Ωθούμαστε σε κηδεμονία διαρκείας

Κινδυνεύει η χώρα μας να μείνει κάτω από διεθνή κηδεμονία για πολλά χρόνια ακόμα; Και πέρα από το 2013, όταν θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το πρόγραμμα για τον έκτακτο δανεισμό μας με 110 δις ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ; Στο ενδεχόμενο ο μηχανισμός στήριξης να παραταθεί και μετά τη συμφωνημένη τριετία αναφέρθηκαν την περασμένη εβδομάδα για πρώτη φορά δημόσια εκπρόσωποι της Τρόικας. Οι κύριοι Σερβάζ Ντερούζ και Πολ Τόμσεν, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αντίστοιχα, οι οποίοι συνόδευσαν τον υπουργό Οικονομικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου στις ανά την Ευρώπη συναντήσεις του με ξένους επενδυτές, άφησαν ανοικτό το ενδεχόμενο ο μηχανισμός στήριξης να παραταθεί και μετά το 2013: εφόσον «η χώρα εφαρμόσει το Μνημόνιο στο ακέραιο, αλλά εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση στις αγορές», σύμφωνα με ανταποκρίσεις από τις συναντήσεις στο Λονδίνο στις 15 Σεπτεμβρίου.

Ο ίδιος ο κ. Παπακωνσταντίνου επαναλάμβανε σταθερά την κυβερνητική πρόθεση να βγεί στις αγορές ήδη μέσα στο 2011. Η δυνατότητα αυτή φαίνεται όμως αμφίβολη. Ουδείς αμφισβητεί τις οδυνηρές περικοπές των δημοσίων δαπανών στην Ελλάδα, ούτε την επιπλέον συμπίεση που επιβλήθηκε στα εισοδήματα από την αύξηση του ΦΠΑ και άλλων εμμέσων φόρων. Αλλά με την ύφεση στην οποία έχει βυθιστεί η οικονομία, προοπτική να αντιστροφεί η ανοδική πορεία του χρέους δεν διακρίνεται, αφού σε ένα συρρικνούμενο ΑΕΠ τα δεδομένα τοκοχρεολύσια αυξάνουν ως ποσοστό, διογκώνοντας αντίστοιχα τις ανάγκες για νέο δανεισμό. Οπότε ωθούμαστε στην περίφημη «παγίδα του χρέους», στο όριο μετά το οποίο ο δανεισμός για την εξυπηρέτησή του γίνεται πια αδύνατος. Πυκνώνουν έτσι πάλι διεθνώς οι εκτιμήσεις ότι ένα «κούρεμα» (μείωση της αξίας) των κρατικών ομολόγων της Ελλάδας που βρίσκονται στα χέρια ξένων δανειστών, θα γίνει αναπότρεπτο όταν ολοκληρωθεί ο έκτακτος δανεισμός των 110 δις, με πιο κραυγαλέο εκπρόσωπο τον Νουριέλ Ρουμπινί προχθές ξανά στη γερμανική Handelsblatt.

Τέτοιες ανησυχίες αντανακλά το υψηλότερο επιτόκιο (4,82% από 4,65% προ διμήνου) στα εξαμηνιαία έντοκα γραμμάτια που διέθεσε ο ΟΔΔΗΧ την Τρίτη 14 Σεπτεμβρίου. Αλλά δεν αφορούν αποκλειστικά τη χώρα μας. Αν και σε καλύτερη οπωσδήποτε κατάσταση, με ανερχόμενα επιτόκια κατορθώνουν να δανείζονται η Πορτογαλία και η Ιρλανδία - που τα ομόλογά της έπεσαν ξανά απότομα προχθές μετά μιαν αρνητική τραπεζική έκθεση (της Barclayʼs). Μόνον η Ισπανία αντιστρέφει - ευτυχώς και για την υπόλοιπη «περιφέρεια» της Ευρωζώνης προοπτικά - τη δυσμενή τάση, τοποθετώντας την Πέμπτη 2,7 δις σε δεκαετή ομόλογα και 1,3 δις σε 21ετή με αντίστοιχα επιτόκια 4,14% και 5,11%, ελαφρά χαμηλότερα από της αγοράς ομολόγων.

Πέρα άλλωστε από τις τράπεζες που κατέχουν ελληνικά κρατικά ομόλογα ή τους διεθνείς επενδυτές που διστάζουν να τα αγοράσουν, πολύ πιο σοβαρούς λόγους να ανησυχούμε θα είχαμε οι πολίτες, εργαζόμενοι, επαγγελματίες, επιχειρήσεις της χώρας, αν παρά τη σκληρά μέτρα που επιβλήθηκαν κινδυνεύουμε τελικά να μην αποφύγουμε τις πολλαπλάσια πιο οδυνηρές κοινωνικές συνέπειες μιας χρεοκοπίας, ή, πράγμα ταυτόσημο, του εξαναγκασμού σε αναδιαπραγμάτευση/αναδιάρθρωση από τη θέση του αδυνάτου στην οποία θα βρισκόταν η όποια ελληνική κυβέρνηση εκείνη τη στιγμή. Η νύξη των εκπροσώπων της Τρόικας ότι αν παραστεί ανάγκη ο μηχανισμός στήριξης θα μπορούσε να παραταθεί δίνει κάποια πρακτική υπόσταση στις διαβεβαιώσεις επισήμων ότι η Ελλάδα αποκλείεται να χρεοκοπήσει. Σε αυτούς προστέθηκε ο πρόεδρος της Bundesbank, της γερμανικής κεντρικής τράπεζας, Άξελ Βέμπερ - μολονότι κατατάσσεται στα «γεράκια» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας: το Μάιο είχε διαφωνήσει ανοικτά για τα ομόλογα που δέχεται ενέχυρο η Τράπεζα (διευκολύνοντάς μας πολύ σημαντικά) με τον πρόεδρο Ζαν-Κλοντ Τρισέ τον οποίο φιλοδοξεί να διαδεχθεί όταν θα λήξει η θητεία του σε δώδεκα μήνες. Αλλά προχθές απέκλεισε τη χρεοκοπία οποιασδήποτε χώρας της Ευρωζώνης, ενώ με τα θερμότερα λόγια αναφέρθηκε στις προόδους της Ελλάδας στη δημοσιονομική προσαρμογή, ευελπιστώντας στην πίεση των αγορών για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, μετέδιδαν ανταποκρίσεις από τη Φρανκφούρτη.

ΔΝΤ: Από τον έλεγχο των δημοσιονομικών στις μεταρρυθμίσεις

Φιάσκο προδικάζει η νέα «περαίωση»

Στις μεταρρυθμίσεις φέρεται να επέμεινε ο κ. Τόμσεν του ΔΝΤ όταν απευθυνόταν στους επενδυτές του Λονδίνου, δίνοντάς τους μάλιστα μεγαλύτερη βαρύτητα σε σύγκριση με τη μείωση του δημοσίου ελλείμματος και τον έλεγχο του χρέους και εξαίροντας στη λογική αυτή τις νέες ασφαλιστικές και εργασιακές ρυθμίσεις, σύμφωνα με την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία». Μακάρι να βεβαιωνόταν κάποια χαλάρωση στους στόχους για τη δραστική μείωση του ελλείμματος από μέρους της Τρόικας, ώστε να δινόταν μια μικρή ανάσα στην οικονομία, να διευκολύνονταν αναπτυξιακές προσπάθειες. Το αντίθετο συμβαίνει όμως. Η έκθεση προόδου που δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα το ΔΝΤ, με εμπνευστή και βασικό συντάκτη προφανώς τον κ. Τόμσεν, απέναντι στη σοβαρή υστέρηση των εσόδων που διαπιστώνεται φέτος ενθαρρύνει και επικροτεί τις μεγαλύτερες περικοπές των δημοσίων δαπανών παρʼ όσο είχαν προβλεφθεί στο αρχικό πρόγραμμα, προκειμένου να μην υπάρξει καμία απόκλιση στη μείωση του ελλείμματος. Και εδώ εντάσσονται πρώτα από όλα οι δημόσιες επενδύσεις, που στο οκτάμηνο είχαν καλύψει μόλις το 50% των δαπανών που προβλέπονταν για ολόκληρο το χρόνο, στα δύο τρίτα του περυσινού οκταμήνου, οπότε αποκλείεται να φτάσουν μια μείωση μόλις 4% από πέρυσι, τα 9,2 δις ευρώ, όπως είχε προβλεφθεί.

