Το καλώδιο δεν προχωρά χωρίς οριοθέτηση ή συνεννόηση

1. Δεν μπορεί να προχωρήσει η υλοποίηση του έργου πόντισης καλωδίου για ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου, χωρίς να έχει προηγηθεί είτε οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, είτε άτυπη συνεννόηση μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής κυβέρνησης.

Δεν υπάρχει φυσικά κανένα θέμα για την πορεία του έργου στα χωρικά ύδατα της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όμως για το τμήμα του έργου που διέρχεται κάτω από διεθνή ύδατα, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι υπάρχουσες συνθήκες.

Στην θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Κάσου και της Καρπάθου η σχεδιασμένη πορεία του καλωδίου περνά από διεθνή ύδατα. Για την περιοχή αυτή υπάρχουν δύο αλληλεπικαλυπτόμενες συμφωνίες, για οικονομική εκμετάλλευση. Το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο και η Συμφωνία τμηματικής οριοθέτησης μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.

2. Η Τουρκία δεν ζητά σταμάτημα του έργου. Βασισμένη στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, θεωρεί ότι αυτή έχει δικαιώματα οικονομικής εκμετάλλευσης στην περιοχή και ζητά επίσημη ενημέρωση για το καλώδιο από την Ελλάδα.

Φυσικά, αν η Ελλάδα προχωρήσει σε επίσημη ενημέρωση θα είναι σαν να αναγνωρίζει την αρμοδιότητα της Τουρκίας στην θαλάσσια αυτή περιοχή.

Επίσης η Τουρκία θέτει κι ένα άλλο σχετιζόμενο ζήτημα, που αφορά τις έρευνες που πρέπει να προηγηθούν της πόντισης του καλωδίου. Επειδή οι έρευνες αυτές αγγίζουν τον βυθό, δηλαδή την υφαλοκρηπίδα που έχει οριοθετηθεί διαφορετικά από τις δύο Συμφωνίες, η Τουρκία θεωρεί ότι με μια τέτοια κίνηση η Ελλάδα θα κατοχυρώσει τα δικαιώματα της εκεί. Αυτό πάλι μας γυρνά στην προϋπόθεση της επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών.

3. Το οικονομικό ζήτημα του έργου είναι σοβαρό. Πρόκειται για τεράστια επένδυση.

Το οικονομικό πρόβλημα εντείνεται από δύο άλλους παράγοντες:

α. Τα τεχνικά προβλήματα. Στο σημείο αυτό το βάθος της Ανατολικής Μεσογείου είναι πολύ μεγάλο. Αν πραγματοποιηθεί η σύνδεση αυτή θα είναι η βαθύτερη και μεγαλύτερη σε μήκος, σε ολόκληρο τον πλανήτη μέχρι σήμερα.

β. Η αβεβαιότητα λόγω της γεωπολιτικής κατάστασης. Αν υπάρχει η σοβαρή πιθανότητα να μην πραγματοποιηθεί το έργο εξαιτίας των διαφορών Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας, ποιος είναι διαθέσιμος να επενδύσει τόσο μεγάλα ποσά;

Επίσης, φαίνεται ότι το Ισραήλ στο οποίο θα έφτανε -σε μεταγενέστερο χρόνο- το καλώδιο, δεν φαίνεται να έχει πλέον μεγάλο ενδιαφέρον.

4. Το γεγονός ότι η Ελλάδα ορθώς δεν αποδέχεται του τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, δεν σημαίνει ότι οι χώρες που το έχουν συνάψει δεν συνεχίζουν να θεωρούν ότι αυτό ισχύει. Όταν έχουμε δύο αλληλεπικαλυπτόμενες Συμφωνίες, μόνο δύο τρόποι υπάρχουν για να λυθεί το ζήτημα:

α. Οι χώρες που έχουν υπογράψει τη μία από τις δύο Συμφωνίες να αποσύρουν την υπογραφή τους, κάτι που φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατον.

β. Οι έχοντες υπογράψει τις Συμφωνίες αυτές να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ή άλλον διεθνή διαιτητικό, διαμεσολαβητικό ή δικαστικό μηχανισμό) για την επίλυση της διαφοράς.

5. Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) δεν μπορεί να οριστεί μονομερώς από μία μόνο χώρα. Απαιτείται συμφωνία με την χώρα που έχει απέναντι ακτές. Συνεπώς για το Αιγαίο και ένα τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου πρέπει να υπάρξει συμφωνία Ελλάδας-Τουρκίας.

Αλλά και η Κύπρος δεν έχει ορίσει ΑΟΖ μεταξύ αυτής και της Τουρκίας. Λόγω του άλυτου Κυπριακού, οι δύο χώρες δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις μεταξύ τους.

Άρα μόνο η επίλυση των πολιτικών προβλημάτων και διμερών διαφορών μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για μείζονες πρωτοβουλίες σε αυτή την τεράστια θαλάσσια περιοχή.

Αυτό δεν μπορεί να παρακαμφθεί. Δεν υπάρχει bypass στα σκληρά προβλήματα που θέτει η γεωπολιτική πραγματικότητα.

Η επίλυση των διαφορών απαιτεί όμως πολιτικό θάρρος, χωρίς την λανθασμένη αντίληψη περί “πολιτικού κόστους”. Απαιτεί ευελιξία και διάθεση όλων των πλευρών για αμοιβαίες παραχωρήσεις και έντιμους συμβιβασμούς.