Χωρίς ευρωπαϊκά λεφτά, αλλάζει το σκηνικό

Δεν έβλεπε όποιος δεν ήθελε να δει. Όλοι οι κρίσιμοι οικονομικοί δείκτες «έλεγαν» ότι οι τρέχοντες ρυθμοί μεγέθυνσης του ΑΕΠ δε έχουν ισχυρά θεμέλια. Για να επιτευχθούν μερικά δέκατα της μονάδας υψηλότεροι ρυθμοί από το μέσο όρο των 27 της Ε.Ε. (μικρότεροι από εκείνους άλλων 9 χωρών) σε έναν «πρωταθλητισμό της υποδιαστολής», μετά το 2020 ρίχτηκαν απ’ το παράθυρο πάνω από 60-70 δισ. ευρώ δημόσιο χρήμα με αρχική αφορμή την πανδημία και την ενεργειακή κρίση -η οποία μάλιστα συνεχίζεται για όλους πλην παραγωγών/ παρόχων ηλεκτρικού ρεύματος, που θησαυρίζουν. Ήταν ένα τύπος κρατικοδίαιτης μεγέθυνσης που είχε ημερομηνία λήξης.

Τώρα είναι κοινός τόπος: Οι ρυθμοί μεγέθυνσης πέφτουν στην περιοχή της μονάδας μετά το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η ίδια η κυβέρνηση, στον κρατικό προϋπολογισμό 2026, αναγνωρίζει ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα περιοριστεί από 2,4% το 2026, σε 1,7% το 2027, 1,6% το 2028, 1,3% το 2029. Ανάλογες είναι οι μεσοπρόθεσμες προβλέψεις της Κομισιόν ( 2,2% το 2026 και 1,7% το 2027), του ΟΟΣΑ ( 2,2% το 2026 και 1,8% το 2027) και του ΔΝΤ (2% το 2026). Ακόμα πιο έντονα αποτυπώνεται η πτωτική τάση στις μακροπρόθεσμες προβλέψεις: Τόσο το ΔΝΤ όσο και η Κομισιόν προβλέπουν μέσο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ μόλις 1,25% τα επόμενα χρόνια –όσο περίπου ήταν και στις 10ετίες πριν την κρίση χρέους.

Βασικός λόγος, η υστέρηση των επενδύσεων. Στον Πολυετή Δημοσιονομικό Προϋπολογισμό 2026-29 προβλέπεται ότι θα αυξηθούν 10,2% το 2026, 4,1% το 2027 και θα πέσουν στο 0,9% το 2028 και στο 0,8% το 2029. Θα ευχόταν κανείς, η κυβέρνηση να πέφτει έξω στις προβλέψεις της και να μην γνωρίσει ο τόπος μια τέτοια καθίζηση. Το κακό είναι ότι συνήθως πέφτει έξω στις προβλέψεις της αλλά προς το χειρότερο: Το 2023 πρόβλεπε αύξηση επενδύσεων 15,5% και ήταν 6,6%, το 2024 πρόβλεπε 15,1% και ήταν μόνο 4,5%, για φέτος πρόβλεπε αύξηση 8,4%, που ήδη περιορίστηκε σε 5,7%.

Η ποσοτική διάσταση του προβλήματος είναι σημαντική, καθότι ήδη υστερούμε από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες: Οι επενδύσεις καθ’ ημάς αντιπροσωπεύουν το 16% του ΑΕΠ όταν ο μέσος όρος στους 27 της ΕΕ είναι 21%, άρα το χάσμα παραγωγικού δυναμικού διευρύνεται χρόνο με το χρόνο. Υπάρχει και η ποιοτική διάσταση: Πολλές επενδύσεις δεν είναι παρά εξαγορές επιχειρήσεων και, κυρίως, κτιρίων που ήδη υπάρχουν. Αφετέρου, στο μεγάλο μέρος τους δεν αυξάνουν το παραγωγικό δυναμικό της χώρας. Από την αύξηση των επενδύσεων στη διετία 2023-24, το 87% προήλθε από τις κατασκευές και τις κατοικίες. Δηλαδή, από το τσιμέντο και τα τούβλα, όχι από πνευματικά δικαιώματα, μηχανήματα ή βιολογικές καλλιέργειες.

Η επισήμανση υπαρκτών κινδύνων, βοηθά να αποτραπεί ένα κακό. Η σιωπή διευκολύνει να συμβεί. Οι χαμηλές πτήσεις των ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης υποδηλώνουν ότι σήμερα δεν θεμελιώνεται ένα καλύτερο αύριο, αλλά κυοφορούνται δεινά που θα ταλαιπωρήσουν το αύριο. Χωρίς τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν με τόλμη και μέριμνα για να μην μείνει κανείς πίσω, αν συνεχίσουμε να υστερούμε από όλες τις άλλες –και τις γειτονικές μας- χώρες στο κρίσιμο μέγεθος που λέγεται παραγωγικότητα και να αδιαφορούμε για το δημογραφικό, δεν χρειάζεται φαντασία: Τα οικονομικά, ασφαλιστικά και δημοσιονομικά προβλήματα θα οξύνονται, θα πολλαπλασιάζονται και θα περιπλέκονται. Και νέο ΤΤΑ δεν προβλέπεται –τώρα, όλα πάνε για τα όπλα…