Ο ηττημένος Λεωνίδας Κύρκος

Το ΚΚΕ είναι το μόνο ειλικρινές κόμμα στην ελληνική κοινωνία. Φορέας γνήσιας οπισθοδρόμησης, μια μηχανή που απλώς επικαλείται μονότονα κάποια δίκαια του λαού, μονότροπο και μονόχνωτο, αυταρχικό και περιχαρακωμένο, δεν εξέδωσε ανακοίνωση για τον Λεωνίδα Κύρκο μετά το θάνατό του. Από την πλευρά τους, τα στελέχη του ΚΚΕ έπραξαν με συνέπεια. Ο Λεωνίδας Κύρκος βρέθηκε στον αντίποδα αυτού που εκείνα υπηρέτησαν. Υπήρξε ανοιχτός και κοσμοπολίτης, απέναντι στη χωριατιά και στο κλείσιμο. Διεκδίκησε τη γνώση, την πολύπλευρη καλλιέργεια, την περιπέτεια των ιδεών εκεί όπου αρκεί η απομνημόνευση μιας σειράς στενών και στεγνών τσιτάτων. Διεκδίκησε ελευθερίες – τις οποίες ο κομμουνισμός φαλκίδευσε. Διεκδίκησε τη συνεννόηση εκεί όπου μεθοδεύεται η κυριαρχία. Διεκδίκησε τη δημοκρατία εκεί όπου την απεχθάνονται...

Όλα τα άλλα κόμματα, που έσπευσαν να εξάρουν την προσφορά του εκλιπόντος στην ελληνική πολιτική ζωή, δεν κινήθηκαν από αστική ευγένεια. Απλώς, υπάκουσαν στην πεπατημένη, στο τυπικό μιας επιφανειακής διαδικασίας, στη συχνά κενή φόρμα της μεταπολίτευσης (στελέχη του ΣΥΝ, π.χ., που εξέδωσε ανακοίνωση, σε άλλες στιγμές, όταν δεν προέχει η τυπικότητα, έχουν ελεεινολογήσει τον άνθρωπο, π.χ. η υποψήφια δήμαρχος Αθηναίων στις τελευταίες δημοτικές εκλογές Ελένη Πορτάλιου έχει δημοσιεύσει το άρθρο «Δεν τιμώ και δεν σέβομαι [τον Λεωνίδα Κύρκο], Η Αυγή, 19/1/2010): τα λόγια των πολιτικών κομμάτων αυτό το διάστημα σπανίως σημαίνουν κάτι για την πραγματικότητα. Οι λέξεις, με άλλα λόγια, είναι τσάμπα, είναι για κατάχρηση. Άλλωστε, στην Ελλάδα, οι λέξεις είναι ο τρόπος των κομμάτων να μην περιγράφουν με ακρίβεια τη (χρεοκοπημένη, πλέον) πραγματικότητα που διαχειρίζονται.

Ο λόγος του Λεωνίδα Κύρκου διεκδίκησε, συχνότατα, όταν κατάφερνε να υπερβεί αυτή την κενή φόρμα της μεταπολίτευσης, ορισμένα αυτονόητα που βρίσκονται στον αντίποδα του λόγου ο οποίος κυριάρχησε στο πολιτικό προσκήνιο. Στοιχειώδη αυτονόητα. Ως προς την Αριστερά, τα περιγράφει ο Γιάννης Βούλγαρης σε μια παλιότερη ομιλία του, σε εκδήλωση προς τιμήν του Κύρκου: Δημοκρατία, Ελευθερία, Ενωμένη Ευρώπη, αντιδογματισμός, σεβασμός της αντίθετης άποψης, απόρριψη του «υπαρκτού σοσιαλισμού» (βλ. Αυγή, 17/04/2008). Για λογαριασμό της ελληνικής κοινωνίας, από το πολιτικό σύστημα, διεκδίκησε ορισμένα άλλα αυτονόητα: τη θωράκιση των θεσμών, την ήττα του λαϊκισμού και του εθνικισμού, την αλλαγή των στερεοτύπων για τον Άλλο (τον γείτονα, αλλά και τον ξένο).

