Στον καθρέφτη της μπάλας
Παύλος Τσίμας, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2011-06-25
Το ποδόσφαιρο, έγραφε κάποτε ένας σοφός, από το κελί της φυλακής του, είναι τόσο δημοφιλές επειδή προσφέρει μια παρένθεση ελευθερίας και δικαιοσύνης σε έναν ανελεύθερο και άδικο κόσμο. Μα για εμάς, χρόνια τώρα, η παρένθεση μοιάζει κλειστή. Σαν κελί φυλακής.
Γιατί πάνε χρόνια που το ξέραμε πως το παιχνίδι είναι στημένο. Από εκείνες τις αξέχαστες νύχτες, όπου το μέγα πανελλήνιο άκουγε άναυδο να μεταδίδονται από μια μεταμεσονύκτια εκπομπή εκπαιδευτικής τηλεόρασης ηχογραφημένες συνομιλίες μεταξύ παραγόντων του ποδοσφαίρου, μεσαζόντων και «διαιτητοπατέρων», όλοι - ακόμη και οι αμύητοι στα ήθη των υπονόμων, ακόμη και οι εντελώς άσχετοι με το σπορ - γνωρίζαμε ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της μπάλας. Οτι μια πολυπλόκαμη μαφία έχει υπό τον έλεγχό της το δημοφιλέστερο παιχνίδι και διακινεί, μέσω αυτού, μαύρο χρήμα και κοινωνική ισχύ.
Οι ήρωες εκείνων των συνομιλιών έμειναν ατιμώρητοι. Κι ας ομολογούσαν εις επήκοον όλων εγκλήματα. Οι κατά καιρούς υποσχέσεις κάθαρσης έμειναν κούφια λόγια. Και όλα γίνονταν σε κοινή θέα: άνθρωποι του σχοινιού και του παλουκιού να πηγαινοέρχονται από ομάδα σε ομάδα, ως «αυθεντίες» και «σωτήρες». Υπόδικοι να ορίζονται θεσμικοί εκπρόσωποι των ποδοσφαιρικών αρχών. Διαιτητές να σφυρίζουν όπως τραγουδούσε ο Φρανκ Σινάτρα στα καζίνο του Βέγκας, υπό την προστασία νονών. Και οι καταγγελίες για στημένα στοιχήματα να έρχονται βροχή (και να αρχειοθετούνται αδιάβαστες)...
Και δεν διαφέντευαν οι συμμορίες μόνον την υπέρλαμπρη κορυφή της ποδοσφαιρικής πυραμίδας. Οσοι έτυχε, αφελείς, να ασχοληθούν περιστασιακά με το ποδόσφαιρο ακόμη και σε ερασιτεχνικό επίπεδο, στα τοπικά πρωταθλήματα, έχουν να διηγηθούν ιστορίες τρόμου, με μεσάζοντες που διακινούν «προστασία της ομάδας από διαιτητικά λάθη», παράγοντες που ξεπλένουν μαύρο χρήμα δι’ «ερασιτεχνών» αθλητών, ένοπλες συμμορίες που κουμαντάρουν τις εξέδρες και χρηματισμούς διαιτητών ακόμη και σε αγώνες σχολικών πρωταθλημάτων!
Τα βλέπαμε, τα ακούγαμε. Αλλά ίσως δεν συνειδητοποιούσαμε - όχι όλοι, οι πολιτικές ηγεσίες της τελευταίας δεκαετίας πάντως σίγουρα - πόσο διαβρωτικά λειτουργούσε αυτή η κυριαρχία της ανομίας σε κοινή θέα. Πόσο καταλυτικά υπονόμευε την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και λέρωνε τους πολιτικούς το γεγονός ότι στην πιο περίβλεπτη βιτρίνα στη χώρα, τη βιτρίνα του ποδοσφαίρου, το προϊόν που εκτίθετο σε κοινή θέα ήταν η κυριαρχία του υποκόσμου και η επιβράβευση, διά της «ποδοσφαιρικής επιτυχίας», της πανηγυρικά ατιμώρητης παρανομίας.
