία και τη δημιουργία της επόμενης φούσκας, συμφωνούν ότι οι αγορές χρειάζονται περισσότερους κανόνες και αυστηρότερους ελέγχους, συμφωνούν ότι οι οικονομίες τους έχουν ανάγκη από μέτρα αναθέρμανσης για να ξεπεράσουν την ύφεση. Όμως, δεν αρκεί μια συμφωνία σε… γενικές γραμμές. Και δεν έχουν όλες οι χώρες τα ίδια δεδομένα ούτε ακριβώς τα ίδια προβλήματα ούτε τα ίδια συμφέροντα.
Ο διάολος και οι λεπτομέρειες
Αν πιστέψει κανείς τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, οι χώρες της Ευρώπης θα πάνε με ένα στόμα και μια φωνή στη σύνοδο των G20. Υποτίθεται ότι στην τελευταία σύνοδο κορυφής του Μαρτίου οι «27» κατέληξαν σε κοινή γραμμή, ότι θα εισηγηθούν περισσότερους ελέγχους για τις τράπεζες, αυστηρότερες ρυθμίσεις για τα κερδοσκοπικά κεφάλαια, την εξάρθρωση των φορολογικών παραδείσων, τον περιορισμό των αστρονομικών αποδοχών των μάνατζερ και άλλα πολλά. Ωστόσο, ο διάολος κρύβεται πάντα στις λεπτομέρειες - κι αυτές παραμένουν ανοιχτές. Για παράδειγμα, πώς ορίζεται ο φορολογικός παράδεισος; Είναι μόνο η Ελβετία, τα νησιά Κεϊμάν και οι άλλες βραχονησίδες του πλανήτη που φιλοξενούν εταιρείες- σφραγίδες και διευκολύνουν τους μεγάλους φοροφυγάδες; Ή μήπως και κράτη - μέλη της Ε.Ε., όπως το Λουξεμβούργο και η Αυστρία, με τα ισχυρά τραπεζικά τους απόρρητα και τις πολλές διευκολύνσεις στο μαύρο χρήμα;
Ακόμη μεγαλύτερες είναι οι διαφωνίες για τα προγράμματα αναθέρμανσης της οικονομίας, τόσο εντός της Ε.Ε. όσο και μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Κάθε χώρα έχει τις δικές της αντοχές στα χρέη και στα ελλείμματα, τη δική της αντοχή στην ανεργία, το δικό της κόστος για τη διατήρηση του κοινωνικού κράτους. Δεν είναι δηλαδή συγκρίσιμα τα ποσά για κάθε πρόγραμμα αναθέρμανσης. Εάν, για παράδειγμα, μια βιομηχανία στη Γερμανία προχωρήσει σε μείωση του χρόνου εργασίας, για πολλούς μήνες οι εργαζόμενοί της δεν θα δουν τις αποδοχές τους να μειώνονται - πλην όμως, τη διαφορά θα την πληρώνει ο γερμανικός ΟΑΕΔ. Δικαίως, λοιπόν, το Βερολίνο τονίζει ότι κι αυτό είναι ένας τρόπος διατήρησης της καταναλωτικής δύναμης - που δεν φαίνεται άμεσα στα προγράμματα αναθέρμανσης. Αντίθετα, η μείωση του χρόνου εργασίας σε άλλες χώρες πρέπει να συνοδευτεί με έξτρα στήριξη των εργαζομένων, αλλιώς η ζήτηση θα μειωθεί επικίνδυνα, προκαλώντας με τη σειρά της περισσότερη ανεργία.
Επιπλέον, λίγες χώρες έχουν την… άνεση των ΗΠΑ να χρεώνονται. Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν βυθιστεί στην κρίση μέχρι το λαιμό και δεν έχουν τα περιθώρια για περισσότερο δανεισμό - που συνοδεύεται από υψηλότερα επιτόκια.