Η ευρωπαϊκή στρατηγική, η διεκδίκηση της ενωμένης Ευρώπης («των λαών», όπως τονιζόταν στην κεντρική συνθηματολογία του ΚΚΕ εσωτερικού), ήταν κυρίαρχο πρόταγμα στις πολιτικές επιλογές του Λεωνίδα Κύρκου. Διεκδίκησε το βάθεμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – προς τούτο, μάλιστα, αγωνίστηκε όλη τη ζωή του ένα από τα ουσιαστικότερα στελέχη του ανανεωτικού χώρου της ελληνικής Αριστεράς, ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης. Αξίζει να υπενθυμίσει κανείς ότι, το 1992, ο Συνασπισμός έλαβε την ιστορική απόφαση να υπερψηφίσει τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, ιδρυτική συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Λεωνίδας Κύρκος βρέθηκε από πολύ νέος στην Αριστερά. Ακολούθησε τη διαδρομή της, μέσα από τις συμπληγάδες της ιστορίας, το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο, έκανε 12 χρόνια φυλακή, διετέλεσε μαχόμενος δημοσιογράφος στην Αυγή, διεκδίκησε το βάθεμα της διάσπασης του κομμουνιστικού κινήματος κηρύσσοντας την αντίθεσή του σε ανελεύθερα καθεστώτα σαν εκείνο της Σοβιετικής Ένωσης, εργάστηκε για τη συνεννόηση των πολιτικών κομμάτων μεταξύ τους θεωρώντας ότι οι ιδεολογικές διαφωνίες δεν μπορεί να είναι αιτίες περιχαρακώσεων μίσους... Και μία από τις κορυφαίες επιλογές του ήταν η προσπάθειά του για την ίδρυση της Ελληνικής Αριστεράς το 1987, για την απάλειψη του «Κ», την υπέρβαση δηλαδή της κομμουνιστικής ταυτότητας των ανανεωτικών που συνέχιζαν να διεκδικούν το σοσιαλισμό με δημοκρατία (που ταυτόχρονα ήταν και υπέρβαση του δικού του παρελθόντος).

Οι ιδέες και το παράδειγμα του Λεωνίδα Κύρκου ηττήθηκαν. Η ελληνική κοινωνία, και από δεξιά και από αριστερά, διεκδίκησε την ιδιότυπη ασυδοσία που οδήγησε στη γιγάντωση των ελλειμμάτων, στη διόγκωση του χρέους και στη σημερινή οικονομική αλλά, κυρίως, πολιτική και ηθική κρίση. Μια εγωκεντρική, αρχοντοχωριάτα Ελλάδα προχώρησε περιφρονώντας την πραγματικότητα, σπαταλώντας τις ευκαιρίες που της προσέφερε η κεντρική πολιτική επιλογή της μεταπολίτευσης, να πορευτεί τον ευρωπαϊκό δρόμο. Την πικρή αυτή ώρα του λογαριασμού, εύλογο είναι κανείς να παραπέμπει στα προτάγματα της πολιτικής παρουσίας του Κύρκου: η διεκδίκηση ισχυρών θεσμών, ισχυρής δηλαδή δημοκρατίας (πάντα στο πλαίσιο της Ευρώπης και των εγγυήσεων σταθερότητας που παρέχει) είναι ο μοναδικός δρόμος της χώρας για να αποφύγει σοβαρότερες περιπέτειες.

Αλλά για να διανυθεί αυτός ο δρόμος προϋποτίθενται οι πολίτες και, κυρίως, οι πολιτικοί οι οποίοι θα πορευθούν μαχητικά μακριά από το ψέμα, την υστεροβουλία, τον ιδιοτελή κυνισμό, από την κενή φόρμα της μεταπολίτευσης που ο Λεωνίδας Κύρκος αποστράφηκε.