Ευρωπαίοι ερευνητές, δέσμιοι της ελληνικής κρίσης
Η Ελλάδα δεν έχει καταβάλει τη συμμετοχή των 300.000 ευρώ σε επτά διεθνή έργα, με αποτέλεσμα να διακοπεί η υλοποίησή τους
Λίνα Γιάνναρου, Η Καθημερινή, Δημοσιευμένο: 2011-03-13
Ποιος είπε ότι η ελληνική κρίση χτυπά μόνο τους Ελληνες; Η δυστοκία στην εκπλήρωση των οικονομικών υποχρεώσεών μας δεν κάνει διακρίσεις: για του λόγου το αληθές, αυτή τη στιγμή η Ελλάδα κρατάει ομήρους δεκάδες επιστήμονες από φημισμένα ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των Βαλκανίων. Για «διασυρμό» της ελληνικής ερευνητικής κοινότητας διεθνώς κάνουν λόγο οι επιστήμονες.
Στις 17 Ιανουαρίου 2010, το ομοσπονδιακό υπουργείο Παιδείας και Ερευνας της Γερμανίας, το οποίο διαχειρίζεται τα ευρωπαϊκά προγράμματα SEE-ERA.NET PLUS, έδωσε εντολή να διακοπεί η υλοποίηση τουλάχιστον επτά εγκεκριμένων διεθνών ερευνητικών έργων, στα οποία συμμετέχουν εννέα ελληνικές ερευνητικές ομάδες ως συντονιστές ή ως εταίροι. Ο λόγος; Η Ελλάδα δεν έχει καταβάλει τη συμμετοχή της (ύψους 300.000 ευρώ) στο κοινό ταμείο που χρηματοδοτεί τα εν λόγω προγράμματα. Τη συμμετοχή τους, αντίθετα, έχουν καταβάλει όλες οι άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Αλβανία και η Βουλγαρία.Τα προγράμματα SEE-ERA.NET PLUS συγχρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη και έχουν στόχο την επέκταση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας προς τα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ τα έργα που κινδυνεύουν να τιναχτούν στον αέρα αφορούν τομείς υψηλής προτεραιότητας για την Ελλάδα (όπως η διατήρηση τοπικών ειδών, φυτών ή ζώων, και παραδοσιακών προϊόντων διατροφής κ.λπ.). «Οταν η Ελλάδα υπέγραψε -και καλώς έπραξε- τη συγκεκριμένη συμφωνία χρηματοδότησης (σ.σ. τα εν λόγω προγράμματα είχαν προκηρυχθεί την 1η Απριλίου 2009) ανέλαβε την υποχρέωση να καταβάλει το ποσό των 300.000 ευρώ στο κοινό ταμείο αυτών των προγραμμάτων», λένε στην «Κ» επιστήμονες που λαμβάνουν μέρος στα προγράμματα. «Τώρα καλείται να εκπληρώσει αυτή της την υποχρέωση. Να σημειωθεί ότι τα χρήματα αυτά προορίζονται αποκλειστικά για τη διεξαγωγή της έρευνας και σε σημαντικό βαθμό για την αμοιβή των μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψήφιων διδακτόρων». (Σημειώνεται πως η μέγιστη καθαρή αμοιβή των υποψήφιων διδακτόρων εργαζομένων με πλήρη απασχόληση είναι 770 ευρώ τον μήνα - οι ακαδημαϊκοί και οι ερευνητές που εργάζονται ερευνητικά και διοικητικά για την υλοποίηση των προγραμμάτων εργάζονται χωρίς καμία επιπλέον αμοιβή).
