Στη Μόρια εξελίσσεται μια ανθρωπιστική τραγωδία. 13.000 κατατρεγμένοι συνάνθρωποί μας με 4.000 παιδιά, πρόσφυγες από χώρες όπου βασιλεύουν ο πόλεμος και η ένδεια, ύστερα από μήνες ή χρόνια παραμονής σε ένα κολαστήριο, βρίσκονται τώρα χωρίς στέγη, χωρίς υπάρχοντα, συχνά χωρίς φαγητό, περιφέρονται σαν την άδικη κατάρα περικυκλωμένοι από ΜΑΤ και εξαγριωμένους ντόπιους, με τον κορωνοϊό να κυκλοφορεί πιο ελεύθερα από τους ίδιους.

Η απόσυρση του «Ορούτς Ρέις» γεννά σε κάθε λογικό άνθρωπο ανακούφιση. Εχουμε μια σαφή κίνηση αποκλιμάκωσης. Το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου απομακρύνεται. Και, μολονότι δεν γνωρίζουμε το σχετικό παρασκήνιο και τι συμφώνησαν οι δύο πλευρές, είναι εύλογο να υποθέσουμε πως η απόσυρση αποτελεί μέρος ευρύτερης διαδικασίας με στόχο τον διάλογο. Η διπλωματία φαίνεται να νικά.

«Είσαι μάγκας» ήταν το συγχαρητήριο μήνυμα, με «υψηλό συμβολισμό» (και υψηλό πολιτιστικό επίπεδο), του υπουργού Αμυνας προς τον κυβερνήτη της φρεγάτας «Λήμνος» για το επεισόδιο «επακούμβησης» με τουρκικό πολεμικό. Την επομένη τα ΜΜΕ πλημμύρισαν με μια φωτογραφία που δημοσιοποίησε το ΥΕΘΑ και δείχνει τη ρωγμή 3 ή 7 μέτρων που υπέστη το «Κεμάλ Ρέις», το οποίο χρειαζόταν επειγόντως μείζονα επισκευή. Λίγο αργότερα εμφάνισαν και οι Τούρκοι φωτογραφία με τη φρεγάτα τους, χωρίς ούτε γρατζουνιά, να συνοδεύει το σεισμογραφικό.

Είναι πια φανερό πως η υπογραφή της ελληνο-αιγυπτιακής συμφωνίας για την ΑΟΖ πυροδότησε μια νέα επικίνδυνη ελληνο-τουρκική κρίση. Ας ελπίσουμε πως και αυτή τη φορά θα αποφευχθούν τα χειρότερα, με την αυτοσυγκράτηση των δύο πλευρών και την παρέμβαση τρίτων. Διερωτάται όμως κανείς γιατί έπρεπε να προχωρήσουμε σε αυτή την κίνηση τώρα.
Η τουρκική αντίδραση ήταν απολύτως προβλέψιμη. Ασχετα από τον νόμιμο ή όχι χαρακτήρα της, η ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία αποτελεί προκλητική ενέργεια κατά της Τουρκίας, σε μια στιγμή που εμείς και η Αγκυρα, με τη βοήθεια της Γερμανίας, οδεύαμε προς το τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Η εναλλακτική στο διάλογο και τους αμοιβαίους συμβιβασμούς είναι μια σύγκρουση καταστροφική και για τις δύο πλευρές -και περισσότερο για μάς, ανεξαρτήτως έκβασης
Η λύση στα ελληνοτουρκικά χωρίς παράλληλο πρόοδο στο κυπριακό δεν είναι νοητή

Η απόφαση της Τουρκίας για μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί είναι λυπηρό και καταδικαστέο γεγονός για δύο λόγους:

• Αποτελεί νίκη του ισλαμισμού επί της κοσμικότητας, όπως την είχε καθιερώσει ο Κεμάλ Ατατούρκ και ενθαρρύνει έναν τουρκικό ισλαμικό εθνικισμό.

• Αποτελεί ενέργεια που δεν συμβάλλει στις καλές σχέσεις Ισλάμ και Χριστιανισμού, αφού, καλώς ή κακώς, είναι δεδομένο πως πολλοί χριστιανοί τη βιώνουν ως στρεφόμενη εναντίον τους.

Φιάσκο για την κυβέρνηση και λυπηρή για τη χώρα μας υπήρξε η συζήτηση για την ελληνική πολιτική στο προσφυγικό στην Επιτροπή για τις Πολιτικές Ελευθερίες, Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις 6.7. Κρίνω σκόπιμο να παρουσιάσω εδώ τα κυριότερα σημεία της συζήτησης και να διατυπώσω μερικά σχόλια. Υπενθυμίζω πως είχε προηγηθεί, τον Μάρτιο, αντίστοιχη συζήτηση στην ολομέλεια του Ε.Κ. Ήδη τότε είχε φανεί πως η αντιδραστική πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη στο προσφυγικό μπορεί μεν να στηρίχθηκε από τις κυβερνήσεις της Ε.Ε., που βλέπουν με ανακούφιση την Ελλάδα να κάνει «τη βρόμικη δουλειά» για λογαριασμό τους, αλλά κάθε άλλο παρά έχαιρε ανάλογης εκτίμησης στα δημοκρατικά κόμματα του Ε.Κ. (βλέπε σχετικό άρθρο μου στην «Εφημερίδα των Συντακτών», 21-22.3.2020).

