Οι κρατικές επεμβάσεις, όχημα για την παγκόσμια ηγεμονία

Oι επενδύσεις και ο έλεγχος των νέων τεχνολογιών είναι το πεδίο ανταγωνισμού για την ηγεμονία της γεωστρατηγικής εξουσίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας· ο τρίτος μεγάλος πόλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση, που θα μπορούσε να συμμετέχει στον ανταγωνισμό, περιορίζεται στον ρόλο του παρατηρητή. Ο λόγος δεν είναι μόνο ότι δεν υπάρχει μια κοινή ομοσπονδιακή οντότητα ικανή να κινητοποιήσει και συντονίσει τις προσπάθειες των μελών της, όσο οι ουσιαστικές διαφωνίες που υπάρχουν μεταξύ τους.

Η προσκόλληση σε ιδεοληψίες που αφορούν τον ρόλο του κράτους στη διαμόρφωση στρατηγικών, η μονομερής ανάγνωση της «αυτόνομης στρατηγικής» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιβραδύνει κάθε μορφή δράσης της Ε.Ε. να ακολουθήσει τους μεγάλους πρωταγωνιστές της παγκόσμιας ανάπτυξης, την Κίνα και την Αμερική.

Ακόμα και εμβληματικές πρωτοβουλίες, όπως η IPCEI (Important Projects of Common European Interest), έχουν βαλτώσει τρία ολόκληρα χρόνια, ενώ θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν ένα μέρος των κρατικών επεμβάσεων σε έρευνα και ανάπτυξη, σε σημαντικά κοινοτικά προγράμματα ικανά να μοχλεύσουν καινοτόμες πρωτοβουλίες ανάπτυξης.

Το αντίθετο παράδειγμα

Η Κίνα, έχοντας ένα διαφορετικό κοινωνικό και πολιτικό υπόδειγμα, στηρίζει τα πάντα στην κρατική παρέμβαση και έχει ξεπεράσει παγκοσμίως την Αμερική σε ξένες άμεσες επενδύσεις. Συμμετέχοντας στην κατασκευή υποδομών σε Αφρική και Ασία, σε εξαγορές και συνδιοίκηση μεγάλων παραγωγικών μονάδων σε όλη την Αμερική και την Ευρώπη, χτίζει χρόνο με τον χρόνο τις δικές της γεωστρατηγικές και οικονομικές βλέψεις για ηγεμονία. Το πρόβλημα της μονομερούς καθοδήγησης αυτών των προσπαθειών από ένα κράτος-κόμμα μέχρι στιγμής υπάρχει μόνο στην πλευρά της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης και ελάχιστα στην πλευρά της ανάπτυξης.

Οικονομικός πατριωτισμός

Την ίδια στιγμή, χωρίς τυμπανοκρουσίες, η ηγεσία της αμερικανικής πολιτικής αναδιπλώνεται από παγιωμένες αντιλήψεις δεκαετιών και υιοθετεί μια νέα στρατηγική ανάπτυξης. Αυτή βασίζεται σε έναν νέο οικονομικό πατριωτισμό (Bay American) και στηρίζεται στην αύξηση της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής. Ελπίζει πως τα οφέλη δεν θα είναι αποκλειστικά και μόνο στην πλευρά του κεφαλαίου, αλλά θα επεκταθούν και στην πλευρά της εργασίας. Δεδομένου ότι μόνο το 8% της εργατικής δύναμης απασχολείται στον κλάδο της βιομηχανίας, είναι βέβαιη ότι το ποσοστό θα αυξηθεί από την ανάκτηση επαναπατρισμένων παραγωγικών μονάδων. Στο στοίχημα της νέας πολιτικής κρέμονται σχέδια όπως τα «American rescue plan», «American jobs plan», «American families plan», του τεράστιου ποσού των 4,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, που σκοπό έχουν να δημιουργήσουν εκατομμύρια νέων, ασφαλών και καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας.

Η απόφαση αυτή επικουρείται από τρεις συγκεκριμένες δράσεις που επιδρούν σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής:

1. Τεράστιες δημόσιες επιδοτήσεις για την ψηφιακή μετάβαση (Chips & Science Act) ύψους 280 δισ. δολαρίων, δρομολογημένες στην έρευνα και στη σχεδίαση προχωρημένων μικροεπεξεργαστών. Η νέα ανάγκη για επεξεργαστές τέτοιου είδους, που δεν θα ξεπερνούν τα δύο νανόμετρα σε μέγεθος, είναι η βάση της κυριαρχίας στις νέες τεχνολογίες.

2. Τεράστιες δημόσιες επενδύσεις και φορολογικές απαλλαγές σε ιδιώτες, που θα κατευθυνθούν στην πράσινη βιομηχανία και στην καθαρή ενέργεια («Inflation reduction act»), ύψους 369 δισ. δολαρίων, για παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων που θα βασίζονται κατασκευαστικά σε αμερικανική τεχνολογία και εξαρτήματα. Στην προκειμένη περίπτωση η νομοθεσία αδιαφορεί αν το τελικό προϊόν μοντάρεται στο εξωτερικό.

3. Κατανομή πάνω από 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων σε ριζική ανανέωση των υποδομών του κράτους, κυρίως σε δίκτυα μεταφορών και ενεργείας, προσπαθώντας να επανορθώσει καθυστερήσεις που έχουν επιφέρει προηγούμενες κρατικές διαχειρίσεις υπό την επήρεια της νεοφιλελεύθερης λογικής. Η Αμερική έχει πέσει στη 13η θέση στη διεθνή κατάταξη για την ποιότητα των υποδομών.

Ξαναχτίστε καλύτερα τα πάντα

Η λογική της επιχείρησης δεν έχει σχέση με την πολιτική Τραμπ («America first»), αλλά πηγάζει από έναν νέο διεθνή τρόπο σκέψης, το «Ξαναχτίστε καλύτερα τα πάντα» («Build back better»), που έχει κυριαρχήσει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όχι τόσο από ιδεολογική ταύτιση όσο από ανάγκη.

Στη χώρα μας συνεχίζει να επικρατεί η λογική που έφερε την αποεπένδυση και τη χρεοκοπία. Στον δημόσιο λόγο αυτής της προεκλογικής περιόδου συνεχίζουν να αναφέρονται τσιτάτα και κλισέ φράσεις για το «κακό» κράτος και την «καλή» ιδιωτική πρωτοβουλία που διορθώνει τα πάντα…

Τα διεθνή παραδείγματα μεταφέρονται στον δημόσιο διάλογο ελάχιστα ή διαστρεβλωμένα και χρέος αυτών που υπηρετούν τη λογική μιας νέας παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι να αντιτάξουν την κοινή λογική και τις νέες διεθνείς τάσεις. Σ’ αυτές το κράτος ή η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν υπάρχουν σαν ξεχωριστές και αντιμαχόμενες έννοιες, αλλά σαν αξίες που η καθεμία ξεχωριστά θα καλύπτει ανάγκες που η άλλη αδυνατεί ή είναι ακατάλληλη να καλύψει.

Ο Νίκος Ροής είναι μέλος του Τμήματος Βιομηχανίας και Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.