Αυξήσαμε τα μέσα πυρόσβεσης, γιατί πάλι δεν φτάνουν;

Οι καταστροφές και οι ώρες αγωνίας στη Σαρωνίδα, στο Λαγονήσι, στο Λουτράκι και στα Δερβενοχώρια φέρνουν ξανά στο προσκήνιο τα ερωτήματα που προκύπτουν κάθε καλοκαίρι. Τις τελευταίες δύο ημέρες οι φλόγες ξέφυγαν καίγοντας δασικές εκτάσεις και σπίτια. Οι κάτοικοι, απελπισμένοι μέσα στη φρίκη της πυρκαγιάς, ζητούσαν αυτό που θα ζητούσε ο καθένας από εμάς: «ένα αεροπλάνο, ένα πυροσβεστικό ελικόπτερο».

Ας δούμε λοιπόν, με βάση τα στοιχεία που έχει δώσει στη δημοσιότητα το κράτος, πόσα μέσα πυρόσβεσης είναι διαθέσιμα φέτος το καλοκαίρι, ώστε να διερευνήσουμε στη συνέχεια το μέγα ερώτημα γιατί βλέπουμε ξανά κατοίκους να ζητούν απεγνωσμένοι «ένα αεροπλάνο» σε ένα σπίτι που απειλείται κοντά (ή και μέσα) σε δασική περιοχή.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας (ΥΚΚΠΠ) η συνολική δύναμη του Πυροσβεστικού Σώματος στην Ελλάδα αποτελείται από 16.580 πυροσβέστριες και πυροσβέστες. Από αυτούς, 14.040 αποτελούν τη δύναμη πυρόσβεσης της χώρας σήμερα, καλοκαίρι του 2023. Ο αριθμός αυτός των μάχιμων δυνάμεων περιλαμβάνει 8.784 άτομα που αποτελούν το μόνιμο προσωπικό της Πυροσβεστικής, 2.320 πυροσβέστες πενταετούς υποχρέωσης, 500 δασοκομάντος και 2.436 εποχικούς πυροσβέστες.

Μαζί με τα στελέχη της Πυροσβεστικής ρίχνονται στη μάχη και οι εθελοντές. O αριθμός εκείνων που είναι ενταγμένοι στον επιχειρησιακό σχεδιασμό διπλασιάστηκε τα τελευταία δύο χρόνια: από 2.132 εθελοντές το 2011, το 2013 είναι έτοιμοι να δώσουν τη μάχη 4.185. Ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ο στόλος των οχημάτων του πυροσβεστικού σώματος αυξήθηκε από 3.410 οχήματα το 2022 σε 3.654 εφέτος.

Ας προχωρήσουμε στα εναέρια μέσα, στα οποία κάθε χρόνο εστιάζεται το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και τα οποία αποτελούν (και πάλι -σχεδόν- κάθε χρόνο) αντικείμενο αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Σύμφωνα με το ΥΚΚΠΠ το 2023 διαθέτουμε 89 εναέρια μέσα (40 από τον εθνικό στόλο και 49 μισθωμένα) έναντι 83 το 2022 και μόλις 61 πριν από τέσσερα χρόνια, το 2019.

Η αύξηση της δύναμης κατά 28 εναέρια μέσα σε σύγκριση με το 2019 (ποσοστό 46%) δεν επαρκεί ωστόσο όπως φάνηκε στις πρώτες σοβαρές φωτιές του καλοκαιριού για την εμφάνιση ενός από αυτά σε κάθε σημείο όπου οι φλόγες απειλούν περιουσίες. Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί συμβαίνει αυτό» είναι πολυ-παραγοντική.

Αφορά μεταξύ άλλων τον ρόλο που επιτελούν τα αεροσκάφη και τα ελικόπτερα στις πυρκαγιές (και τις megafires), τη στρατηγική της χρήσης, της συντήρησης και του ανεφοδιασμού τους, τις καιρικές συνθήκες, τη συνεργασία και τον συντονισμό με τις επίγειες δυνάμεις αλλά και την ανάγκη κάποια αεροσκάφη πρώτης προσβολής (πχ. τα Air Tractor) να επιτηρούν και να παραμένουν σε επιφυλακή σε διάφορα σημεία κατά τις ημέρες καύσωνα και παρατεταμένης ξηρασίας, όπως αυτές που βιώνουν η Ελλάδα και η Νότια Ευρώπη.

Οπως εξηγεί στέλεχος της Πυροσβεστικής που συνομίλησε με το Protagon, «όσα εναέρια μέσα και να διαθέτει ένας στόλος, εθνικά μέσα και μισθωμένα, είναι πρακτικά αδύνατον να υπάρχει ένα ελικόπτερο πάνω από κάθε σπίτι». Ο ίδιος εστιάζοντας στα αεροσκάφη εξήγησε: «Ενα πυροσβεστικό αεροσκάφος δεν μπορεί να ρίξει το φορτίο νερού πάνω σε σπίτια όταν γύρω από αυτά βρίσκονται κάτοικοι. Αντίθετα, τα ελικόπτερα μπορούν να λειτουργούν πιο στοχευμένα και γι’ αυτό χθες (17/7) είδατε σε περιοχές της Αττικής να πραγματοποιούν ρίψεις δίπλα σε σπίτια ώστε να μην πλησιάσουν οι φλόγες. Τα αεροσκάφη στις μεγάλες φωτιές λειτουργούν σε πολλές περιπτώσεις επιβραδυντικά σε συνεργασία με τις επίγειες δυνάμεις. Στόχος τους είναι πχ. να αποδυναμώσουν μια φωτιά και να επιβραδύνουν την εξάπλωσή της προς σημεία που μπορεί να υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος για ανθρώπινες ζωές ή περιουσίες».