Ακόμα λιγότερες δημόσιες επενδύσεις την ώρα που οι ιδιωτικές έχουν κατακρημνισθεί βαθαίνουν κι άλλο την ύφεση, τη μείωση παραγωγής, απασχόλησης και εισοδημάτων. Στην έκθεσή του το ΔΝΤ αναγνωρίζει ότι η υστέρηση των εσόδων οφείλεται κατά ένα μέρος στην ύφεση, αλλά ταυτόχρονα υπογραμμίζει ότι η αξιοπιστία του προγράμματος κρέμεται κρίσιμα από τη βελτίωση της συμμόρφωσης στις φορολογικές υποχρεώσεις. Και χωρίς να αμφισβητεί την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης, κάνει λόγο για μιαν «εμπεδωμένη και διάχυτη κουλτούρα φοροδιαφυγής και αντίθεσης από το εσωτερικό των φορολογικών υπηρεσιών». Αν όμως δεν βελτιωθεί η συμμόρφωση στις φορολογικές υποχρεώσεις θα απαιτηθούν νέες αυξήσεις φορολογικών συντελεστών και οδυνηρές περικοπές που θα εντείνουν την αίσθηση της αδικίας ως προς την κατανομή των βαρών που ήδη επικρατεί, σημειώνει το ΔΝΤ.

Κάθε άλλο παρά σε ένα τέτοιο πνεύμα ανταποκρίνεται ωστόσο ή ύστατη λύση που αναζητεί η κυβέρνηση για τα φετεινά έσοδα, με μία ακόμα «περαίωση» που εξέταζε ευρεία σύσκεψη στο υπουργείο Οικονομικών υπό τον κ. Παπακωνσταντίνου ως αργά το βράδυ της Παρασκευής. Όπως σχολιάστηκε ήδη ευρύτατα στον Τύπο, το μέτρο θα υπονόμευε την όποια προσπάθεια να ενισχυθεί η φορολογική συνείδηση και η εμπιστοσύνη μεταξύ των φορολογουμένων και της Πολιτείας. Διότι για άλλη μια φορά θα επιβραβεύονταν οι φοροφυγάδες, καταβάλλοντας ελάχιστα από όσα ξέρουν ότι χρωστάνε, ενώ συνεπείς φορολογούμενοι θα εκβιάζονταν να πληρώσουν επιπλέον, με την πάγια απειλή υπέρογκων και αυθαίρετων προστίμων για τυχόν τεχνικές παραλείψεις στα βιβλία, σε ένα σύστημα παράλογα πολύπλοκο. Και παρʼ όλα αυτά είναι πολύ αμφίβολο πόσα χρήματα θα κατόρθωνε να συγκεντρώσει με το μέτρο αυτό η κυβέρνηση, όποτε εφαρμόστηκε επί Νέας Δημοκρατίας, ελάχιστα απέφερε.

Κατά τα άλλα, βλέποντας προς το μέλλον η έκθεση γράφει πράγματι ότι η έμφαση αρχίζει να μετατοπίζεται από τον έλεγχο των δημοσίων οικονομικών στις πολλές περιοχές της πραγματικής οικονομίας που απαιτούν βαθιά μεταρρύθμιση. Ιδέες επʼ αυτού έχει το ΔΝΤ. Δεν υπάρχει καμία περίπτωση όμως να τις επιβάλει. Είναι υπόθεση των εγχώριων κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, σε διαπραγμάτευση μεταξύ τους, μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών συμφερόντων, να συμφωνήσουν σε κάποιο σχέδιο.