Έχουμε συμφωνία!

Αργά τη νύχτα του περασμένου Σαββάτου στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και ύστερα από κάποιες ψηφοφορίες, η Ρένα Λι από τη Σιγκαπούρη άνοιξε το μικρόφωνο στην αίθουσα 2 και είπε δύο λέξεις: Εχουμε συμφωνία! (Για την ακρίβεια πέντε: We have got an agreement!). Τα νέα διαδόθηκαν αστραπιαία σε όλο τον κόσμο: έχουμε ιστορική συμφωνία για την προστασία των ωκεανών, για το κλίμα, για τον πλανήτη! Η έκπληξη στα μέσα επικοινωνίας ήταν μεγάλη: ιστορική συμφωνία που σχεδόν κανείς δεν γνώριζε; Εκπληξη όμως υπήρξε και για μας, που παρακολουθούσαμε την ιστορία από κοντά. Στην ίδια εκείνη αίθουσα 2, εκπρόσωποι κυβερνήσεων συζητούσαν ατελείωτες ώρες, για πάνω από 15 χρόνια, χωρίς αποτέλεσμα. Λίγες μέρες πριν, οι διαφορές μεταξύ αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών φάνταζαν αγεφύρωτες. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως είχαμε επιτέλους καλά νέα, πολύ καλά. Δουλεύοντας τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια για την κλιματική αλλαγή ξέρω, όπως και πολλοί άλλοι, πως τα καλά νέα σπανίζουν. Είχα να ζήσω τέτοια ατμόσφαιρα αισιοδοξίας από το Παρίσι και τη συμφωνία του 2015.

Περί τίνος πρόκειται λοιπόν;

Η συμφωνία θα οδηγήσει στην υπογραφή συνθήκης, που θα αφορά τις θαλάσσιες περιοχές εκτός εθνικής δικαιοδοσίας. Αυτές που δεν ανήκουν σε κανένα κράτος (ίσως γι’ αυτό οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν τη δημοσιότητα που άξιζαν), αλλά ανήκουν στον πλανήτη, σε μας όλους και κυρίως στα παιδιά μας.

Σχεδόν 200 χώρες που υπέγραψαν τη συμφωνία δεσμεύονται να θέσουν υπό καθεστώς προστασίας το 30% των θαλασσών μας μέχρι το 2030. Το 30% που θα προστατευθεί, σύμφωνα με τους επιστήμονές μας, δίνει ελπίδες ότι θα έχουμε επάρκεια οξυγόνου για να αναπνέουμε (50% του οξυγόνου έρχεται από τη θάλασσα) και θα δημιουργήσει ανάχωμα στην κλιματική κρίση που καλπάζει.

Σήμερα, μόνο το 1,2% των διεθνών υδάτων προστατεύεται και μόνο το 0,8% χαρακτηρίζεται ως «ιδιαίτερα προστατευόμενο». Η συνθήκη θα παρέχει νομικά εργαλεία για τη δημιουργία και τη διαχείριση θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών – καταφυγίων για την προστασία της βιοποικιλότητας του ωκεανού. Θα καλύπτει τις περιβαλλοντικές αξιολογήσεις για την αξιολόγηση των πιθανών ζημιών από εμπορικές δραστηριότητες, όπως η εξόρυξη σε βαθιές θάλασσες, πριν από την έναρξή τους και τη δέσμευση των υπογραφόντων να κοινοποιούν τους ωκεάνιους πόρους. Θα υπάρχουν περιορισμοί ή απαγορεύσεις στην αλιεία για τον περιορισμό της απώλειας θαλάσσιων ειδών, περιορισμοί στις διαδρομές των ναυτιλιακών λωρίδων. Θα υπάρχουν επίσης συμβιβαστικές ρυθμίσεις για κοινή, παγκόσμια χρήση θαλάσσιων γενετικών πόρων και βιολογικού υλικού από φυτά και ζώα στον ωκεανό, που παρέχουν οφέλη για τα φαρμακευτικά προϊόντα και τα τρόφιμα. Αυτό το τελευταίο θέμα ήταν το πιο διχαστικό ανάμεσα στον αναπτυσσόμενο και αναπτυγμένο κόσμο.

Και τώρα τι γίνεται; Εχουμε ακόμη πολύ δρόμο. Τα κράτη πρέπει να επικυρώσουν επίσημα τη συνθήκη προκειμένου να τεθεί άμεσα σε ισχύ. Τουλάχιστον 60 κράτη πρέπει να δεσμευθούν να την εφαρμόσουν, για να αποκτήσει νομική ισχύ. Αλλά τα πιο δύσκολα έρχονται μετά: θα χρειαστεί σκληρός αγώνας για τη σωστή εφαρμογή και διάθεση αντίστοιχων πόρων.

Η Ε.Ε., που πρωταγωνίστησε για να υπάρξει συμφωνία, πρέπει να περάσει από τα λόγια σε έργα. Υποσχέθηκε στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων να εκταμιεύσει 820 εκατ. ευρώ, αλλά αντίστοιχες υποσχέσεις στο παρελθόν έμειναν στα χαρτιά.

Τίποτα δεν θα είναι εύκολο. Ωστόσο, το περασμένο Σάββατο πήραμε ένα μήνυμα από τη Νέα Υόρκη. Η ανθρωπότητα μπορεί να ενωθεί για να υπάρχει μέλλον, να ξεπεράσει τον διχασμό και να υιοθετήσει πολυμερείς ρυθμίσεις παγκόσμιας διακυβέρνησης για τον πλανήτη. Δεν είναι λίγο. Εξακολουθώ να ελπίζω.

Υστερόγραφο: κουβεντιάζοντας με έναν φίλο τα παραπάνω, μου είπε ότι όλα αυτά δεν έχουν κανένα νόημα τώρα, στην Ελλάδα μας, όταν γονείς θάβουν τα παιδιά τους. Τον καταλαβαίνω. Εχω παιδιά. Αλλά θέλω και εκείνος να καταλάβει ότι όσα προσπαθώ να πω εδώ έχουν σημασία μεγάλη για τα παιδιά μας.

* H κ. Μαρία Δαμανάκη είναι ειδικός σύμβουλος στη SYSTEMIQ, το Paradise Foundation και το Rockefeller Brothers Foundation και πρώην επίτροπος, αρμόδια για θέματα Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας.