Για τον Νίκο Πουλαντζά

Κώστας Καρακώτιας, Έθνος, Δημοσιευμένο: 2016-10-03

Η αυτοκτονία είναι μία αυστηρά προσωπική υπόθεση και γι’ αυτό αφήνει πάντα αναπάντητα ερωτήματα και πλήθος εικασιών και υποθέσεων. Πόσω μάλλον όταν ο αυτόχειρας είναι ένας μαρξιστής φιλόσοφος, ο οποίος έπρεπε, όπως επέτασσε η κυρίαρχη εκδοχή της κοσμοθεωρίας του, να έχει μια κατάφαση απέναντι στη ζωή. Ο λόγος είναι βέβαια για τον Νίκο Πουλαντζά, ο οποίος τριάντα επτά χρόνια πριν, την 3 Οκτωβρίου του 1979, έφυγε οικειοθελώς από τη ζωή. Ομως, εκτός από τη θλίψη, την πίκρα και την απορία στους οικείους και στους φίλους και συντρόφους του, άφησε πίσω του ένα εμβληματικό, θεωρητικό έργο. Ο Πουλαντζάς συνέπλευσε με το ρεύμα του Λουί Αλτουσέρ και προσπάθησε κυρίως να συγκροτήσει μια μαρξιστική θεωρία για το σύγχρονο καπιταλιστικό κράτος και να επαναοριοθετήσει την έννοια των κοινωνικών τάξεων.

Το κράτος, για τον Πουλαντζά, ήταν η υλική συμπύκνωση του συσχετισμού των κοινωνικών δυνάμεων και ο σχετικά αυτόνομος παράγοντας που εξασφάλιζε τη συνοχή και την αναπαραγωγή του κοινωνικού σχηματισμού. Για τον καθορισμό δε των κοινωνικών τάξεων, παραδοσιακών και νέων, όπως η νέα μικροαστική, δεν αρκεί η θέση τους μόνο στο οικονομικό πεδίο αλλά στο σύνολο του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, στον οποίο εμπεριέχονται και οι πολιτικές και ιδεολογικές σχέσεις κυριαρχίας / υποταγής. Ο Πουλαντζάς ευτύχησε, μετά τις σπουδές του, μαρξιστής ήδη, να βρεθεί στο Παρίσι, σε ένα ιδανικό πνευματικό και πολιτικό περιβάλλον, σχετικά μακριά από την πολλαπλά καταθλιπτική προδικτατορική Ελλάδα. Ηταν η δεκαετία 1965-1975, όταν έλιωσαν πολλοί πάγοι σε όλες τις πλευρές του πλανήτη, αμφισβητήθηκαν κατεστημένες ιδέες και συμπεριφορές, εκδηλώθηκε ο αντιαποικιακός αγώνας, εξερράγη το νεολαιίστικο κίνημα και γενικά υπήρξε η φασματική εικόνα μιας ανατροπής του παλιού κόσμου.

Αναπτύχθηκαν τότε ρηξικέλευθες θεωρίες, αντιφατικές και αντιθετικές συχνά μεταξύ τους, διευρύνθηκαν όλα τα πεδία της σκέψης και της τέχνης, αναζητήθηκαν εναγωνίως άλλα επαναστατικά υποκείμενα. Σ’ αυτόν τον θεωρητικό και πολιτικό στρόβιλο, ο Πουλαντζάς παρέμεινε σταθερά μαρξιστής, μέλος του εγχώριου ΚΚΕ εσωτερικού και αριστερός κριτικός ευρωκομμουνιστής. Παρά δε τη θεωρητική του αυστηρότητα επέμενε ότι ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει καθόλου. Σήμερα όμως, μετά τον οδοστρωτήρα της Ιστορίας και την κατάρρευση των σοσιαλιστικών οραμάτων, τι μένει από το έργο του Πουλαντζά αλλά και τη μαρξιστική θεωρία και φιλοσοφία; Ισως, σε ‘κείνους που αφιέρωσαν τα καλύτερά τους χρόνια στη μαρξιστική πολιτική και τη θεωρητική πρακτική ταιριάζει η ρήση του Αλτουσέρ ότι ο μαρξιστής όταν είναι κομμουνιστής και ο κομμουνιστής όταν είναι μαρξιστής δεν βοά εν τη ερήμω, ωστόσο μπορεί να είναι σχετικά μόνος.

Θέματα επικαιρότητας: Αριστερά-κεντροαριστερά

Σταμάτης Μαλέλης

Τι φταίει στην Κεντροαριστερά

Σταμάτης Μαλέλης, 2025-05-06

...Εάν τα βασικά κόμματα της Κεντροαριστεράς δεν εκσυγχρονιστούν...

