Πώς μπορεί να ερμηνεύσει κανείς τη σαρωτική εκλογική νίκη του ΠαΣοΚ; Νομίζω πως ο κόσμος που το ψήφισε πίστεψε ότι μπορεί να οδηγήσει τη χώρα πιο αποτελεσματικά στην υπέρβαση της οικονομικής κρίσης. Πίστεψε επίσης πως ο Γιώργος Παπανδρέου έχει την πολιτική βούληση να αναδιαμορφώσει το απαξιωμένο πολιτικό σύστημα, να πατάξει τη διαφθορά και να επιβάλει αξιοκρατικά κριτήρια και στη δημόσια διοίκηση και στον δημόσιο χώρο πιο γενικά. Η διακυβέρνηση της ΝΔ ξεκίνησε με παρόμοιους στόχους (επανίδρυση του κράτους) αλλά απέτυχε παταγωδώς γιατί αρκέστηκε στα λόγια και στις γενικολογίες. Η ηγεσία του κόμματος δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να μεταφράσει τις σχετικές διακηρύξεις περί «σεμνότητας και ταπεινότητας» σε μια στρατηγική δημοκρατικού εκσυγχρονισμού του κομματικού- πολιτικού συστήματος. Το αποτέλεσμα αυτής της ολιγωρίας ήταν η αντικατάσταση του πράσινου από το γαλάζιο κράτος, τα ατελείωτα σκάνδαλα και η γενικευμένη διαφθορά. Και βέβαια αυτή η αποτυχία έπαιξε ρόλο στη συντριπτική ήττα της ΝΔ και στην αποσύνθεση του κομματικού της ιστού.

Το ΠαΣοΚ με τα πέντε νομοσχέδια των εκατό πρώτων ημερών έδωσε το στίγμα της νέας διακυβέρνησης στον κοινωνικό- οικονομικό χώρο. Υπάρχει τρόπος να κάνει το ίδιο στον κομματικό και κρατικό διοικητικό χώρο; Υπάρχει, μ΄ άλλα λόγια, τρόπος να δοθεί το μήνυμα στους πολίτες πως οι λόγοι περί αξιοκρατίας θα έχουν σύντομα αντίκρισμα;

Νομίζω ότι αυτό είναι δυνατόν. Βέβαια ο προγραμματισμός και η υλοποίηση μέτρων που στοχεύουν στην αλλαγή της πελατειακής πολιτικής κουλτούρας της χώρας δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Αλλά από τώρα μπορούν να δρομολογηθούν συγκεκριμένα μέτρα που θα δείξουν πως η νέα κυβέρνηση εννοεί αυτά που έλεγε προεκλογικά περί πάταξης της διαφθοράς και περί αξιοκρατίας. Πρόκειται για μέτρα που ούτε κοστίζουν πολύ ούτε απαιτούν μακρόχρονες διαδικασίες για την υλοποίησή τους. Θα αναφερθώ ενδεικτικά σε τρία.

1) Ενα μέτρο που είναι και ανέξοδο και γρήγορα πραγματοποιήσιμο είναι να καταργηθούν τα πολυάριθμα παράθυρα στη λειτουργία του ΑΣΕΠ- παράθυρα που η ΝΔ δημιούργησε και που είχαν σκοπό τη γαλάζια «επανίδρυση» του διοικητικού μηχανισμού.

2) Ενα δεύτερο μέτρο πρέπει να στοχεύει στον εκδημοκρατισμό του κομματικού συστήματος. Οι μικρές εκλογικές περιφέρειες θα βοηθήσουν στην άμβλυνση της εξάρτησης των υποψήφιων βουλευτών από οικονομικά συμφέροντα. Αυτό, όμως, δεν φτάνει. Πρέπει να υπάρχει ουσιαστική διαφάνεια στα οικονομικά των κομμάτων. Σε αυτόν τον χώρο απαιτείται η δημιουργία μιας Ανεξάρτητης Αρχής που θα ελέγχει συστηματικά τα κομματικά έσοδα και έξοδα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αποφευχθούν φαινόμενα τύπου Siemens. Η ιδέα ότι ένας σοβαρός έλεγχος μπορεί να προκύψει από τα ίδια τα κόμματα (μέσω εσωκομματικών κανονισμών ή διακομματικών επιτροπών κτλ.) είναι εξωπραγματική.

3) Ενας τρίτος τρόπος πάταξης της διαφθοράς, κυρίως στον χώρο των μεγάλων δημοσίων έργων, είναι να μη γίνεται ο σχετικός έλεγχος από υπαλλήλους του Δημοσίου, αφού οι περισσότεροι από αυτούς είναι μέρος του προβλήματος. Ο ρόλος αυτός μπορεί να ανατεθεί σε ξένες, διεθνούς φήμης ελεγκτικές εταιρείες. Σε αυτή την περίπτωση η λογική της μίζας λειτουργεί πολύ πιο δύσκολα αφού οι ξένες εταιρείες, για να διατηρήσουν το κύρος τους, έχουν άμεσο συμφέρον να ενεργούν με ορθολογικό/ αντικειμενικό τρόπο. Τέτοιου είδους εταιρείες θα μπορούσαν να ελέγχουν τα μεγάλα δημόσια έργα όχι μόνο εκ των υστέρων, αλλά από τη στιγμή που γίνεται ένας διαγωνισμός ως την αποπεράτωση ενός έργου. Μόνο έτσι θα καταστεί δυνατόν να σπάσουν τα υπόγεια κυκλώματα που αυτή τη στιγμή λυμαίνονται κυριολεκτικά τη χώρα. Η πρόταση ακούγεται προβληματική- αν όχι «αντιπατριωτική», αφού υπονοεί πως οι εγχώριοι ελεγκτές δεν είναι σε θέση να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Αλλά είναι πολύ πιο προβληματικό να αφήνει κανείς έναν μικρό αριθμό ατόμων να λεηλατούν συστηματικά τους δημόσιους πόρους, δηλαδή τα χρήματα των φορολογουμένων. (Στη χώρα μας η πρακτική εισαγωγής ξένων ελεγκτικών υπηρεσιών είχε δοκιμαστεί στο παρελθόν με σχετική επιτυχία. Για ευνόητους λόγους πολύ σύντομα ξεχάστηκε- βλ. άρθρο μου «Το Βήμα της Κυριακής», 22.11.1998.)

Συμπερασματικά, η μεγάλη πλειοψηφία του λαού που ψήφισε ΠαΣοΚ απαιτεί όχι μόνο άμεσα κοινωνικοοικονομικά μέτρα, αλλά και εξίσου άμεσα μέτρα για την πάταξη της διαφθοράς και της αδιαφάνειας. Αυτού του είδους οι αλλαγές απαιτούν σοβαρό και μακρόχρονο σχεδιασμό. Θα μπορούσε όμως η νέα κυβέρνηση να ανταποκριθεί άμεσα στη λαϊκή απαίτηση για κάθαρση, θα μπορούσε να δείξει τη βούλησή της για ουσιαστική αλλαγή με μια σειρά από μέτρα που μπορούν να δρομολογηθούν άμεσα. Το στίγμα σε αυτόν τον χώρο πρέπει να δοθεί αμέσως- εδώ και τώρα.