Η ρύθμιση του τηλεοπτικού τοπίου δεν είμαι ένα ζήτημα αγοράς. Είναι ζήτημα δημοκρατίας. Προϋποθέτει δε και συνεπάγεται, πρώτα και πάνω από όλα, τον επικοινωνιακό πλουραλισμό, όχι μόνον διότι τον επιβάλλει το (αναθεωρημένο) άρθρο 15 του Συντάγματος (επιτάσσοντας την τήρηση των αρχών της ισότητας, της αντικειμενικότητας και την ποιότητας) αλλά και διότι αποτελεί το βασικό αξιολογικό κριτήριο για το αν μια τηλεοπτική πραγματικότητα είναι όντως συμβατή με την ανοιχτή και δημοκρατική κοινωνία, όπως αυτή έχει διαπλασθεί στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού νομικού και πολιτικού πολιτισμού.

Η Σύσκεψη των Αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας υπήρξε, αναμφίβολα, μια τραυματική θεσμική εμπειρία, που ήρθε να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την ήδη προβληματική λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος.

Ως εκ τούτου, ένας άτυπος θεσμός, που προέκυψε στην συνταγματική μας πραγματικότητα σαν έσχατη λύση, προκειμένου να μπορεί να επιτευχθεί συνεννόηση των κομμάτων για μείζονα πολιτικά ζητήματα εθνικής σημασίας, κινδυνεύει να περιπέσει σε ανυποληψία, όχι γιατί η διαμεσολάβηση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ως ρυθμιστή του πολιτεύματος, δεν είναι αναγκαία αλλά διότι τα πολιτικά κόμματα δεν μπορούν να αρθούν, ούτε καν σε τόσο κρίσιμες για τη χώρα στιγμές, στο ύψος των περιστάσεων.

Το τελευταίο διάστημα έχει ασκηθεί από πολλές πλευρές σκληρή κριτική στην κυβέρνηση, για επανάληψη αρνητικών πρακτικών του παρελθόντος, που συνοψίζονται στην μετεκλογική λαφυραγώγηση των δημόσιων αξιωμάτων από «αποτυχόντες πολιτευτές» και στελέχη «του κομματικού σωλήνα», χωρίς υψηλό μορφωτικό επίπεδο και αποδειγμένα τεχνοκρατικά προσόντα.

Η κριτική αυτή όμως, παρότι έχει βάση, εκκινεί από λάθος αφετηρία, εκλαμβάνοντας, αξιωματικά το μεν συνταγματικό κράτος, στο σύνολό του, σαν ουδέτερο διοικητικό μηχανισμό αποκομμένο από τις πολιτικές εξελίξεις τα δε δημόσια αξιώματα απλώς σαν υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις,

Φαινομενικά, τίποτα δεν έχει αλλάξει μετά το νέο εκλογικό αποτέλεσμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΝΔ έχουν περίπου τα ποσοστά που είχαν, στην κυβέρνηση μετέχουν και πάλι οι –ανεκδιήγητοι– ΑΝΕΛ, το ΠΑΣΟΚ με το Ποτάμι απλώς άλλαξαν θέση, ενώ το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή ενίσχυσαν ανεπαίσθητα τις δυνάμεις τους. Με λίγα λόγια, όλα μοιάζουν ίδια και απαράλλακτα, εξ ού και οι κατηγορίες προς την κυβέρνηση ότι οι εκλογές οδήγησαν απλώς σε έναν ανούσιο ανασχηματισμό.

Στο προηγούμενο άρθρο («Εφ.Συν.» 3.10.2015) υποστήριξα ότι μια κυβέρνηση δεν μπορεί να λέγεται προοδευτική αν δεν αποσκοπεί, ταυτόχρονα, αφ’ ενός μεν στην κατάργηση των στεγανών του «κρατικοοικονομικού» καθεστωτισμού, αφ’ ετέρου δε στην ανατροπή των λαϊκιστικών, κρατικιστικών και συντεχνιακών στερεοτύπων του «κοινωνικοπολιτικού» καθεστωτισμού. Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη, αναφορικά με το πολιτικό σύστημα;

Αναμφισβήτητα το μόνο σύστημα σχέσεων κράτους - Εκκλησίας που είναι απολύτως συμβατό με τη Δημοκρατία και τη συνταγματική ελευθερία είναι αυτό του χωρισμού τους. Ο όρος αυτός, που συχνά χρησιμοποιείται σαν φόβητρο, δεν πρέπει να μας τρομάζει, διότι δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ούτε ρήξη ούτε και πλήρη και στεγανή αποκοπή των δύο μερών. Στην Ευρώπη, αυτό συνέβη ιστορικά μόνο στη Γαλλία, όπου η σχέση αυτή πέρασε από μια περίοδο έντονης εχθρότητας μεταξύ κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας.

