Αριστερά και πολιτικές δυνατότητες της Αγοράς.

Με την ευκαιρία του 1ου συνεδρίου του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ) στην Αθήνα κατέθεσα την παρακάτω πρόταση για να προσαρτηθεί στο κεφάλαιο των θέσεων που αναφέρεται στα οικονομικά.

«H Aριστερά πρέπει να πάψει ν’ αντιμετωπίζει φοβικά την αγορά για να μπορέσει ν’ αξιοποιήσει τις τεράστιες πολιτικές δυνατότητες που κρύβει, για να αντιστρέψει την πολιτική φορά των μηχανισμών της, ώστε από παράγοντες απορρύθμισης των εργασιακών κεκτημένων να συμβάλουν σε αριστερές μεταρρυθμίσεις.

Tο KEA πρέπει και μπορεί συνεργαζόμενο με εργατικά συνδικάτα, καταναλωτικές και οικολογικές οργανώσεις ν’ αξιοποιήσει τις πολιτικές δυνατότητες της μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς, αλλά και τις δυνατότητες πληροφόρησης που παρέχει η νέα τεχνολογία για να δημιουργηθεί ένα μαζικό πολιτικοποιημένο καταναλωτικό κίνημα. Ένα κίνημα που θα στοχεύει στο να προσανατολίσουν οι ευρωπαίοι τις αγορές τους μ’ ένα τρόπο που θα πριμοδοτεί τις επιχειρήσεις που προσέχουν τους εργαζομένους και προστατεύουν το περιβάλλον ενώ παράλληλα θα μποϋκοτάρει εκείνες που θίγουν τους εργαζόμενους και βλάπτουν το περιβάλλον.

H επιτυχία αυτού του στόχου συναρτάται με τη διεκδίκηση του θεσμικού αιτήματος της πιστοποιημένης σήμανσης κάθε προϊόντος και υπηρεσίας μ’ ένα οιονεί κοκκινοπράσινο ISO που θα μαρτυρεί για τις εργασιακές συνθήκες κατά την παραγωγή τους (κόκκινο), αλλά και για το βαθμό που ο συγκεκριμένος τρόπος παραγωγής συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος και στο πρόταγμα της αειφορίας (πράσινο). Mια τέτοια σήμανση θα βοηθήσει το καταναλωτικό κίνημα ν’ αποκτήσει ταξικό και οικολογικό χαρακτήρα.

Στην πορεία υλοποίησης αυτού του στόχου το KEA θα συναντιέται καθημερινά με τα εκατομμύρια των ευρωπαίων εργαζόμενων μεγεθύνοντας την πολιτική του επιρροή»

Αναλυτικότερα το σκεπτικό αυτής της πρότασης παρουσιάζεται παρακάτω:

Τι είναι λοιπόν αυτό που αποκαλώ κοκκινοπράσινο ISO; Μια πολιτική φαντασίωση ή μια μεγάλη ιδέα;



Το κοκκινοπράσινο ΙSO θα ήταν η πιστοποίηση εμπορευμάτων και υπηρεσιών που θα μαρτυρούσε για τον τρόπο παραγωγής τους, τις εργασιακές συνθήκες (κόκκινο) και τη συμβολή στην προστασία του περιβάλλοντος (πράσινο) και που για να πραγματωθεί απαιτεί από την αριστερά μιά επιθετική θεώρηση της αγοράς.



Φανταστείτε δηλαδή τα εμπορεύματα και οι υπηρεσίες να έφεραν πέραν της τιμής και μια εύληπτη σήμανση, που να αξιολογεί την παραγωγό επιχείρηση ανάλογα με το βαθμό που προστατεύει το περιβάλλον και τους εργαζομένους σ’ αυτήν. Φανταστείτε ακόμα στα συνοδευτικά φυλλάδια να υπήρχε πέραν των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των οδηγιών χρήσης και λίγες αράδες που να περιγράφουν τις συνθήκες παραγωγής.



Με το κοκκινοπράσινο ΙSO θα δίνονταν η δυνατότητα στον καταναλωτή να λειτουργήσει ως πολίτης. Κάθε του αγορά γίνεται δυνάμει πολιτική πράξη. Με ένα τρόπο μαζικό, αντιηρωικό, αλλά και εξόχως αποτελεσματικό πολιτικά του δίνεται η δυνατότητα να δείξει την αλληλεγγύη του στους εργαζόμενους όλου του κόσμου και να συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος. Θετικοί δείκτες αξιολόγησης του «κόκκινου» θα ήταν η αύξηση της απασχόλησης, η εργασιακή ασφάλεια, το μειωμένο ωράριο, ο αυξημένος χρόνος διακοπών, η ποιότητα του εργασιακού περιβάλλοντος, τα επιδόματα, ο απρόσκοπτος συνδικαλισμός, ενδεχομένως η συμμετοχή στη διοίκηση, οι ανθρωπιστικές χορηγίες κ.ά. Θετικοί δείκτες αξιολόγησης του «πράσινου» θα ήταν η ενεργειακή εξοικονόμηση, ο περιορισμός της σπατάλης των μη ανανεώσιμων πόρων, η ελαχιστοποίηση της ρύπανσης, η ανακύκλωση, η χρήση βιολογικών προϊόντων, οι περιβαλλοντικές χορηγίες και εν γένει ό,τι συμβάλει στο αειφορικό πρόταγμα.