Συνολικά, υποβλήθηκαν 190 προγράμματα από ισάριθμες «κοινοπραξίες» ερευνητικών ομάδων από χώρες της Ε.Ε. και των Βαλκανίων, από τα οποία εγκρίθηκαν μόνο τα 23. Τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα συμμετέχουν σε επτά από τα προγράμματα αυτά. Σε μια πρωτοφανή κίνηση, ωστόσο, κι ενώ ήδη είχαν υπογραφεί συμβόλαια και είχε ξεκινήσει η υλοποίηση των έργων, δόθηκε η εντολή «παύσης πυρός» από τη διαχειριστική αρχή. Η εντολή επηρεάζει όλα τα ερευνητικά σχήματα με τη συμμετοχή Ελλήνων, καθώς οι αρμοδιότητες είναι αλληλοεξαρτώμενες. Ετσι, όπως λέει στην «Κ» η αναπληρώτρια ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης του ΕΘΙΑΓΕ και συντονίστρια ενός εκ των επίμαχων έργων κ. Φωτεινή Σαμαρτζή, αυτή τη στιγμή, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος τα ερευνητικά αυτά έργα να ακυρωθούν συνολικά και να μείνουν απλήρωτοι υποψήφιοι διδάκτορες και μεταπτυχιακοί φοιτητές οι οποίοι ήδη εργάζονταν σε αυτά. «Το σημαντικότερο απ’ όλα όμως είναι ότι τόσο οι επιστήμονες που συμμετέχουμε στα ερευνητικά αυτά έργα όσο και οι φορείς στους οποίους εργαζόμαστε βρισκόμαστε εκτεθειμένοι απέναντι στους συνεργάτες μας από τις άλλες χώρες της Ε. Ε. και των Βαλκανίων, γεγονός που υπονομεύει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία μας σε οποιαδήποτε μελλοντική προσπάθεια διεθνούς συνεργασίας». Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα η έρευνα χρηματοδοτείται σχεδόν αποκλειστικά μέσω προγραμμάτων της Ε.Ε. Αν αυτή η πηγή χρηματοδότησης στερέψει, πολύ σύντομα δεν θα υπάρχει καμία δυνατότητα διεξαγωγής επιστημονικής έρευνας στη χώρα μας. Οπως τονίζουν οι ερευνητές, χωρίς συνεργασίες με ξένα ερευνητικά κέντρα δεν μπορείς να διεκδικήσεις χρηματοδότηση από την Ε.Ε., η οποία «προωθεί» τις διεθνείς συνεργασίες.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας έχει προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, ωστόσο η χρηματοδότηση έχει «κολλήσει» στο υπουργείο Οικονομικών. Οι αρμόδιοι, σε κάθε περίπτωση, σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι αυτή τη στιγμή είναι ανοιχτές τρεις νέες προκηρύξεις προγραμμάτων ERA.NET με συνολική εθνική συμμετοχή 900.000 ευρώ. Πώς είναι δυνατόν να καλούνται οι επιστήμονες να υποβάλλουν προτάσεις σε νέα ευρωπαϊκά προγράμματα όταν δεν μπορούν να προχωρήσουν αυτά που έχουν εγκριθεί;
Στις 17 Ιανουαρίου 2010, το ομοσπονδιακό υπουργείο Παιδείας και Ερευνας της Γερμανίας, το οποίο διαχειρίζεται τα ευρωπαϊκά προγράμματα SEE-ERA.NET PLUS, έδωσε εντολή να διακοπεί η υλοποίηση τουλάχιστον επτά εγκεκριμένων διεθνών ερευνητικών έργων, στα οποία συμμετέχουν εννέα ελληνικές ερευνητικές ομάδες ως συντονιστές ή ως εταίροι. Ο λόγος; Η Ελλάδα δεν έχει καταβάλει τη συμμετοχή της (ύψους 300.000 ευρώ) στο κοινό ταμείο που χρηματοδοτεί τα εν λόγω προγράμματα. Τη συμμετοχή τους, αντίθετα, έχουν καταβάλει όλες οι άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Αλβανία και η Βουλγαρία.Τα προγράμματα SEE-ERA.NET PLUS συγχρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη και έχουν στόχο την επέκταση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας προς τα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ τα έργα που κινδυνεύουν να τιναχτούν στον αέρα αφορούν τομείς υψηλής προτεραιότητας για την Ελλάδα (όπως η διατήρηση τοπικών ειδών, φυτών ή ζώων, και παραδοσιακών προϊόντων διατροφής κ.λπ.). «Οταν η Ελλάδα υπέγραψε -και καλώς έπραξε- τη συγκεκριμένη συμφωνία χρηματοδότησης (σ.σ. τα εν λόγω προγράμματα είχαν προκηρυχθεί την 1η Απριλίου 2009) ανέλαβε την υποχρέωση να καταβάλει το ποσό των 300.000 ευρώ στο κοινό ταμείο αυτών των προγραμμάτων», λένε στην «Κ» επιστήμονες που λαμβάνουν μέρος στα προγράμματα. «Τώρα καλείται να εκπληρώσει αυτή της την υποχρέωση. Να σημειωθεί ότι τα χρήματα αυτά προορίζονται αποκλειστικά για τη διεξαγωγή της έρευνας και σε σημαντικό βαθμό για την αμοιβή των μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψήφιων διδακτόρων». (Σημειώνεται πως η μέγιστη καθαρή αμοιβή των υποψήφιων διδακτόρων εργαζομένων με πλήρη απασχόληση είναι 770 ευρώ τον μήνα - οι ακαδημαϊκοί και οι ερευνητές που εργάζονται ερευνητικά και διοικητικά για την υλοποίηση των προγραμμάτων εργάζονται χωρίς καμία επιπλέον αμοιβή).
