Η νίκη των μελισσών επί των λύκων

Ας δούμε την καταδίκη της Χρυσής Αυγής από κάποιαν απόσταση και απ’ έξω. Τα τελευταία χρόνια, που χαρακτηρίζονται από ενίσχυση ακροδεξιών δυνάμεων και πολιτικών στην Ευρώπη και πολλαπλασιασμό των πολεμικών εστιών στον περίγυρό της, δύο καλές ειδήσεις προήλθαν από την Ελλάδα. Η καταδίκη των νεοναζιστών τώρα και η Συμφωνία των Πρεσπών το 2018. Δύο καλές ειδήσεις για την ειρήνη και την αναχαίτιση του ακροδεξιού ρεύματος που κατακλύζει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Δύο καλές ειδήσεις για τους δημοκρατικούς και φιλειρηνικούς πολίτες της Ευρώπης.

Οι Πρέσπες έδειξαν τη δυνατότητα να σπάσουν οι πάγοι του εθνικισμού που κρατούσαν τη χώρα φυλακισμένη στις ιστορικές της εχθρότητες. Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής έδειξε ότι το κράτος δικαίου στη σύγχρονη Ελλάδα λειτουργεί εντέλει και ακόμη ότι τα δημοκρατικά ανακλαστικά των πολιτών είναι ισχυρά στην ελληνική κοινωνία. Οι κατακτήσεις της Μεταπολίτευσης αποδείχτηκαν ανθεκτικές. Χρειάζεται να δούμε συγκριτικά με άλλες χώρες αυτή την απόφαση, και συνολικά και πολύπλευρα αυτό το αντιφασιστικό εγχείρημα, για να αντιληφθούμε τη σημασία του. Αν γραφεί η ιστορία της Χρυσής Αυγής, εξίσου σημαντική είναι η ιστορία του αντιφασιστικού κινήματος. Χαρακτηριστικό της ισχυρής επιρροής του ήταν το εύρος και η πολυμορφία του. Ακόμη και οι όψιμοι ή οι υποκρινόμενοι τους αντιφασίστες δείχνουν τη νίκη του αντιφασιστικού πνεύματος.

Και τα δύο γεγονότα, και η Συμφωνία των Πρεσπών και η καταδίκη της Χρυσής Αυγής, θα πρέπει να δημιουργούν ένα αίσθημα αυτοπεποίθησης στον προοδευτικό και δημοκρατικό κόσμο στην Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι το πνεύμα των Πρεσπών δεν διαπέρασε τις ελληνοτουρκικές αντιθέσεις, και ο ρατσισμός και η ξενοφοβία αναπαράγονται απέναντι στους πρόσφυγες, δεν αναιρείται το γεγονός ότι είναι νίκες. Και έτσι θα πρέπει να τις δούμε. Ως «νίκες των μελισσών πάνω στους λύκους», παραφράζοντας τον ευφυή τίτλο του Θανάση Καμπαγιάννη. Είναι νίκες των πολλών έναντι της δύναμης.

Και τα δύο γεγονότα συνοδεύτηκαν και συνοδεύονται από οξύτατη αντίδραση και σκληρές διαμάχες. Διεξήχθη και διεξάγεται μπρος στα μάτια μας ένας πόλεμος ιστορίας. Και η Συμφωνία των Πρεσπών και η καταδίκη της Χρυσής Αυγής σημασιοδοτούν το παρελθόν. Αλλά διεξάγεται και ένας λυσσαλέος πόλεμος για την ανασημασιοδότηση των ίδιων αυτών των γεγονότων. Στην περίπτωση του Μακεδονικού, το επίδικο ήταν η εθνική ταυτότητα. Ποιοι εκφράζουν το έθνος και ποιοι είναι οι αρνησιπάτριδες.

Στην περίπτωση της σημερινής διαμάχης, συνεχίζεται το επίδικο των πολέμων ιστορίας από την αρχή της κρίσης: Μήπως οι λαϊκές κινητοποιήσεις εγκυμονούν τον κίνδυνο του εξτρεμισμού και εκβάλει στα «δύο άκρα», από τα οποία η Χρυσή Αυγή είναι το ένα; Επομένως, έχουν θέση τα κινήματα διαμαρτυρίας και οι λαϊκές κινητοποιήσεις σήμερα; Νομιμοποιούνται η αμφισβήτηση και η αντίδραση στις μεταρρυθμίσεις που αφορούν αποκλειστικά τις προσαρμογές στις νέες φάσεις του καπιταλισμού; Ποιος πρέπει να καθοδηγεί τις σύγχρονες πολιτείες, οι τεχνοκράτες ή ο δήμος; Η συζήτηση για τον λαϊκισμό και η θεωρία των δύο άκρων αυτό ακριβώς αφορά. Τα όρια της δημοκρατίας.

Να μην ξεχνάμε ότι οι πόλεμοι της ιστορίας είναι πολιτισμικοί πόλεμοι. Αφορούν ζητήματα που σχετίζονται με τη συγκρότηση των ταυτοτήτων. Αφορούν αξίες. Γιʼ αυτό και η αντιμετώπισή τους δεν πρέπει να περιορίζεται στο πλαίσιο μιας κομματικής λογικής.

Το αντίθετο πρέπει να συμβαίνει. Η σημασιοδότηση της νίκης επί του φασισμού, όπως και της λύσης του Μακεδονικού, πρέπει να προβάλλεται στο φόντο της σύγχρονης ιστορίας και στο αξιακό υπόβαθρο που δημιούργησε τη δυνατότητα να νικήσουμε. Μπορεί να έχασε η Αριστερά τις εκλογές το 2019, ωστόσο και η διευθέτηση του Μακεδονικού και η καταδίκη της Χρυσής Αυγής αποτελούν γεγονότα καθοριστικά ως προς τον σχηματισμό των πολιτικών ταυτοτήτων και της πολιτικής κουλτούρας.

Η συμμετοχή στις διαμαρτυρίες για τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου το 2008, στις πλατείες των Αγανακτισμένων το 2011-12 (στους οποίους ΔΕΝ περιλαμβανόταν η Χρυσή Αυγή, όπως ψευδώς αναπαράγεται), στο κίνημα αλληλεγγύης, στους πρόσφυγες το 2015-2016, στις διαμαρτυρίες για τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου, στις κινητοποιήσεις εναντίον της Χρυσής Αυγής, όλα αυτά ορίζουν τις παραμέτρους ταυτοτήτων, τις παραμέτρους μιας πολιτικής και πολιτισμικής κουλτούρας της τωρινής Ελλάδας. Σημάδεψαν γενιές. Σμίλεψαν ταυτότητες συμπεριληπτικές, με πορώδη όρια, έντονα κριτικές, που υπερβαίνουν τις κομματικές περιχαρακώσεις.

Από αυτές θα αντληθεί το ψυχικό απόθεμα για να αντιμετωπίσουμε τις πολλαπλές κρίσεις στις οποίες βρισκόμαστε. Μια αποφασιστική μάχη κερδήθηκε. Οχι ακόμη ο πόλεμος. Η καταδίκη είναι εφαλτήριο για την εκκαθάριση των φασιστικών ιδεών και πρακτικών σε κράτος και κοινωνία.