Περισσότερα

Οι περιστάσεις

Τάσος Παππάς, 2025-04-22

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος μιλώντας στο ΜEGA...

Περισσότερα
Δημήτρης Χατζησωκράτης

Οι προοδευτικές δυνάμεις σε κοινό ψηφοδέλτιο

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2025-04-20

…Ας σκεφτούμε και την προοπτική για την πρόοδο της χώρας,...

Περισσότερα
Κώστας Ζαχαριάδης

Πρότυπο για τη συνεργασία το εγχείρημα του Δήμου της Αθήνας

Κώστας Ζαχαριάδης, 2025-04-08

Να επιλέξει ο κόσμος της παράταξης την ηγεσία του κόμματος...

Περισσότερα
Παναγιώτης Παναγιώτου

Συνεργασία ή πολιτική αυτοκτονία

Παναγιώτης Παναγιώτου, 2025-04-07

Η ΝΔ φθίνει πολιτικά και εκλογικά. Και η ισχυρή πρωθυπουργική...

Περισσότερα
Γιώργος Σταθάκης

Η «τελευταία ευκαιρία» για την προοδευτική αντιπολίτευση

Γιώργος Σταθάκης, 2025-04-03

...Η παραδοσιακή «πολυσυλλεκτικότητα» πέθανε μαζί με την...

Περισσότερα
Αντώνης Λιάκος

Μπορεί να επιβιώσει η Αριστερά;

Αντώνης Λιάκος, 2024-11-24

Δεδομένων του κατακερματισμού, της απώλειας επιρροής και...

Περισσότερα
Γιώργος Σιακαντάρης

Μια συζήτηση: Αγαθούληδες ή πονηρούληδες;

Γιώργος Σιακαντάρης, 2024-02-11

Η προγραμματισμένη συζήτηση της Έφης Αχτσιόγλου, του Διονύση...

Περισσότερα

Άρθρα/ Κίνηση Ιδεών

Μια μάλλον απαισιόδοξη ματιά στο σήμερα

Κώστας Κωστής, 2025-03-23

Η θεματική μας είναι «Η Ελλάδα και ο καταιγισμός των νέων...

Ο ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ως ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΑ

Λευτέρης Κουσούλης, 2025-03-17

’Δεν έχει καμία πρωτοτυπία να επιδιώκει κανείς με έναν...

Δυσπιστία και πολιτική κρίση

Λευτέρης Κουσούλης, 2025-03-09

Η πολιτική κριση της δυσπιστίας όλων προς όλους οδυνηρά...

Αντώνης Λιάκος

Μήπως ζούμε σε μια εποχή που τείνει να εξαντληθεί η ηθική και νομική δύναμη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου;

Αντώνης Λιάκος, 2025-02-09

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε απρόσμενα,...

Γιάννης Βούλγαρης

Πολιτικές νοσταλγίες σε σκληρούς καιρούς

Γιάννης Βούλγαρης, 2024-10-12

Το ότι το κομματικό μας σύστημα εμφανίζει «ασυμμετρία»...

Το Zeigeitst της τελετής

Πάσχος Μανδραβέλης, 2024-08-01

Εμείς οι παλιότεροι, ως εραστές της γραμμικής αφήγησης...

Το Είναι και το Φαίνεσθαι

Κώστας Κωστής, 2023-12-24

...Δεν έχω τίποτε εναντίον των ιδιωτικών πανεπιστημίων,...

Αυτοκίνητο που μαρσάρει μέσα στη λάσπη

Τάσος Τσακίρογλου, 2023-09-29

Ένας ακμαίος πολιτισμός αντιλαμβάνεται έγκαιρα τα προβλήματά...

Η διάκριση Δεξιάς - Αριστεράς

Θανάσης Γιαλκέτσης, 2023-07-08

Αρθρο του Μάρκο Ρεβέλι που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα...

Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Το ύφος και το βάθος

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2023-07-08

Ο Ελύτης έγραψε κάποτε ότι ο Σολωμός είναι «ένας από τους...

Ορντολιμπεραλισμός, κοινωνική οικονομία της αγοράς και σοσιαλδημοκρατία

Θεόδωρος Ν. Τσέκος, 2023-06-20

Υπάρχει τα τελευταία χρόνια διάχυτη σε κύκλους της Κεντροαριστεράς...

Αντώνης Λιάκος

Η Δικαιοσύνη και το βάρος της Ιστορίας

Αντώνης Λιάκος, 2023-06-13

Υπάρχει μια υπόθεση που έχει γαγγραινιάσει εκεί στη Θεσσαλονίκη,...

×
×