Αν ένα φάντασμα πλανιόταν πάνω από την Ευρώπη, το 2012, αυτό το φάντασμα είχε το όνομα που του έδωσαν οι ευφάνταστοι αναλυτές ενός μεγάλου τραπεζικού οίκου: Grexit. Τουτέστιν, έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη.

Το έπαιζαν στο στοίχημα, το μετρούσαν στα χαρτιά, το ζύγιζαν σε υπουργικά γραφεία και οικονομικά ινστιτούτα, το δοκίμαζαν σε οικονομετρικά και πολιτικά μοντέλα, το πιθανολογούσαν, το χρησιμοποιούσαν ως εκλογικό φόβητρο και πολιτικό εργαλείο, το εύχονταν ή το απεύχονταν - μα, αν το ευρωπαϊκό 2012 έπρεπε να συνοψιστεί σε μία μόνο λέξη, αν έπρεπε μία μόνο λέξη να συνοψίσει τη χρονιά, τότε αυτός ο κακόηχος νεολογισμός θα είναι η λέξη της χρονιάς. Ο όρος Grexit δεν απαντάται, βέβαια, σε κανένα επίσημο ευρωπαϊκό κείμενο, δεν τον πρόφερε κανένα επίσημο στόμα. Αλλά ένας δημοσιογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» που το δοκίμασε, ανακάλυψε ότι «γκουγκλάροντάς» τον προκύπτουν ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες αποτελέσματα. Ποταμοί αναλύσεων που περιστρέφονταν γύρω από το ερώτημα αν μια ελληνική έξοδος (που οι περισσότεροι θεωρούσαν δεδομένη) θα έφερνε και τη διάλυση της ευρωζώνης ή όχι.

Ξέρουμε την έκβαση αυτών των συζητήσεων: το στοίχημα εκτιμήθηκε ως πολύ επικίνδυνο και αρχειοθετήθηκε, προς το παρόν. Δεν ξέρουμε το μέλλον τους: θα συνεχίσουμε και το 2013 να προσθέτουμε λήμματα στην εγκυκλοπαίδεια των σεναρίων ελληνικής εξόδου; Ή τα σενάρια πεθαίνουν μαζί με τον γέρο χρόνο που φεύγει;

Οι οίκοι (όση αξία έχουν οι συνήθως διαψευδόμενες προφητείες τους) που πέρυσι έδιναν στα σενάρια εξόδου πιθανότητες 90% κατέβασαν φέτος τον πήχη στο 60%. Η τράπεζα Goldman Sachs, σε πρόσφατη ανάλυσή της, εκτιμά ότι αφού το ελληνικό χρέος βρίσκεται πλέον σχεδόν ολοκληρωτικά σε χέρια όχι ιδιωτών αλλά επίσημων φορέων το θέμα της παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ είναι πλέον θέμα «πολιτικών σταθμίσεων» και όχι «οικονομικής ή δημοσιονομικής δυναμικής». Που, σε απλούστερη γλώσσα, σημαίνει ότι το παιχνίδι της ελληνικής χρεοκοπίας/εξόδου δεν βρίσκεται πια στα χέρια των «αγορών» αλλά των κυβερνήσεων. Μιας συγκεκριμένης κυβέρνησης, προπάντων: της γερμανικής.

Στο «καλό» σενάριο λοιπόν για το 2013, η Ευρώπη (αφού περάσει τον κάβο των ιταλικών εκλογών του Φεβρουαρίου και αποφύγει το «Ισπανικό ατύχημα») περιμένει τις γερμανικές εκλογές του φθινοπώρου για να αρχίσει να κινείται προς κάποια μορφή οικονομικής, τραπεζικής και, κυρίως, πολιτικής ενοποίησης. Στο μεταξύ, έχει κάθε λόγο να αποφεύγει μια αναρρίπιση του ελληνικού προβλήματος. Θα συνεχίσει να επιδαψιλεύει τους αναγκαίους επαίνους στις «θυσίες» των Ελλήνων και την επιτευχθείσα προσαρμογή. Κάποια στιγμή, θα αρχίσει να χαλαρώνει, αργά, ανεπαίσθητα και προπάντων σιωπηλά, τον βρόγχο της λιτότητας και της ύφεσης γύρω από τον λαιμό μας. Και θα ετοιμάσει ένα ακόμη κούρεμα του ελληνικού χρέους, του ευρισκομένου εις χείρας επισήμων φορέων. Κι ύστερα, βλέπουμε...

Στο «κακό» σενάριο, ένα δυστύχημα που μπορεί ανά πάσα στιγμή να προκύψει, μια κοινωνική έκρηξη εντός συνόρων ή μια επιδείνωση της ευρωκρίσης εκτός συνόρων επιτρέπει στις «αγορές» να ξαναθέσουν το μοιραίο ερώτημα και να επιτεθούν. Οπότε, τρεχάτε ποδαράκια μου.

Υπάρχει όμως κι ένα τρίτο σενάριο, που κάνει το αίμα να παγώνει. Το μνημονεύει και η έκθεση της Goldman Sachs, ως πιθανότητα. Σύμφωνα με αυτό, το ελληνικό θέμα θα τεθεί, μετά τις γερμανικές εκλογές, με νέους όρους. Καθώς η ευρωζώνη θα κινείται πια με διαδικασίες γρήγορης πολιτικής ενοποίησης, το θέμα δεν θα είναι αν η Ελλάδα θα μείνει εντός ή θα τεθεί εκτός νομίσματος. Αλλά αν θα είναι μια χώρα που θα μετέχει, με κάποιο βαθμό ισοτιμίας, στο νέο ευρωπαϊκό πολιτικό πλαίσιο ή θα μετατραπεί σε μια χώρα δεύτερης τάξης. Σε κάτι σαν το Κόσοβο ή το Μαυροβούνιο, που έχουν μεν το ευρώ ως νόμισμα αλλά είναι αποκλεισμένες και από την ΕΚΤ και από κάθε διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Η Αθήνα, ως νέα Ποντγκόριτσα ή Πρίστινα; Να ένας νέος εφιάλτης για τις νύχτες του 2013, απέναντι στον οποίο θα δοκιμάζουμε τις αντοχές της αισιοδοξίας μας και τις ανοχές ενός πολιτικού συστήματος που τρίζει...