Μπορούμε ακόμα να σκεπτόμαστε ελεύθερα;

Γιάννης Κ. Μπασιάκος, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2008-05-08

Η συντριβή της ιταλικής αριστεράς και η ήττα της κεντροαριστεράς, θα πρέπει να σημάνει συναγερμό στους απανταχού αριστερούς διανοούμενους. Έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα που είδαμε στη Γαλλία, αλλά και με κάποιο τρόπο μοιάζει με αυτό που παρατηρούμε στην Ελλάδα (παρά την πρόσφατη - και καλοδεχούμενη - άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις). Το κοινό σημείο είναι ότι μια λαϊκίστικη δεξιά με ηγέτη κάποιον που είναι περισσότερο γελοίος παρά ενσαρκωτής μιας ιδέας, έστω και συντηρητικής, επικρατεί με μεγάλη διαφορά επί μιας πολυδιασπασμένης αριστεράς. Ακόμη κι αν δεχθούμε το επιχείρημα ότι η κυβέρνηση Πρόντι απέτυχε γιατί ακολουθούσε πολιτικές που έμοιαζαν νέο-φιλελεύθερες, πώς είναι δυνατόν, οι ψηφοφόροι που την κατηγόρησαν για αυτό ακριβώς το λόγο, να μη στραφούν προς το "Αρκομπαλένο"; Πιο αριστερή γραμμή δεν θέλανε; Αν έρθουμε στα καθ’ ημάς, παρατηρούμε ένα αντίστοιχο φαινόμενο. Πώς είναι δυνατόν να επικρατεί (στις δημοσκοπήσεις, αλλά και στις εκλογικές αναμετρήσεις) ένα κόμμα που αδιαμφισβήτητα έχει σχηματίσει τη χειρότερη κυβέρνηση από την εποχή της μεταπολίτευσης. Δεν είναι μόνον οι αντιδραστικές πολιτικές, είναι και η πρωτοφανής ανικανότητα. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς: τις υποκλοπές; τα δομημένα ομόλογα; τις πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού; Αλλά και την καθημερινή υποβάθμιση των υπηρεσιών του Δημοσίου, που είναι πια ορατή στον καθένα. Το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση ήταν διεφθαρμένο, ακολουθούσε αντιλαϊκές πολιτικές, αλλά σε καμμία στιγμή της ιστορίας του δεν είχε τέτοια χάλια. Πώς είναι δυνατόν ο "μέσος" πολίτης να θεωρεί την Ν.Δ. ικανότερη από το ΠΑΣΟΚ στη διακυβέρνηση της χώρας;

Όλες οι αναλύσεις μας στηρίζονται στην υπόθεση έλλογων επιλογών σκεπτόμενων πολιτών, που είτε προασπίζοντας τα συμφέροντά τους, είτε ακολουθώντας τις ιδεολογικές τους πεποιθήσεις, επιλέγουν ποιο κόμμα θα ψηφίσουν (ή και να απόσχουν από την εκλογική διαδικασία). Η υπόθεση αυτή πλέον πρέπει να ελεγχθεί ως προς την ισχύ της. Ισχυρίζομαι ότι έχουμε πια εισέλθει σε μια φάση πρωτοφανούς υπονόμευσης των αξιωμάτων στα οποία στηρίζεται αυτό καθ’ εαυτό το δημοκρατικό πολίτευμα. Και δεν προσεγγίζω το πρόβλημα από μια οπτική ελιτισμού (οι ανίκανες να σκεφθούν μάζες), αλλά από μια οπτική στηριγμένη στη γκραμσιανή έννοια της ιδεολογικής ηγεμονίας.

Η πάλη για κυριαρχία έχει πλέον μετατοπισθεί από τα εργοστάσια, τις πλατείες και τα πεζοδρόμια, αλλά και τις εκλογικές αναμετρήσεις, μέσα στο ίδιο το μυαλό των ανθρώπων. Υπό διωγμό βρίσκεται η ίδια η δυνατότητα του σκέπτεσθαι ελευθέρως ή ακόμη χειρότερα και του σκέπτεσθαι απλώς. Από την παιδική ηλικία, με την τηλεόραση σαν μόνιμη παραμάνα, στο σχολείο, που εξοβελίζει την κριτική σκέψη και προωθεί την παπαγαλία ασύνδετων πληροφοριών, στο πανεπιστήμιο που διαρκώς κατεβάζει το επίπεδό του για να "εξυπηρετήσει" πλήθη φοιτητών, τους οποίους αδυνατεί να εκπαιδεύσει, έχει καταφερθεί ένα καίριο πλήγμα στην ικανότητα της σκέψης. Παράλληλα, οι δομές διαχείρισης ελεύθερου χρόνου, σκοτώνουν τη δυνατότητα παραγωγής πολιτισμού, προωθώντας πρότυπα υποβιβασμού του ανθρώπου σε καταναλωτή. Τέλος, τα ίδια τα πολιτικά κόμματα έχουν εγκαταλείψει το ρόλο του κόμματος - συλλογικού διανοούμενου και έχουν μετατραπεί σε κόμματα διαχειριστές της εξουσίας (του δικού μας κόμματος συμπεριλαμβανομένου: διαχειριζόμαστε το μερτικό της εξουσίας - πολιτικής και κομματικής - που μας αναλογεί).