Δεν υπάρχει τρόπος να μετρηθεί. Αλλά μην αμφιβάλλετε: το κόμμα της μούντζας που θεριεύει στις πλατείες και τις δημοσκοπήσεις, σε κάποιο βαθμό το έθρεψε και αυτό το κατά Κυριακήν λαϊκό ανάγνωσμα διαφθοράς και ξετσίπωτης λαμογιάς, στο οποίο είχε μετατραπεί η πιο μαζική, η πιο αυθεντικά λαϊκή και πιο ισχυρά συμβολική από τις κοινωνικές δραστηριότητες. Και η αβυσσαλέα πολιτική κρίση που χάσκει τώρα στη μαύρη τρύπα που άνοιξε η οικονομική κρίση, έχει κάποιες από τις αιτίες της κρυμμένες σε αυτήν τη συμβολική αποθέωση της ανομίας και της διαφθοράς, χρόνια ολόκληρα, μέσω του μεγάλου κοινωνικού δράματος, που είναι το ποδόσφαιρο.
Γιατί, αν το ποδόσφαιρο είναι ένας μεγάλος κοινωνικός καθρέφτης, η εικόνα που βλέπαμε σ’ αυτόν, χρόνια τώρα, ήταν μιας χώρας εκτός νόμου, όπου η νομιμότητα είναι για τους «λούζερς» και τις «κότες», όπου η (ποδοσφαιρική) επιχειρηματικότητα έπρεπε ή να δεχθεί τις υπηρεσίες του υποκόσμου είτε να ηττηθεί εξευτελιστικά από αυτόν και η δικαιοσύνη έστρεφε ντροπαλή το βλέμμα μακριά από την καραμπινάτη παρανομία.
Το ότι οι ηγέτες αυτής της χώρας του καθρέφτη δυσκολεύονται τώρα, στις ταραγμένες μέρες της κρίσης, να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη και αίσθηση σκοπού, δεν θα έπρεπε να ξαφνιάζει κανέναν. Αλλά αν, τώρα που το απόστημα έσπασε, η εξάρθρωση της μαφίας συντελεστεί - πράγμα για το οποίο έχουμε χίλιους λόγους να αμφιβάλουμε ακόμη - θα είναι η πρώτη φορά εδώ κι έναν χρόνο που θα έχουμε ένα σημάδι πως, όταν η κρίση περάσει, όπως όλες οι κρίσεις περνούν, θα αφήσει πίσω της και κάτι θετικό, την ελπίδα μιας καλύτερης, υγιέστερης χώρας - εκτός από δυστυχία και καταστροφές.
Γιατί πάνε χρόνια που το ξέραμε πως το παιχνίδι είναι στημένο. Από εκείνες τις αξέχαστες νύχτες, όπου το μέγα πανελλήνιο άκουγε άναυδο να μεταδίδονται από μια μεταμεσονύκτια εκπομπή εκπαιδευτικής τηλεόρασης ηχογραφημένες συνομιλίες μεταξύ παραγόντων του ποδοσφαίρου, μεσαζόντων και «διαιτητοπατέρων», όλοι - ακόμη και οι αμύητοι στα ήθη των υπονόμων, ακόμη και οι εντελώς άσχετοι με το σπορ - γνωρίζαμε ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της μπάλας. Οτι μια πολυπλόκαμη μαφία έχει υπό τον έλεγχό της το δημοφιλέστερο παιχνίδι και διακινεί, μέσω αυτού, μαύρο χρήμα και κοινωνική ισχύ.
Οι ήρωες εκείνων των συνομιλιών έμειναν ατιμώρητοι. Κι ας ομολογούσαν εις επήκοον όλων εγκλήματα. Οι κατά καιρούς υποσχέσεις κάθαρσης έμειναν κούφια λόγια. Και όλα γίνονταν σε κοινή θέα: άνθρωποι του σχοινιού και του παλουκιού να πηγαινοέρχονται από ομάδα σε ομάδα, ως «αυθεντίες» και «σωτήρες». Υπόδικοι να ορίζονται θεσμικοί εκπρόσωποι των ποδοσφαιρικών αρχών. Διαιτητές να σφυρίζουν όπως τραγουδούσε ο Φρανκ Σινάτρα στα καζίνο του Βέγκας, υπό την προστασία νονών. Και οι καταγγελίες για στημένα στοιχήματα να έρχονται βροχή (και να αρχειοθετούνται αδιάβαστες)...