Ένα άλλο πρόβλημα από ευρωπαϊκής πλευράς ενόψει της συνόδου των G20 είναι η συμμετοχή. Στη σύνοδο του Λονδίνου πάνε μόνο οι τέσσερις μεγάλες χώρες της Ε.Ε. και η προβληματική -και λόγω κυβερνητικής κρίσης- τσεχική προεδρία. Αυτό σημαίνει ότι οι μικροί θα πρέπει να εμπιστευτούν τους μεγάλους ότι θα τους εκπροσωπήσουν ουσιαστικά - και ως γνωστό η εμπιστοσύνη είναι αγαθό εν ανεπαρκεία.
Το στοίχημα
Η επιτυχία της συνόδου του Λονδίνου θα μετρηθεί με το εάν θα ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις, με το αν θα «αλλάξει τα πάντα», όπως εισηγείται ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ. Η εντολή που είχαν πάρει οι ομάδες εργασίας από την προηγούμενη σύνοδο των G20, τον Νοέμβριο στην Ουάσινγκτον, ήταν να σχεδιάσουν πώς θα αυξηθεί η διαφάνεια στις διεθνείς αγορές, πώς θα ενισχυθούν οι εποπτικές αρχές, πώς θα περιοριστεί η ασυδοσία των hedge funds, πώς θα στεγνώσουν οι φορολογικοί παράδεισοι. Μένει λοιπόν να δούμε ποιες προτάσεις θα πέσουν στο τραπέζι και ποιες θα εγκριθούν. Μένει επίσης να δούμε εάν τα μεγάλα λόγια που είπαν τόσο οι Αμερικανοί όσο και ο Γκόρντον Μπράουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα, περί επίδειξης αλληλεγγύης προς «τους φτωχότερους αυτού του κόσμου», θα γίνουν πράξη - εν μέρει με την ενίσχυση των κονδυλίων για το ΔΝΤ.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, απευθυνόμενος στους Ευρωπαίους εταίρους του και στις μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη, έστειλε μήνυμα ότι οι ΗΠΑ «είναι έτοιμες να αναλάβουν τον ηγετικό ρόλο» στη μάχη για την αντιμετώπιση της κρίσης, χαρακτήρισε αναγκαιότητα τη θέσπιση αυστηρότερων κανόνων ελέγχου του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και κάλεσε τους υπόλοιπους να βάλουν εξίσου βαθιά το χέρι στη δημόσια τσέπη -και να δανειστούν- για να χρηματοδοτήσουν προγράμματα αναθέρμανσης της οικονομίας.
Σε γενικές γραμμές, κανείς δεν διαφωνεί με τις προτάσεις Ομπάμα - ούτε καν με την πρόθεσή του να ηγηθεί της επιχείρησης διάσωσης. Οι κυβερνήσεις των G20 συμφωνούν ότι χρειάζεται μια νέα αρχιτεκτονική των αγορών, που να δυσκολεύει την κερδοσκοπία και τη δημιουργία της επόμενης φούσκας, συμφωνούν ότι οι αγορές χρειάζονται περισσότερους κανόνες και αυστηρότερους ελέγχους, συμφωνούν ότι οι οικονομίες τους έχουν ανάγκη από μέτρα αναθέρμανσης για να ξεπεράσουν την ύφεση. Όμως, δεν αρκεί μια συμφωνία σε… γενικές γραμμές. Και δεν έχουν όλες οι χώρες τα ίδια δεδομένα ούτε ακριβώς τα ίδια προβλήματα ούτε τα ίδια συμφέροντα.