Ο στόχος αυτών των αλλαγών είναι η αποδόμηση του κοινωνικού ανθρώπου, η αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού. Τη θέση του παίρνει ο άνθρωπος-άτομο, μέσα σε μια κοινωνία που συνδέεται με εικονικούς και όχι φυσικούς δεσμούς. Και αν η αριστερά έκανε λάθος στο παρελθόν, συνθλίβοντας την προσωπικότητα του ατόμου, σήμερα οι κυρίαρχες τάξεις καταστρέφουν την κοινωνία στο όνομα του ατομισμού, που υποκριτικά βαφτίζεται δικαίωμα ατομικών επιλογών. Οι απομονωμένοι και αποξενωμένοι πολίτες αδυνατούν πλέον να σκεφτούν ότι μπορεί να υπάρχει διέξοδος προς τα αριστερά, μέσω κοινών δράσεων. Πιστεύουν ότι μόνοι τους θα λύσουν τα προβλήματά τους και για ό,τι συμβαίνει, θετικό ή αρνητικό, η ευθύνη βρίσκεται στους ίδιους λόγω των επιλογών που έκαναν. Μια σειρά από μηχανισμοί λειτουργούν για να εμποδίσουν την κοινωνικοποίηση και την κοινωνική επαφή: η τηλεόραση, όπου κοιτάμε χωρίς να μιλάμε, η κατοικία, με την κατάργηση της γειτονιάς των φίλων και γνωστών και την αντικατάσταση από την απρόσωπη πολυκατοικία των ξένων, η χρήση του ΙΧ, όπου δεν επικοινωνείς με τον συνταξιδιώτη αλλά τσακώνεσαι με τον απέναντι οδηγό, οι ρυθμοί της ζωής, όπου δεν προλαβαίνεις να συζητήσεις ούτε με τα παιδιά σου, η εγκληματικότητα, που σε κάνει να φοβάσαι να βγεις από το σπίτι σου. Όλα αυτά έχουν έναν κοινό παρονομαστή: την απομόνωση του ατόμου, ώστε να το διαχειρίζονται πιο εύκολα και αποτελεσματικά οι μηχανισμοί της εξουσίας.

Επείγει να οργανώσουμε την αντεπίθεσή μας στο πεδίο της ιδεολογικής ηγεμονίας προτείνοντας ένα διαφορετικό υπόδειγμα οργάνωσης της καθημερινότητας που θα οδηγεί σε ένα διαφορετικό υπόδειγμα οργάνωσης της κοινωνίας. Είμαστε ικανοί να το κάνουμε; Δεν γνωρίζω, αλλά είμαι βέβαιος ότι από αυτό θα εξαρτηθεί η πολιτική μας επιβίωση.

Άρθρα/ Κίνηση Ιδεών

Το Zeigeitst της τελετής

Πάσχος Μανδραβέλης, 2024-08-01

Εμείς οι παλιότεροι, ως εραστές της γραμμικής αφήγησης...

Το Είναι και το Φαίνεσθαι

Κώστας Κωστής, 2023-12-24

...Δεν έχω τίποτε εναντίον των ιδιωτικών πανεπιστημίων,...

Αυτοκίνητο που μαρσάρει μέσα στη λάσπη

Τάσος Τσακίρογλου, 2023-09-29

Ένας ακμαίος πολιτισμός αντιλαμβάνεται έγκαιρα τα προβλήματά...

Η διάκριση Δεξιάς - Αριστεράς

Θανάσης Γιαλκέτσης, 2023-07-08

Αρθρο του Μάρκο Ρεβέλι που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα...

Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Το ύφος και το βάθος

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2023-07-08

Ο Ελύτης έγραψε κάποτε ότι ο Σολωμός είναι «ένας από τους...

Ορντολιμπεραλισμός, κοινωνική οικονομία της αγοράς και σοσιαλδημοκρατία

Θεόδωρος Ν. Τσέκος, 2023-06-20

Υπάρχει τα τελευταία χρόνια διάχυτη σε κύκλους της Κεντροαριστεράς...

Αντώνης Λιάκος

Η Δικαιοσύνη και το βάρος της Ιστορίας

Αντώνης Λιάκος, 2023-06-13

Υπάρχει μια υπόθεση που έχει γαγγραινιάσει εκεί στη Θεσσαλονίκη,...

Το ήθος ως αίσθημα

Ευάγγελος Αυδίκος, 2023-06-13

Ζούμε στην εποχή της εντύπωσης. Ολα στην υπηρεσία του φευγαλέου....

Γιώργος Σιακαντάρης

Πότε αποτυγχάνουν οι δημοκρατίες;

Γιώργος Σιακαντάρης, 2023-04-26

Η συζήτηση που γίνεται στη χώρα μας από πλευράς ορισμένων...

Πράσινες, μπλε και κόκκινες γραμμές

Τάσος Παππάς, 2023-03-01

Τι χωρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ από τη Νέα Δημοκρατία; Αβυσσος, λένε...

Συνηγορία υπέρ των διαπραγματεύσεων

Γιούργκεν Χάμπερμας, 2023-02-19

Αρθρο του κορυφαίου πολιτικού φιλοσόφου της εποχής μας...

Με δόλωμα τον φόβο, όπως πάντα

Τάσος Παππάς, 2023-01-24

Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα έχουν ανάγκη από εσωτερικούς...

×
×