Μέσα στην κρίση η ώρα των μεγάλων αλλαγών

Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε διλήμματα καθώς πολλοί πολίτες αντιλαμβάνονται τη δυσκολία της δημοσιονομικής κατάστασης, αλλά πολλοί, επίσης, θυμούνται ότι, αν δεν σηκωθούν να πουν τον δικό τους λόγο, άλλοι θα αποφασίσουν ερήμην τους.

Οι μεγάλες μετακινήσεις της κυβέρνησης από τις προεκλογικές δεσμεύσεις του ΠΑΣΟΚ αλλά και τις μετεκλογικές θέσεις της για την οικονομική της πολιτική - όσο κι αν αποδίδονται στα ελλείμματα της Ν.Δ. και τις ακραίες διεθνείς πιέσεις - προκαλούν πολλά ερωτηματικά, έντονη ανησυχία και ανασφάλεια σε ευρύτατα κοινωνικά στρώματα. Το κεντρικό θέμα είναι πόσο θα είναι το βάρος και πώς θα επιμεριστεί στην κοινωνία. Για τον κόσμο της ευρείας αριστεράς η απάντηση είναι έτοιμη στον νου και στα χείλη: αν δεν κινητοποιηθούν οι εργαζόμενοι, οι νέοι, οι άνεργοι, θα υποστούν σοβαρή μείωση εισοδήματος και απώλεια δικαιωμάτων.

Αρκεί αυτή η σωστή απάντηση; Πρόκειται για έναν κλασικό αγώνα διεκδίκησης - με απεργίες, συγκεντρώσεις - μιας καλύτερης ή λιγότερο κακής εισοδηματικής πολιτικής; Όλα δείχνουν ότι θάταν λάθος να προσεγγίσουμε έτσι την κρίση και τις αντιπαραθέσεις που έχουμε μπροστά μας. Η διαχείριση της ΝΔ, η παλαιότερη κληρονομιά του ΠΑΣΟΚ, η αποτυχία των τωρινών κυβερνητικών χειρισμών έχουν οδηγήσει στα πρόθυρα επικίνδυνου αδιεξόδου το κύριο εργαλείο που έχουν οι πολίτες, οι εργαζόμενοι για να αποκρούουν τις αδηφάγες ορέξεις του κεφαλαίου και ιδιαιτέρως του χρηματιστηριακού: το κράτος, η δημόσια διαχείριση, βρίσκεται μπροστά σε γκρεμό. Οι δυνάμεις της εργασίας και της δημιουργίας δεν έχουν άλλο τρόπο να επιβάλουν κοινωνικές πολιτικές παρά να αγωνίζονται για να τις υλοποιήσει η όποια κυβέρνηση μέσω του κράτους. Η κατάρρευση του εργαλείου αυτού κάνει ανεφάρμοστες όλες τις θέσεις κοινωνικής πολιτικής. Και κάτι παραπάνω: Η δημοσιονομική κρίση θίγει πρωτίστως τις όποιες κοινωνικές πολιτικές υπάρχουν σήμερα - πριν πλήξει και το εισόδημα των δημοσίων υπαλλήλων.

Προκύπτει επομένως ως κεντρικός στόχος (πέρα από το Σύμφωνο Σταθερότητος κ.λπ.) η μείωση του ελλείμματος και του χρέους σε επίπεδα διαχειρίσιμα - ή άλλως όσο το δυνατόν μικρότερου κόστους δανεισμού. Αν εδώ φαίνεται σύμπτωση επιδιώξεων με τις διακηρύξεις των πολιτικών δυνάμεων που “άδειασαν τα ταμεία”, η σαφής, μεγάλη διαφορά προκύπτει γύρω από τις αποφάσεις που κατανέμουν το κόστος. Ο αυτονόητος - όχι μόνον από αριστερή σκοπιά- στόχος της δίκαιης κατανομής των βαρών απαιτεί προγραμματική συμφωνία των σημαντικότερων κοινωνικών φορέων εργαζομένων. Πολλές φορές, όταν μιλούμε για την ανάγκη προγράμματος, εκδηλώνεται μια γενική δυσπιστία καθώς τα προγράμματα εκφυλίζονται σε προσχήματα. Όμως, συμφωνία χωρίς προγραμματική δέσμευση δεν υπάρχει. Και έλεγχος των κυβερνώντων χωρίς συμφωνία κοινωνικών φορέων δεν υπάρχει. Πιο συγκεκριμένα: Απέναντι στην ανατροπή των εκλογικά συμφωνηθέντων διά της ψήφου δεν αρκεί η καταγγελία. Απαιτείται αντιπρόταση. Υποθέτουμε ότι οι αριστερές δυνάμεις θέλουν μια προοδευτική αντιπρόταση, όχι την επιστροφή της Ν.Δ. στη διακυβέρνηση.

Ας έχουμε εμπιστοσύνη στις αναλύσεις μας για το πελατειακό κράτος ως μηχανισμό κοινωνικής κυριαρχίας και ως αιτία των ελλειμμάτων. Ας οδηγήσουμε στις συνέπειές τους τις θέσεις μας για την αξία της ισότητας. Ας σπάσουμε τον βασικό κορμό της κατάτμησης της κοινωνίας, της πολυδιάσπασης των εργαζομένων: την επίσημη ανοχή στη φοροδιαφυγή, τις άδικες νόμιμες φοροαπαλλαγές, την εγκατεστημένη παραοικονομία που παραλύει, διαβρώνει, ακυρώνει κάθε προσπάθεια, πρόταση βελτίωσης στην παιδεία, την υγεία, την ασφάλιση.

Τώρα μπορούμε, που το πελατειακό κράτος παραπαίει. Τώρα τα αυτιά αλλά και οι συλλογικές βουλήσεις είναι πιο κοντά στην καθιέρωση καθολικών συστημάτων φορολόγησης και ασφάλισης. Αν από ατολμία μείνουμε στα λόγια περί “μπλόκου στα μέτρα”, αν αφήσουμε την πρωτοβουλία των επιλογών και των τελικών λύσεων πάλι στις ίδιες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις, τι θα έχουμε κερδίσει; Αν από φόβο ότι θα μας “τυλίξουν” δεν αναπτύξουμε τις προτάσεις αλλαγών που έχει ανάγκη ο τόπος, αλλά περιοριστούμε να λέμε ό,τι και προεκλογικά το ΠΑΣΟΚ (“υπάρχουν τα λεφτά”), το μέγιστο που θα πετύχουμε - αν - θα είναι τα κυβερνητικά μέτρα να γίνουν ηπιότερα. Αυτό επαρκεί; Αν τους αφήσουμε χωρίς δεσμεύσεις και έλεγχο στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος, πάλι τα ίδια δεν θα κάνουν; Αν δεν προταχθούν αναπτυξιακά μέτρα προς νέες κατευθύνσεις, που δεν καταστρέφουν το περιβάλλον, πώς θα ξεφύγει η χώρα από τη σπείρα της μακρόχρονης ύφεσης;

Μέσα στην κρίση, για να αντιμετωπιστεί η κρίση, είναι η ώρα μεγάλων αλλαγών. Η συνεννόηση, ο διάλογος και ο συντονισμός των δυνάμεων - κοινωνικών και πολιτικών - της εργασίας, της δημιουργίας, των νέων είναι ο μόνος δρόμος.