Η ελληνική κηδεία της γερμανικής λιτότητας

Όχι πολύ παλιά, γερμανοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι διακήρυσσαν ότι η κρίση στην ευρωζώνη είχε παρέλθει. Η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση, πίστευαν ότι είχαν μετριάσει την καταιγίδα. Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτό ήταν ακόμη ένα λάθος. Το τελευταίο λάθος, όπως και τα προηγούμενα, πηγάζει από ευσεβείς πόθους – και για ακόμη μία φορά, είναι η Ελλάδα που διακόπτει την ονειροπόληση. Ακόμη και πριν την σαρωτική νίκη του αριστερού ΣΥΡΙΖΑ στις πρόσφατες γενικές εκλογές στην Ελλάδα, ήταν εμφανές ότι η κρίση δεν υποχωρεί αλλά απειλεί με κλιμάκωση. Η λιτότητα απλά δεν λειτουργεί.

Σε μία συρρικνούμενη οικονομία, η αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ αυξάνεται αντί να μειώνεται και οι χώρες της Ευρώπης που βρίσκονται σε ύφεση έχουν μαζική ανεργία, επικίνδυνα επίπεδα φτώχειας και λιγοστή ελπίδα. Οι προειδοποιήσεις για σοβαρές πολιτικές συνέπειες δεν εισακούστηκαν. Υπό τη σκιά του ριζωμένου γερμανικού ταμπού για τον πληθωρισμό, η κυβέρνηση της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ πεισματικά επέμενε ότι ο πόνος της λιτότητας ήταν απαραίτητος για την οικονομική ανάκαμψη. Η ΕΕ δεν είχε πολλές επιλογές παρά να ακολουθήσει. Τώρα, με τους ψηφοφόρους της Ελλάδας να διώχνουν την κουρασμένη και διεφθαρμένη ελίτ ψηφίζοντας ένα κόμμα που δεσμεύθηκε να βάλει τέλος στη λιτότητα, αυτές οι συνέπειες κάνουν την εμφάνισή τους.

Αλλά παρότι η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να σημαίνει την αρχή του επόμενου κεφαλαίου της κρίσης στην ευρωζώνη, ο πολιτικός και πιθανώς υπαρξιακός κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Ευρώπη διογκώνεται. Η αναπάντεχη άρση της σύνδεσης φράγκου ευρώ από την κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας στις 15 Ιανουαρίου, αν και δεν συνιστά άμεσο κίνδυνο, αποτέλεσε ψυχολογικό πλήγμα, που αντανακλά και ενισχύει την έλλειψη εμπιστοσύνης. Το ευρώ, όπως υποδηλώνει η κίνηση της SNB, παραμένει ευάλωτο. Και η επακόλουθη απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράσει κρατικά ευρωπαϊκά ομόλογα αξίας ενός τρισ. ευρώ, αν και σωστή και απαραίτητη, ενίσχυσε την έλλειψη εμπιστοσύνης. Το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών ήταν αναμενόμενο εδώ και πάνω από έναν χρόνο.

Αν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της τρόικας και της νέας ελληνικής κυβέρνησης επιτύχουν, το αποτέλεσμα θα είναι ένας συμβιβασμός που θα σώσει και τους δύο. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει. Αν και κανείς δεν γνωρίζει τί μπορεί να σημαίνει μία ελληνική χρεοκοπία για το ευρώ, θα εμπερικλείει σίγουρα κινδύνους προς τη συνέχεια της ύπαρξης του νομίσματος. Και εξίσου βέβαιο είναι ότι η μεγάλη καταστροφή που μπορεί να επέλθεί από την διάλυση της ευρωζώνης δεν θα τη χαρίσει στη Γερμανία. Ένας συμβιβασμός ντε φάκτο θα σημαίνει τη χαλάρωση της λιτότητας, που ισοδυναμεί με εσωτερικούς πολιτικούς κινδύνους για τη Μέρκελ (αν και λιγότερους σε σχέση με μία αποτυχία του ευρώ). Αλλά, εξαιτίας της δημοτικότητάς της στο εσωτερικό, η Μέρκελ δεν εξετάζει όλες τις πιθανότητες που έχει στη διάθεσή της. Θα μπορούσε να κάνει πολλά περισσότερα αν εμπιστευόταν τον εαυτό της. Στο τέλος, μπορεί να μην έχει άλλη επιλογή.

Δεδομένου του αποτελέσματος των ελληνικών εκλογών και των πολιτικών εξελίξεων σε Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία, όπου οι αντιδράσεις κατά της λιτότητας είναι επίσης μεγάλες, οι πολιτικές πιέσεις στο Eurogroup των υπουργών Οικονομικών και από τη δεξιά και από την αριστερά θα αυξηθούν. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς προφήτης για να προβλέψει ότι το τελευταίο κεφάλαιο της κρίσης στην ευρωζώνη θα περιλαμβάνει το τέλος της πολιτικής λιτότητας – εκτός και αν η Μέρκελ στα αλήθεια θέλει να λάβει το ρίσκο της διάλυσης του ευρώ. Αλλά δεν υπάρχει ένδειξη ότι θέλει κάτι τέτοιο. Επομένως, ανεξαρτήτως του ποιά πλευρά – η τρόικα ή η ελληνική κυβέρνηση – κινηθεί πρώτη στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις, οι εκλογές στην Ελλάδα σήμαναν την ήττα της Μέρκελ και της στρατηγικής της για τη διατήρηση του ευρώ που βασίζεται στη λιτότητα.

Η μείωση του χρέους με παράλληλες δομικές μεταρρυθμίσεις, γνωρίζουμε τώρα, ότι παραφορτώνουν οποιαδήποτε δημοκρατική κυβέρνηση καθώς σημαίνουν υπερφορολόγηση των ψηφοφόρων της. Και χωρίς ανάπτυξη, δεν θα υπάρξουν δομικές μεταρρυθμίσεις, ανεξαρτήτως του πόσο απαραίτητες είναι. Αυτό είναι το μάθημα της Ελλάδας προς την Ευρώπη. Το ερώτημα τώρα δεν είναι το αν θα το δεχθεί η Γερμανία αλλά το πότε. Χρειάζεται μία ακόμη ήττα των Συντηρητικών, αυτή τη φορά στην Ισπανία, για να συμβιβαστεί η Μέρκελ με την πραγματικότητα; Μόνο η ανάπτυξη θα αποφασίσει για τη μοίρα του ευρώ. Η συνοχή της ευρωζώνης και η επιτυχία των απαραίτητων δομικών μεταρρυθμίσεων – και επομένως η επιβίωσή της – θα εξαρτηθεί από το αν θα μπορέσει να ξεπεράσει το έλλειμμα ανάπτυξης. Η Γερμανία έχει περιθώριο για δημοσιονομικούς ελιγμούς. Το μήνυμα από τις εκλογές στην Ελλάδα είναι ότι η Μέρκελ θα πρέπει να το χρησιμοποιήσει πριν είναι πολύ αργά.