Η πανδημία έριξε ένα πέπλο πάνω σε άλλα καυτά ζητήματα, όπως το προσφυγικό και τα ελληνο-τουρκικά, που μονοπωλούσαν σχεδόν τον δημόσιο βίο έως τα τέλη Μαρτίου. Ομως όλα δείχνουν πως και τα δύο θα επανέλθουν με ένταση. Ειδικότερα τα ελληνο-τουρκικά, με την τροπή που έχουν πάρει, θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν αρκετά γρήγορα σε εθνική περιπέτεια. Εχει, λοιπόν, σημασία από πού θα «πιάσει το νήμα» η κυβέρνηση, αλλά και οι πολιτικές δυνάμεις. Και βέβαια, όσοι από μας συμμετέχουμε στο εγχείρημα της ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα για τη στάση που τηρεί το κόμμα μας.

Τον περασμένο Ιούνιο, ο Κώστας Σημίτης επισήμανε τους κινδύνους ενός θερμού επεισοδίου με την Τουρκία. Υπενθύμισε ότι στα ζητήματα που μας χωρίζουν υπάρχει και η άποψη της άλλης πλευράς, πως το διεθνές δίκαιο και ο διεθνής παράγοντας δεν είναι εξ ολοκλήρου με το μέρος μας και ότι, τέλος, επιβάλλεται να αναζητηθούν λύσεις που αναπόφευκτα θα περιλαμβάνουν συμβιβασμούς και για τις δύο χώρες. Οι αντιδράσεις υπήρξαν σχεδόν παντού αρνητικές: από τους εθνικιστές, δεξιάς και «αριστερής» κοπής, που ανέσυραν τις συνηθισμένες κατηγορίες περί «μειοδοσίας» και άλλες χυδαιότητες, μέχρι στελέχη τής τότε κυβέρνησης, αλλά και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, που, ευγενέστερα, χαρακτήρισαν το άρθρο του πρώην πρωθυπουργού άκαιρο (και μάλιστα σε προεκλογική περίοδο) και περιττά κινδυνολογικό.

Αριστεροί, δημοκράτες και φιλελεύθεροι πολίτες βλέπουμε με απελπισία και οργή τη χώρα να βυθίζεται για άλλη μια φορά σε μια μαζική εθνικιστική υστερία, με αφορμή το “Μακεδονικό”. Ζούμε ένα απίστευτο ταξίδι στον χρόνο, πίσω στο 1992, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε. Σε μια χώρα που δεν θα έπασχε από συλλογική αμνησία και όπου οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης θα είχαν στοιχειώδη γνώση των θεμάτων που χειρίζονται, δεν θα χρειαζόταν να προσθέσουμε τίποτε σήμερα. Όλα έχουν ειπωθεί. Όμως εδώ είναι Ελλάδα. Το έργο ξαναπαίζεται και η σιωπή απέναντι στα όσα ακούμε και βλέπουμε είναι συνενοχή στο παραλήρημα

Μια ακραία και εν πολλοίς τεχνητή πολιτική πόλωση επικρατεί στη χώρα μας. Κύρια σήμερα αιτία η εμμονική προσπάθεια της αντιπολίτευσης να επανέλθει γρήγορα στην εξουσία. Όμως από την επίθεσή της στην κυβέρνηση σε όλα τα δυνατά μέτωπα, εξαιρείται ένας κρίσιμος τομέας: η εξωτερική πολιτική. Εδώ όχι μόνο πόλωση δεν παρατηρείται, αλλά, πράγμα ασυνήθιστο στη σύγχρονη ιστορία μας, συχνά διαπιστώνεται και ρητή συναίνεση, ο δε αρμόδιος υπουργός αποκομίζει επαίνους.

Οι δραματικές στιγμές που ζήσαμε τις τελευταίες μέρες δεν είναι οι τελευταίες. Θα υπάρξουν κι άλλα δύσκολα ραντεβού με τους «εταίρους». Και η τύχη της χώρας, όπως και του εγχειρήματος της αλλαγής, θα κριθεί σε ένα μακρύτερο χρονικό διάστημα και κυρίως από το έργο της κυβέρνησης. Όμως οι πρόσφατες εξελίξεις επιτρέπουν κάποιες πρώτες σκέψεις και συμπεράσματα, παρόλο που η κατάσταση είναι ευμετάβλητη και τα όσα λέγονται σήμερα δεν αποκλείεται να μην ισχύουν αύριο.
1. Η κυβέρνηση του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. δεν έριξε τη χώρα στα βράχια, όπως προεξοφλούσαν τρομοκράτες και τρομοκρατημένοι κατά την προεκλογική περίοδο. Μολονότι υπό αφόρητη πίεση, ο Τσίπρας δεν επέλεξε τη φυγή προς τα μπρος. Έδειξε πως είναι σταθερός στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και έχει τελικά επίγνωση του συσχετισμού των δυνάμεων.