Συνολικά, υποβλήθηκαν 190 προγράμματα από ισάριθμες «κοινοπραξίες» ερευνητικών ομάδων από χώρες της Ε.Ε. και των Βαλκανίων, από τα οποία εγκρίθηκαν μόνο τα 23. Τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα συμμετέχουν σε επτά από τα προγράμματα αυτά. Σε μια πρωτοφανή κίνηση, ωστόσο, κι ενώ ήδη είχαν υπογραφεί συμβόλαια και είχε ξεκινήσει η υλοποίηση των έργων, δόθηκε η εντολή «παύσης πυρός» από τη διαχειριστική αρχή. Η εντολή επηρεάζει όλα τα ερευνητικά σχήματα με τη συμμετοχή Ελλήνων, καθώς οι αρμοδιότητες είναι αλληλοεξαρτώμενες. Ετσι, όπως λέει στην «Κ» η αναπληρώτρια ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης του ΕΘΙΑΓΕ και συντονίστρια ενός εκ των επίμαχων έργων κ. Φωτεινή Σαμαρτζή, αυτή τη στιγμή, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος τα ερευνητικά αυτά έργα να ακυρωθούν συνολικά και να μείνουν απλήρωτοι υποψήφιοι διδάκτορες και μεταπτυχιακοί φοιτητές οι οποίοι ήδη εργάζονταν σε αυτά. «Το σημαντικότερο απ’ όλα όμως είναι ότι τόσο οι επιστήμονες που συμμετέχουμε στα ερευνητικά αυτά έργα όσο και οι φορείς στους οποίους εργαζόμαστε βρισκόμαστε εκτεθειμένοι απέναντι στους συνεργάτες μας από τις άλλες χώρες της Ε. Ε. και των Βαλκανίων, γεγονός που υπονομεύει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία μας σε οποιαδήποτε μελλοντική προσπάθεια διεθνούς συνεργασίας». Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα η έρευνα χρηματοδοτείται σχεδόν αποκλειστικά μέσω προγραμμάτων της Ε.Ε. Αν αυτή η πηγή χρηματοδότησης στερέψει, πολύ σύντομα δεν θα υπάρχει καμία δυνατότητα διεξαγωγής επιστημονικής έρευνας στη χώρα μας. Οπως τονίζουν οι ερευνητές, χωρίς συνεργασίες με ξένα ερευνητικά κέντρα δεν μπορείς να διεκδικήσεις χρηματοδότηση από την Ε.Ε., η οποία «προωθεί» τις διεθνείς συνεργασίες.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας έχει προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, ωστόσο η χρηματοδότηση έχει «κολλήσει» στο υπουργείο Οικονομικών. Οι αρμόδιοι, σε κάθε περίπτωση, σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι αυτή τη στιγμή είναι ανοιχτές τρεις νέες προκηρύξεις προγραμμάτων ERA.NET με συνολική εθνική συμμετοχή 900.000 ευρώ. Πώς είναι δυνατόν να καλούνται οι επιστήμονες να υποβάλλουν προτάσεις σε νέα ευρωπαϊκά προγράμματα όταν δεν μπορούν να προχωρήσουν αυτά που έχουν εγκριθεί;