Ο διάολος και οι λεπτομέρειες
Αν πιστέψει κανείς τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, οι χώρες της Ευρώπης θα πάνε με ένα στόμα και μια φωνή στη σύνοδο των G20. Υποτίθεται ότι στην τελευταία σύνοδο κορυφής του Μαρτίου οι «27» κατέληξαν σε κοινή γραμμή, ότι θα εισηγηθούν περισσότερους ελέγχους για τις τράπεζες, αυστηρότερες ρυθμίσεις για τα κερδοσκοπικά κεφάλαια, την εξάρθρωση των φορολογικών παραδείσων, τον περιορισμό των αστρονομικών αποδοχών των μάνατζερ και άλλα πολλά. Ωστόσο, ο διάολος κρύβεται πάντα στις λεπτομέρειες - κι αυτές παραμένουν ανοιχτές. Για παράδειγμα, πώς ορίζεται ο φορολογικός παράδεισος; Είναι μόνο η Ελβετία, τα νησιά Κεϊμάν και οι άλλες βραχονησίδες του πλανήτη που φιλοξενούν εταιρείες- σφραγίδες και διευκολύνουν τους μεγάλους φοροφυγάδες; Ή μήπως και κράτη - μέλη της Ε.Ε., όπως το Λουξεμβούργο και η Αυστρία, με τα ισχυρά τραπεζικά τους απόρρητα και τις πολλές διευκολύνσεις στο μαύρο χρήμα;
Ακόμη μεγαλύτερες είναι οι διαφωνίες για τα προγράμματα αναθέρμανσης της οικονομίας, τόσο εντός της Ε.Ε. όσο και μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Κάθε χώρα έχει τις δικές της αντοχές στα χρέη και στα ελλείμματα, τη δική της αντοχή στην ανεργία, το δικό της κόστος για τη διατήρηση του κοινωνικού κράτους. Δεν είναι δηλαδή συγκρίσιμα τα ποσά για κάθε πρόγραμμα αναθέρμανσης. Εάν, για παράδειγμα, μια βιομηχανία στη Γερμανία προχωρήσει σε μείωση του χρόνου εργασίας, για πολλούς μήνες οι εργαζόμενοί της δεν θα δουν τις αποδοχές τους να μειώνονται - πλην όμως, τη διαφορά θα την πληρώνει ο γερμανικός ΟΑΕΔ. Δικαίως, λοιπόν, το Βερολίνο τονίζει ότι κι αυτό είναι ένας τρόπος διατήρησης της καταναλωτικής δύναμης - που δεν φαίνεται άμεσα στα προγράμματα αναθέρμανσης. Αντίθετα, η μείωση του χρόνου εργασίας σε άλλες χώρες πρέπει να συνοδευτεί με έξτρα στήριξη των εργαζομένων, αλλιώς η ζήτηση θα μειωθεί επικίνδυνα, προκαλώντας με τη σειρά της περισσότερη ανεργία.
Επιπλέον, λίγες χώρες έχουν την… άνεση των ΗΠΑ να χρεώνονται. Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν βυθιστεί στην κρίση μέχρι το λαιμό και δεν έχουν τα περιθώρια για περισσότερο δανεισμό - που συνοδεύεται από υψηλότερα επιτόκια.
Ένα άλλο πρόβλημα από ευρωπαϊκής πλευράς ενόψει της συνόδου των G20 είναι η συμμετοχή. Στη σύνοδο του Λονδίνου πάνε μόνο οι τέσσερις μεγάλες χώρες της Ε.Ε. και η προβληματική -και λόγω κυβερνητικής κρίσης- τσεχική προεδρία. Αυτό σημαίνει ότι οι μικροί θα πρέπει να εμπιστευτούν τους μεγάλους ότι θα τους εκπροσωπήσουν ουσιαστικά - και ως γνωστό η εμπιστοσύνη είναι αγαθό εν ανεπαρκεία.
Το στοίχημα
Η επιτυχία της συνόδου του Λονδίνου θα μετρηθεί με το εάν θα ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις, με το αν θα «αλλάξει τα πάντα», όπως εισηγείται ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ. Η εντολή που είχαν πάρει οι ομάδες εργασίας από την προηγούμενη σύνοδο των G20, τον Νοέμβριο στην Ουάσινγκτον, ήταν να σχεδιάσουν πώς θα αυξηθεί η διαφάνεια στις διεθνείς αγορές, πώς θα ενισχυθούν οι εποπτικές αρχές, πώς θα περιοριστεί η ασυδοσία των hedge funds, πώς θα στεγνώσουν οι φορολογικοί παράδεισοι. Μένει λοιπόν να δούμε ποιες προτάσεις θα πέσουν στο τραπέζι και ποιες θα εγκριθούν. Μένει επίσης να δούμε εάν τα μεγάλα λόγια που είπαν τόσο οι Αμερικανοί όσο και ο Γκόρντον Μπράουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα, περί επίδειξης αλληλεγγύης προς «τους φτωχότερους αυτού του κόσμου», θα γίνουν πράξη - εν μέρει με την ενίσχυση των κονδυλίων για το ΔΝΤ.
