Για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Την περασμένη εβδομάδα συνήλθε στο Παρίσι η διάσκεψη της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ). Εκεί μετέχουν οι κορυφαίες συνδικαλιστικές οργανώσεις όλων των ευρωπαϊκών χωρών, ανάμεσά τους και η ΓΣΕΕ. Η διάσκεψη υιοθέτησε μια διακήρυξη για την καταπολέμηση της κρίσης και της διογκούμενης ανεργίας. Διεκδικεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση που θα ενισχύσει την κοινωνική δικαιοσύνη και θα οδηγήσει στη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας.

Θα ήταν λάθος να νομίσει κανείς ότι πρόκειται για αδιάφορη δραστηριότητα, για παρωχημένη συνθηματολογία κάποιων αποδυναμωμένων συνδικαλιστικών γραφειοκρατιών. Είναι αλήθεια ότι τα συνδικάτα στην Ευρώπη είναι τώρα λιγότερο ισχυρά από άλλοτε, οπωσδήποτε από όσο θα απαιτούσαν οι δύσκολες σημερινές περιστάσεις. Μαζί με την ίδια τη μισθωτή εργασία, η απελευθέρωση των αγορών επί τρεις δεκαετίες έχει πλήξει και την οργανωμένη της έκφραση, αλλάζοντας τους συσχετισμούς υπέρ του κεφαλαίου. Δέκα μέρες νωρίτερα ωστόσο, στους δρόμους του Βερολίνου, της Μαδρίτης, των Βρυξελλών και της Πράγας είχαν κατέβει 350.000 εργαζόμενοι, και ήσαν περισσότεροι από όσους προσδοκούσαν οι ίδιοι οι διοργανωτές των διαδηλώσεων στη ΣΕΣ. Από τις κυβερνήσεις και από την Ευρώπη απαίτησαν πιο αποφασιστική αντιμετώπιση της ανεργίας, αλλά και αυστηρούς κανόνες που να μην επιτρέψουν «ποτέ ξανά» οικονομικές καταστροφές σαν την τωρινή, γέννημα του ανεξέλεγκτου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων σε ευρωπαϊκή κλίμακα ήταν μια πρακτική υπόμνηση για τις πολιτικές αποφάσεις που απαιτούνται σε ευρωπαϊκή κλίμακα επίσης. Γράφει στη διακήρυξη του Παρισιού η Συνομοσπονδία των Ευρωπαϊκών Συνδικάτων: Αν η Ε.Ε. δεν γίνει ικανή για συντονισμένη δράση προς την οικονομική και κοινωνική πρόοδο, τότε και τα έως τώρα μείζονα επιτεύγματά της, η ενιαία αγορά, το ενιαίο νόμισμα και η διεύρυνση, θα δέχονται ολοένα μεγαλύτερη πίεση, καθώς κάθε κράτος-μέλος θα αναζητά μια δική του προσέγγιση στο εμπόριο, τη νομισματική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις. Η προειδοποίηση έρχεται εξαιρετικά επίκαιρη στις παραμονές των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Την τελευταία πενταετία διαμορφώθηκαν, ύστερα και από εντατικές συζητήσεις των συνδικάτων με τα κόμματα της Ευρωβουλής, πλειοψηφίες που έφεραν σημαντικά αποτελέσματα: Για παράδειγμα, αποκρούστηκε η υπερφιλελεύθερη Οδηγία Μπόλκεσταϊν, η οποία, αναγνωρίζοντας στους μετακινούμενους εργαζόμενους μόνο τα δικαιώματα της χώρας προέλευσής τους, θα έτεινε να εξισώσει προς τα κάτω, στο επίπεδο των πιο καθυστερημένων χωρών, όλα τα εργατικά δικαιώματα. Θεσπίστηκε ένας αυστηρός κανονισμός για τις χημικές ουσίες, κρίσιμος για την υγεία και το περιβάλλον. Στους προσωρινά απασχολούμενους αναγνωρίσθηκαν ίσα δικαιώματα από την πρώτη ημέρα της πρόσληψής τους.

Αλλά το Κοινοβούλιο που θα προκύψει από τις ευρωεκλογές αυτής της Κυριακής μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην παραπέρα οικοδόμηση της Ευρώπης, μιας κοινωνικής Ευρώπης ιδίως, τονίζει η ΣΕΣ: Να συμβάλει σε μια στρατηγική για την ανάπτυξη με έρευνα, καινοτομία και με τη μετάβαση σε μιαν οικονομία χαμηλού άνθρακα, και ταυτόχρονα σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την πλήρη απασχόληση και για καλύτερους μισθούς και συντάξεις. Ενισχύοντας τα εργατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα, την προστασία από την εντεινόμενη επισφάλεια στην εργασία, τις ίσες ευκαιρίες ανδρών και γυναικών (οι διαφορές παραμένουν μεγάλες), την ίση μεταχείριση των μεταναστών. Επίσης τον συντονισμό της φορολογικής πολιτικής μεταξύ των χωρών, ώστε να μη μειώνει ο φορολογικός ανταγωνισμός τα δημόσια έσοδα σε έναν χαμηλό κοινό παρονομαστή, αλλά αντίθετα να μπορεί να χρηματοδοτείται η στήριξη και η ανάπτυξη των δημοσίων υπηρεσιών.

Κόμματα που υποστηρίζουν τέτοιους προγραμματικούς στόχους ήσαν δραστήρια στην απερχόμενη Ευρωβουλή, κατεβαίνουν και στις τωρινές εκλογές σε όλες τις χώρες. Το ερώτημα είναι πόσο μαζικά θα ψηφιστούν. Θα κρίνει αν θα αποτραπεί τον Σεπτέμβριο η επανεκλογή της σημερινής ηγεσίας της Επιτροπής, για να αποχαιρετήσει η Ευρώπη τον νεοφιλελεύθερο προσανατολισμό και την κοντόθωρη διακυβερνητική διαχείριση που εκφράζει ο σημερινός της πρόεδρος Μανουέλ Μπαρόζο και να ανοίξει έναν νέο κοινωνικό δρόμο. Ο τρόπος που έχει διεξαχθεί αυτή η προεκλογική εκστρατεία σ΄ εμάς, αλλά και σε άλλες χώρες της Ένωσης, γύρω από εθνικά διλήμματα κυρίως, δεν βοήθησε να κατανοηθούν ευρύτερα τα ευρωπαϊκά διακυβεύματα. Η φθορά που έχουν υποστεί τα κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας, είτε κυβερνούν απέναντι στην κοινωνική δυσφορία που φέρνει κρίση, είτε βρίσκονται στην αντιπολίτευση αλλά τους χρεώνεται η συμμόρφωση στον νεοφιλελευθερισμό που την εξέθρεψε, δεν προοιωνίζεται μεγάλη ενίσχυσή τους. Μένουν τα μικρότερα αριστερά κόμματα και οι Πράσινοι για να κάνουν την έκπληξη. Σε κάθε περίπτωση, και από θέσεις μειοψηφίας, οι ευρωβουλευτές που θα εκλεγούν την Κυριακή έχουν σημαντική δουλειά να κάνουν.