Ο καύσωνας που πλήττει ολόκληρη την Ευρώπη τις τελευταίες ημέρες, σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ξηρασία επαναφέρει τον κίνδυνο ενός αντίστοιχου εφιάλτη με αυτόν που βιώσαμε στην Εύβοια και στην Αττική το 2021. Οι επιστήμονες προειδοποιούν και πάλι ότι η κλιματική κρίση παρατείνει τη διάρκεια και εντείνει τις επιπτώσεις των καιρικών συνθηκών που δημιουργούν ιδανικό περιβάλλον για να εκδηλωθούν megafires.

Yπάρχουν φωτιές που υπερβαίνουν τις δυνατότητες των δυνάμεων πυρόσβεσης; Εδώ οι ειδικοί συμφωνούν. Δυστυχώς, ναι. Οσοι έζησαν το δράμα της Εύβοιας το 2021 θυμούνται τις ανεπίσημες παραδοχές στελεχών της Πυροσβεστικής ότι ακόμα και το θηριώδες ρωσικό Beriev δεν μπορούσε να ρίξει πάνω από τη φωτιά. Κάποιοι έλεγαν ότι το νερό «εξατμίζεται» όταν πέφτει πάνω σε τέτοιας έντασης φωτιές από ψηλά και σε κάθε περίπτωση τα αεροσκάφη προσπαθούσαν σε πολλές περιπτώσεις να καταβρέξουν εκτάσεις δίπλα στις φλόγες για να επιβραδύνουν/κατευθύνουν την πυρκαγιά μακριά από τους ανθρώπους.

Πώς οι megafires νικούν τα Canadair

Επομένως, η εντύπωση που έχουμε ότι τα αεροπλάνα σβήνουν τις φωτιές είναι σωστή ή εσφαλμένη; Η αλήθεια φαίνεται ότι βρίσκεται κάπου στη μέση. Oπως αναφέρουν οι Financial Times σε έρευνα με τίτλο «Οι ακραίες πυρκαγιές ήρθαν για να μείνουν. Μπορούν τα ανθρώπινα όντα να τις καταπολεμήσουν;», τα δεδομένα έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια.

«Οι πυρκαγιές μπορούν να μετρηθούν με βάση την έντασή τους: πόση ενέργεια εκπέμπουν στο ισχυρότερο σημείο τους» σημειώνεται στο δημοσίευμα και αναλύεται μια σχετικά άγνωστη διάσταση για τα πυροσβεστικά αεροσκάφη. Τα καταλληλότερα εναέρια πυροσβεστικά μέσα διεθνώς, τα αεροσκάφη Canadair που κοστίζουν περίπου 35 εκατ. δολάρια το καθένα και ρίχνουν 5.455 λίτρα νερού τη φορά «μπορούν να σβήσουν πυρκαγιές με ένταση έως και 10.000 κιλοβάτ ανά μέτρο μετώπου της πυρκαγιάς. Ωστόσο οι σημερινές μεγα-πυρκαγιές είναι διαφορετικής τάξης μεγέθους, ξεπερνώντας μερικές φορές τα 100.000 κιλοβάτ ανά μέτρο»…

H κορυφαία εφημερίδα επιχειρεί να δώσει και μια απάντηση στο ερώτημα γιατί οι πολίτες των δυτικών αναπτυγμένων κρατών αναμένουμε ότι τα Canadair μπορούν να σβήσουν μια megafire: «Oταν τη βλέπουμε στις ειδήσεις, περιμένουμε ότι οι πυροσβέστες -και τα αεροσκάφη τους – θα την έχουν ήδη σβήσει. “Στην Πορτογαλία, οι δημοσιογράφοι ρωτούν πάντα: ‘Πού είναι τα ελικόπτερα; Πού είναι τα αεροπλάνα για να σβήσουν τη φωτιά;’. Επειδή πιστεύουν ότι μπορούν να σβήσουν τη φωτιά”, λέει ο Πάουλο Φερνάντες, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Trás-os-Montes e Alto Douro (UTAD)», ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια της Πορτογαλίας.

Οπως εξηγεί ο Μάικ Φλάνιγκαν, καθηγητής ειδικευμένος στις πυρκαγιές στο Πανεπιστήμιο Thompson Rivers του Καναδά «ο καπνός μπορεί να είναι τόσο άσχημος που τα αεροπλάνα να μην μπορούν καν να πετάξουν. Και οι σταγόνες νερού μπορεί να εξατμιστούν πριν καν αγγίξουν τις φλόγες. Είναι σαν να φτύνεις σε μια φωτιά». Ενώ, προσθέτει ο ίδιος, το θερμικό φορτίο είναι τόσο έντονο στο έδαφος «ώστε τα πυροσβεστικά συνεργεία θα πάθαιναν εγκαύματα δευτέρου βαθμού αν πλησίαζαν»…