Είναι αναμφίβολο ότι η σημαντικότερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση είναι η ριζική ανασυγκρότηση του κράτους. Στο σημείο αυτό, όμως, ανακύπτει το ερώτημα: είναι εφικτό σήμερα, με δεδομένους τους καταναγκασμούς της συγκυρίας, να επιχειρηθεί μια τέτοια μεταρρύθμιση σε πράγματι ρηξικέλευθη και προοδευτική κατεύθυνση;

Η απάντηση είναι νομίζω θετική, υπό μία όμως απαρέγκλιτη –και ανεύρετη έως σήμερα– προϋπόθεση: να είναι απόρροια μιας συγκεκριμένης στρατηγικής που θα διαφοροποιηθεί πλήρως από τις μέχρι τώρα σπασμωδικές, αποσπασματικές και εμβαλωματικές επιλογές.

Για να αποτιμήσει κανείς νηφάλια και σε βάθος το αποτέλεσμα των εκλογών της 20ής Σεπτεμβρίου, πρέπει κατά την άποψή μου να ανατρέξει στις διπλές εκλογές του Μαΐου και Ιουνίου του 2012. Και τούτο διότι θεωρώ –και το είχα επισημάνει από τότε με σχετική αρθρογραφία– ότι οι εκλογές εκείνες σηματοδότησαν την νέα κυρίαρχη αντίθεση στην ελληνική κοινωνία, που δεν είναι η αντίθεση «μνημόνιο – αντιμνημόνιο», της οποίας η σημασία είχε εξ αρχής υπερτιμηθεί, αλλά η αντίθεση «καθεστωτισμός – αντικαθεστωτισμός», σε όλες τις παραλλαγές της.

Ένας από τους λίγους νικητές αυτών των εκλογών είναι αναμφισβήτητα και η Συμπαράταξη ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ, όχι μόνον γιατί αύξησε αισθητά τη δύναμή της (και μάλιστα όχι μόνο σε ποσοστά αλλά και σε αριθμό ψήφων) αλλά και γιατί αναδείχθηκε σε βασική έκφραση των πολιτών που αυτοπροσδιορίζονται μεν ως «προοδευτικοί» ή «κεντροαριστεροί» ή και «αριστεροί» αλλά δεν πείθονται από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Υπήρξαν αρκετoί επί μέρους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτήν την άνοδο. Η συνεργασία των δύο χώρων, η αλλαγή της ηγεσίας τους και η απογοήτευση κάποιων ψηφοφόρων (ιδίως από τον πολιτικά αντιφατικό και κυβερνητικά προβληματικό ΣΥΡΙΖΑ και από το πολιτικά ερμαφρόδιτο και βαθύτατα αρχηγικό Ποτάμι), φαίνεται να είναι οι σημαντικότεροι.

Ενα από τα μείζονα ζητήματα που σχετίζονται με αυτές τις εκλογές είναι κατά την άποψή μου το ακόλουθο:
Γιατί παραμένει σε ισχύ ένα αντιδημοκρατικό και αντισυνταγματικό εκλογικό σύστημα, το οποίο ταυτόχρονα αλλοιώνει καθοριστικά τον εκάστοτε συσχετισμό πολιτικών δυνάμεων και νοθεύει τους βασικούς όρους της εκλογικής διαμάχης;
Ας συγκεκριμενοποιήσουμε όμως αυτό το ερώτημα:
Α. Είναι δημοκρατικά θεμιτό και συνταγματικά ανεκτό ένα σύστημα που εισάγει δυσμενή μεταχείριση των συνασπισμών ως προς το πριμ των 50 εδρών και δεν αφήνει κανένα περιθώριο για προεκλογικές συνεργασίες βάσει επεξεργασμένων προγραμματικών συγκλίσεων;

Το πρώτο που θέλω να παρατηρήσω σχετικά είναι ότι το δημοψήφισμα δεν πρέπει ούτε να δαιμονοποιείται αλλά ούτε και να θεωρείται πανάκεια. Πρόκειται για έναν θεσμό άμεσης δημοκρατίας, ο οποίος κατ’αρχήν πράγματι μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της λαϊκής κυριαρχίας και κατ’επέκτασιν στην αναζωογόνηση των κουρασμένων αντανακλαστικών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, μέσω του εμπλουτισμού της με συγκεκριμένες συμμετοχικές διαδικασίες. Η λογική ότι η λαϊκή κυριαρχία εξαντλείται στην ανάδειξη των βουλευτών και ότι ο λαός δεν μπορεί να εκφράζει συγκεκριμένη άποψη ούτε καν για εξαιρετικά κρίσιμα εθνικά και κοινωνικά ζητήματα, ενέχει το σπέρμα μιας ολιγαρχικής πολιτικής αντιμετώπισης

Η νομοθετική πρωτοβουλία για την αλλαγή στα Πανεπιστήμια, που αναγγέλθηκε πρόσφατα, είναι τυπικό δείγμα πολιτικής η οποία, παρότι εκκινεί από καλές προθέσεις, υποκύπτει εν τέλει σε έκδηλες ιδεολογικές προκαταλήψεις και πολιτικές αγκυλώσεις (με πρώτη επιβεβαίωση την επαναφορά των «αιωνίων φοιτητών», χωρίς κανένα πρόσφορο, για τη –μερική– δικαιολόγησή της, κριτήριο…).
Αλλά και οι αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν σπανίως χαρακτηρίζονται από νηφάλια αντιμετώπιση, καθώς συνήθως πάσχουν από ιδεολογική μονομέρεια, προσωπική ιδιοτέλεια και πολιτική αναξιοπιστία.