Και δεν διαφέντευαν οι συμμορίες μόνον την υπέρλαμπρη κορυφή της ποδοσφαιρικής πυραμίδας. Οσοι έτυχε, αφελείς, να ασχοληθούν περιστασιακά με το ποδόσφαιρο ακόμη και σε ερασιτεχνικό επίπεδο, στα τοπικά πρωταθλήματα, έχουν να διηγηθούν ιστορίες τρόμου, με μεσάζοντες που διακινούν «προστασία της ομάδας από διαιτητικά λάθη», παράγοντες που ξεπλένουν μαύρο χρήμα δι’ «ερασιτεχνών» αθλητών, ένοπλες συμμορίες που κουμαντάρουν τις εξέδρες και χρηματισμούς διαιτητών ακόμη και σε αγώνες σχολικών πρωταθλημάτων!
Τα βλέπαμε, τα ακούγαμε. Αλλά ίσως δεν συνειδητοποιούσαμε - όχι όλοι, οι πολιτικές ηγεσίες της τελευταίας δεκαετίας πάντως σίγουρα - πόσο διαβρωτικά λειτουργούσε αυτή η κυριαρχία της ανομίας σε κοινή θέα. Πόσο καταλυτικά υπονόμευε την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και λέρωνε τους πολιτικούς το γεγονός ότι στην πιο περίβλεπτη βιτρίνα στη χώρα, τη βιτρίνα του ποδοσφαίρου, το προϊόν που εκτίθετο σε κοινή θέα ήταν η κυριαρχία του υποκόσμου και η επιβράβευση, διά της «ποδοσφαιρικής επιτυχίας», της πανηγυρικά ατιμώρητης παρανομίας.
Δεν υπάρχει τρόπος να μετρηθεί. Αλλά μην αμφιβάλλετε: το κόμμα της μούντζας που θεριεύει στις πλατείες και τις δημοσκοπήσεις, σε κάποιο βαθμό το έθρεψε και αυτό το κατά Κυριακήν λαϊκό ανάγνωσμα διαφθοράς και ξετσίπωτης λαμογιάς, στο οποίο είχε μετατραπεί η πιο μαζική, η πιο αυθεντικά λαϊκή και πιο ισχυρά συμβολική από τις κοινωνικές δραστηριότητες. Και η αβυσσαλέα πολιτική κρίση που χάσκει τώρα στη μαύρη τρύπα που άνοιξε η οικονομική κρίση, έχει κάποιες από τις αιτίες της κρυμμένες σε αυτήν τη συμβολική αποθέωση της ανομίας και της διαφθοράς, χρόνια ολόκληρα, μέσω του μεγάλου κοινωνικού δράματος, που είναι το ποδόσφαιρο.
Γιατί, αν το ποδόσφαιρο είναι ένας μεγάλος κοινωνικός καθρέφτης, η εικόνα που βλέπαμε σ’ αυτόν, χρόνια τώρα, ήταν μιας χώρας εκτός νόμου, όπου η νομιμότητα είναι για τους «λούζερς» και τις «κότες», όπου η (ποδοσφαιρική) επιχειρηματικότητα έπρεπε ή να δεχθεί τις υπηρεσίες του υποκόσμου είτε να ηττηθεί εξευτελιστικά από αυτόν και η δικαιοσύνη έστρεφε ντροπαλή το βλέμμα μακριά από την καραμπινάτη παρανομία.
Το ότι οι ηγέτες αυτής της χώρας του καθρέφτη δυσκολεύονται τώρα, στις ταραγμένες μέρες της κρίσης, να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη και αίσθηση σκοπού, δεν θα έπρεπε να ξαφνιάζει κανέναν. Αλλά αν, τώρα που το απόστημα έσπασε, η εξάρθρωση της μαφίας συντελεστεί - πράγμα για το οποίο έχουμε χίλιους λόγους να αμφιβάλουμε ακόμη - θα είναι η πρώτη φορά εδώ κι έναν χρόνο που θα έχουμε ένα σημάδι πως, όταν η κρίση περάσει, όπως όλες οι κρίσεις περνούν, θα αφήσει πίσω της και κάτι θετικό, την ελπίδα μιας καλύτερης, υγιέστερης χώρας - εκτός από δυστυχία και καταστροφές.
