Εθνικές μαθητικές παρελάσεις

Πριν πολλά χρόνια, όταν ο αριστερός φίλος μου σπούδαζε στο Παρίσι, ρώτησε έναν Γάλλο συμφοιτητή του τι θρήσκευμα έχει. Εκείνος του απάντησε "άθεος".

- "Κι εγώ άθεος είμαι", έσπευσε να διευκρινίσει ο φίλος μου. "Ρωτάω τι θρήσκευμα γράφει η ταυτότητά σου".

- "Μα... δε γράφουν οι ταυτότητες θρησκεύματα", απάντησε απορημένος ο Γάλλος.

Η ιστορία δηλώνει ότι μερικά πράγματα, επειδή έτσι τα γνωρίσαμε από την ημέρα που γεννηθήκαμε, τα θεωρούμε αυτονοήτως δεδομένα. Θεωρούμε ότι αυτή είναι η τάξη των πραγμάτων, μέχρι να αντιληφθούμε ότι υπάρχει και το διαφορετικό.

Ένα απ’ αυτά τα πράγματα είναι οι μαθητικές παρελάσεις στις "εθνικές εορτές". Έπρεπε να υπάρξει η άρνηση της αριστούχου μαθήτριας να σηκώσει τη σημαία και να λάβει μέρος στην παρέλαση, ώστε αρκετοί από μας να συνειδητοποιήσουμε ότι απ’ όλη την Ευρώπη, μόνο στην ανάδελφη χώρα μας ευδοκιμεί αυτό το φρούτο. Δεν ευδοκιμούσε ανέκαθεν. Οι φανφαρόνικες επιδείξεις μιλιταρισμού και εθνικισμού φυτεύτηκαν από τη δικτατορία Μεταξά και έκτοτε δε λένε να μας αφήσουν, παρά τους διαφημισθέντες κατά καιρούς εκσυγχρονισμούς, σοσιαλιστικούς και άλλους. Έπρεπε η υπερπατριωτική εφημερίδα Espresso -αυτή που μοιράζει πορνοταινίες κάθε Κυριακή- να στηλιτεύσει, παραμονές της 25ης Μαρτίου, τη γυμνάστρια Φραντζέσκα Ρωμάνου, που υπέστη πειθαρχική ποινή διότι... αρνήθηκε το 2002 (!) να συνοδεύσει τους μαθητές της στην παρέλαση, ώστε να καταλάβουμε την ισοπέδωση που υφίσταται η προσωπικότητα των εκπαιδευτικών από το κράτος.

Το ζήτημα, όπως το τοποθετεί η Άννα Φραγκουδάκη, τίθεται στο τι είδους προσωπικότητες (θέλουμε να) ετοιμάζει το σχολείο. Αν ετοιμάζει στρατιώτες έτοιμους να πεθάνουν αύριο για την πατρίδα, τότε οι μαθητές πρέπει πράγματι να παρελαύνουν στρατιωτικά, τραγουδώντας εθνικιστικά εμβατήρια και Έλληνες να κρατούν τη σημαία, όχι Αλβανοί, ακόμα και αν πρωτεύουν στα μαθήματα. Ένα τέτοιο σχολικό ποιηματάκι πατριδοκαπηλείας και μίσους μου θύμισε η Κορίνα: "Είμαι Έλλην, το καυχώμαι/ Ξέρω την καταγωγή μου/ Η ελληνική ψυχή μου/ Ελευθέρα πάντα ζει. Των εχθρών μισώ τα δώρα/ Δεν τα θέλω, ας τα κρατούνε/

Τους μισώ και με μισούνε/ προτιμώ τη φυλακή".

Αν, αντίθετα, το σχολείο ετοιμάζει τους αυριανούς Έλληνες για να γίνουν συνειδητοί πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να χτίσουν έναν κόσμο όπου οι διαφορές συμφερόντων ανάμεσα στα έθνη-κράτη θα λύνονται με διάλογο, τότε δεν οργανώνει καθόλου στρατιωτικές παρελάσεις. Τότε βρίσκει εναλλακτικούς και μοντέρνους τρόπους για να ερμηνεύσει στα μάτια των νέων τους πολέμους του παρελθόντος και να τιμήσει την ιστορία. Τρόπους όπως, π.χ., εκείνοι με τους οποίους οι Γάλλοι μαθητές γιορτάζουν την επέτειο της γαλλικής επανάστασης.

Οι παρελάσεις εξ άλλου, κατά τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη, βρίσκονται πάντοτε στη λογική της συμπαγούς και ομοιόμορφης εμφάνισης (στολή, βηματισμός...) και της επιδίωξης συγχώνευσης των ατομικοτήτων. Αυτά συμβάλλουν στη διαμόρφωση του φρονήματος και της πειθαρχίας. Ασχέτως ότι τα παιδιά -παιδιά είναι- τα γελοιοποιούν όσο μπορούν, με την καζούρα, τον απειθάρχητο βηματισμό, την παράφραση των εθνικιστικών στίχων των εμβατηρίων και ό,τι άλλο σκεφτούν.

Ο πανεπιστημιακός Άλκης Ρήγος μας βεβαιώνει ότι κανείς πια δεν θα βρεθεί να υποστηρίξει παιδαγωγικά τέτοιου είδους γιορτασμούς. Και όμως, αυτοί επαναλαμβάνονται επίσημα και τελετουργικά, αφού ουσιαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση εκκρεμεί -όχι τυχαία- από τη σύσταση του ελληνικού κράτους.

Η Αντιρατσιστική Κίνηση Θεσσαλονίκης σημειώνει ότι, μεταξύ άλλων, οι παρελάσεις καλλιεργούν και τις διακρίσεις: αγόρια μπροστά, κορίτσια πίσω, αλλά και ψηλοί/ές μπροστά, κοντοί/ές πίσω. Και κυρίως: άξιοι/ες ξεχωριστά, πληβείοι πίσω. Μάλιστα, μόνο η τιμητική εξάδα πηγαίνει συνήθως στη δοξολογία και πάντα μπροστά, ξεκομμένη από τον υπόλοιπο μαθητικό όχλο. Εδώ, περιλαμβάνεται και το μεγάλο θέμα των παιδιών με αναπηρίες και υστερήσεις. Θυμάμαι την κωμικοτραγική ιστορία μιας φίλης, που "διεκδικούσε" με μια συμμαθήτριά της την τελευταία θέση στην παρέλαση: η συμμαθήτρια ήταν ανάπηρη. Όταν πατούσε στο "καλό" πόδι ήταν ψηλότερη από τη φίλη, αλλά συνέβαινε το αντίθετο όταν πατούσε στο ελαττωματικό, προς μεγάλην αμηχανία του γυμναστή.

Και αποτελούν οι παρελάσεις το σημείο της αλήθειας για την εθνικοφροσύνη, που δήθεν υπερασπίζεται τις ελληνικές παραδόσεις και αντιστέκεται στις ξενόφερτες. Η λατρεία της προς τις παρελάσεις -κατ’ εξοχήν ξενόφερτο θεσμό- αποδεικνύει πόσο η αντίστασή της είναι επιλεκτική. Αποτελούν ακόμα το σημείο της αλήθειας για την Εκκλησία, η οποία προστατεύει ένα θεσμό που καλλιεργεί το μίσος και τον πόλεμο απέναντι στον συνάνθρωπο. Και όλα αυτά συμβαίνουν, όπως αποκαλύπτει η Αντιρατσιστική Κίνηση, παρά την καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για το θέμα της υποχρεωτικότητας της συμμετοχής μαθητών και εκπαιδευτικών στις παρελάσεις.