Από την ευρω-ευφορία στη νευρο-ανορεξία

Στη διακεκαυμένη ζώνη εισέρχεται σταδιακά η ευρωτουρκική πορεία, καθώς στην περίοδο που είχε ως σημείο εκκίνησης την περασμένη σύνοδο Κορυφής, σημείο-ορόσημο την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που θα παρουσιαστεί στις αρχές Νοεμβρίου και καταληκτικό σημείο τη σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας τελεί εν αμφιβόλω. Οι προειδοποιήσεις από τον αρμόδιο επίτροπο Όλι Ρεν, τον αυστριακό προεδεύοντα Β. Σιούσελ, τον Γάλλο πρόεδρο Ζακ Σιράκ και τον πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου Ζ.Κ. Γιούνκερ υπήρξαν κρυστάλλινες - οι καθυστερήσεις της υποψήφιας Τουρκίας είναι πολλές, είπαν, τα ελλείμματα σημαντικά και η εκκρεμότητα στην εφαρμογή του Πρωτοκόλλου απολύτως καθοριστική. Χωρίς την εκπλήρωση αυτής της εκκρεμότητας πιθανολόγησαν την αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων - το ενδεχόμενο αυτό είναι βάσιμο άραγε ή μήπως αποτελεί ένα πυροτέχνημα και μια τέτοια εξέλιξη θα ευνοήσει τελικά ή θα βλάψει τα ελληνικά συμφέροντα;

Σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη προειδοποίηση, οι πιθανότητες εφαρμογής της είναι αρκετά υψηλές. Περισσότερες από τις μισές ευρωπαϊκές χώρες μετά χαράς θα έβλεπαν να αποσύρεται ο τουρκικός παράγοντας από το πεδίο της οπτικής τους - τουλάχιστον ως την περίοδο των αποφάσεων για την τύχη του ευρω-συντάγματος. Η ακραία αυτή θέση, που τροφοδοτείται από τις εξίσου ακραίες αντιδράσεις της τουρκικής ηγεσίας, μπορεί λοιπόν να καταλήξει σε μιαν απόφαση αναστολής των διαπραγματεύσεων - για ένα χρονικό διάστημα εντός του οποίου η Τουρκία θα πρέπει να έχει εφαρμόσει το Πρωτόκολλο και να έχει ανταποκριθεί στις λοιπές "βραχυπρόθεσμες" υποχρεώσεις της.

Μια επιλογή που θα οδηγήσει σε μια παρατεταμένη περίοδο κρίσης φαίνεται εξάλλου ότι εξετάζεται και από την τουρκική ηγεσία. Κατά τις σχετικές πληροφορίες, η Άγκυρα ήδη διαμηνύει πως η Ε.Ε. έχει λανθασμένα αποδώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν για την Τουρκία - διότι το Πρωτόκολλο αφορά τις υπηρεσίες και όχι τις μεταφορές. Συνεπώς, η Τουρκία δεν υπάγεται στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που γεννά η λειτουργία της Τελωνειακής Ένωσης. Στην άποψη αυτή, η Επιτροπή στέκεται διαμετρικά αντίθετη, πλην όμως η Τουρκία εξετάζει το ενδεχόμενο προσφυγής στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων - όχι χάριν δικαίωσης αλλά χάριν παράτασης της εκκρεμότητας...

Ένα άλλο σενάριο προβλέπει μιαν ηπιότερη διαχείριση της κρίσης - σύμφωνα με αυτό, η Ε.Ε. μπορεί να αρνηθεί τη διαπραγμάτευση επί κεφαλαίων που άπτονται της λειτουργίας της Τελωνειακής Ένωσης. Μια τέτοια απόφαση προφανώς θα υπαγορευθεί από την επιθυμία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να αποφύγει εσωτερικές εντάσεις και πάντως θα προκαλέσει νέα ενδοκοινοτική διαπραγμάτευση. Δεδομένου ότι κατά την άποψη της Επιτροπής τα κεφάλαια αυτά δεν ξεπερνούν τα δύο, ενώ κατά την άποψη της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα κεφάλαια που θα παραπεμφθούν στο μέλλον είναι 12...

Προς παράταση της εκκρεμότητας;

Μια τέταρτη εκδοχή που θα απομακρύνει την κρίση, προβλέπει την εκατέρωθεν ικανοποίηση Ε.Ε. και Τουρκίας. Ειδικότερα, κατά τις σχετικές πληροφορίες, η Άγκυρα εμφανίζεται να συζητά την προώθηση μιας δέσμης που περιλαμβάνει: το άνοιγμα των λιμανιών και των αεροδρομίων της Τουρκίας στα ελληνοκυπριακά σκάφη (όπως ζητά η Λευκωσία), την υιοθέτηση του Κανονισμού που επιτρέπει το απευθείας εμπόριο Ε.Ε.-κατεχομένων (όπως επιθυμούν οι Τουρκοκύπριοι), την υπαγωγή του λιμανιού της Αμμοχώστου υπό ευρωπαϊκή διοίκηση (όπως ζητά η Λευκωσία), το άνοιγμα της περιοχής των Βαρωσίων υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση (όπως επιθυμούν οι Τουρκοκύπριοι). Αν το σχέδιο αυτό γίνει αμοιβαία αποδεκτό, τότε όχι μόνον η κρίση στην ευρω-τουρκική πορεία αποφεύγεται, αλλά επίσης γίνονται ορισμένα προωθητικά βήματα.

Από την καταγραφή αυτών των υποθέσεων εργασίας πάντως γίνεται φανερό ότι η Τουρκία έχει διάφορες δυνατότητες παράτασης της εκκρεμότητας στην εφαρμογή του Πρωτοκόλλου. Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι στην περίπτωση που η ευρωπαϊκή αντίδραση φτάσει ως τη διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, τότε κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την αναβίωση ορισμένων παλαιών επικίνδυνων δοξασιών που θέλουν την Τουρκία να στρέφει το ενδιαφέρον της στη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο. Οι οπαδοί αυτών των απόψεων βρίσκονται στη ζώνη επιρροής του "βαθέος κράτους" κι επενδύουν την αντι-ευρωπαϊκή εκστρατεία τους με κορόνες υπέρ του στρατηγικού ρόλου της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή και υπέρ του αναβαθμισμένου ενδιαφέροντος που θα επιδείξουν σ’ αυτή την περίπτωση οι ΗΠΑ... Μια τέτοια εξέλιξη θα σημαίνει ότι η στρατηγική Ερντογάν έχει υποστεί πανωλεθρία και μια τέτοια ανατροπή δεν διαφαίνεται σήμερα. Στην περίπτωση της Τουρκίας όμως, πρέπει πάντα να ...σταθμίζεται ο αστάθμητος παράγοντας και άρα στην επιλογή της τακτικής που θα κληθεί να προκρίνει η Ε.Ε. και τα 25 μέλη ξεχωριστά, θα πρέπει να συνυπολογισθεί ο κίνδυνος διολίσθησης της Τουρκίας στο μεσανατολικό ναρκοπέδιο.