Η ιδέα αυτή προσπαθεί να δώσει καθολικότητα και αξιοπιστία σε υπαρκτές τάσεις της κοινωνίας και της αγοράς, όπως είναι το μποϊκοτάζ προϊόντων, η απαίτηση σήμανσης για τα μεταλλαγμένα και τα βιολογικά, τα ecolabel, το ISO 14000, τα προϊόντα ονομασίας προέλευσης... Οι τάσεις αυτές εκφράζουν μια αυξανόμενη μερίδα πολιτών, που συνυπολογίζουν στις αγορές τους και στοιχεία, όπως η διατροφική ασφάλεια, η προστασία του περιβάλλοντος, η αντίσταση στην παιδική εργασιακή εκμετάλλευση, η τόνωση της περιφέρειας με ποιοτικά προϊόντα, η εναντίωση σε χώρες που καταλύουν την ειρήνη και βλάπτουν το περιβάλλον.

Υπάρχει δηλαδή μια βάση στη κοινή συνείδηση, κατ’ αρχήν ενθαρρυντική, για την αποδοχή της ιδέας του κοκκινοπράσινου ΙSO.



Η ιδέα βασίζεται σε δυο διαπιστώσεις που συνδέονται με την ιστορική φάση που διανύουμε, την κατάρρευση του «υπαρκτού», την παγκοσμιοποίηση υπό την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού και την τεχνολογική επανάσταση της πληροφορικής. Η μια αφορά στην κρίση της αριστεράς και στη συνακόλουθη περιορισμένη διαθεσιμότητα των μαζών να προχωρήσουν σε επαναστατικές κινήσεις και η δεύτερη αφορά στην ανάγκη επαναξιολόγησης της αγοράς από την αριστερά, ώστε να μη χαρίζεται στον καπιταλισμό.

Η ιδέα φιλοδοξεί να συντονιστεί με μια ανανεωμένη, μαζική, οικολογική, μεταρρυθμιστική αριστερά ικανή να πρωταγωνιστήσει ξανά στο σύγχρονο κόσμο. Την προκαλεί να δει την αγορά ως δικό της προνομιακό πεδίο, όπου μπορεί να ηγεμονεύσει παράγοντας τις δικές της μόδες, εμπνέοντας τους εργαζόμενους να παίξουν σ’ αυτό το παγκόσμιο γήπεδο διεκδικώντας αποτελεσματικά, όσα έχασαν τα τελευταία χρόνια μέσα στους τοίχους των επιχειρήσεων που δουλεύουν.



Η κατάρρευση του «υπαρκτού» δεν επιτρέπει σήμερα και δεν θα επιτρέπει για πολλά χρόνια θελκτικά επαναστατικά προτάγματα. Οι εργαζόμενοι ανά τον κόσμο νιώθουν να ξεζουμίζονται, να απειλούνται απ’ την ανεργία και την εργασιακή ανασφάλεια, αλλά με την ιστορική τους πείρα δεν δείχνουν καμιά διάθεση να ενστερνιστούν τις παραινέσεις των αθεράπευτων επαναστατών που τους προτρέπουν κάθε τόσο σε απεργίες και κινητοποιήσεις. Αυτές τις κρατούν για εξαιρετικές στιγμές, όταν διακυβεύονται ύψιστα αγαθά. Τέτοιες κινητοποιήσεις έγιναν σ’ όλο τον κόσμο για την αποτροπή του πολέμου, αλλά και εδώ όταν ανακινήθηκε βίαια το ασφαλιστικό με τις ιδέες Γιαννίτση.

Η αριστερά που κατάγεται απ’ την κομμουνιστική παράδοση εμμένοντας στην επικαιρότητα τού σοσιαλισμού έχει παγκοσμίως χάσει την επαφή της με τα λαϊκά στρώματα και αυτοπεριθωριοποιείται. Ό,τι διατηρεί στην επικαιρότητα το σοσιαλισμό δεν έχει να κάνει δυστυχώς με κάποια παραμένουσα προωθητική δύναμη απ’ την αίγλη των ιδεών του, αλλά με τις κολοσσιαίες στρεβλώσεις και ελλείμματα που σώρευσε και συνεχίζει να σωρεύει στις χώρες που αυτοαποκαλούνται ακόμη σοσιαλιστικές, όπως η Κούβα και η Κίνα. Η τελευταία μάλιστα θεωρείται από πολλούς εργαζόμενους στη Δύση ως υψίστη απειλή για την εργασιακή τους ασφάλεια. Οι καταγγελίες της καπιταλιστικής βαρβαρότητας ευσταθούν απολύτως, αλλά δεν απαντούν στα μεταρρυθμιστικά αιτήματα των πολιτών, που αναζητούν βελτιώσεις σήμερα και όχι οράματα για ένα ασαφές και απομακρυσμένο αύριο, ούτε και βοηθούν στην ανασυγκρότηση ενός επαναστατικού υποκειμένου. Αντίθετα παρατηρούμε αντίπαλο δέος στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση να αναδεικνύονται οι θρησκευτικοί φονταμενταλισμοί και αυτό είναι ακόμη σοβαρότερη ένδειξη του βάθους της κρίσης της αριστεράς. Απ’ την άλλη, η αριστερά που έλκει την καταγωγή της απ’ τη σοσιαλδημοκρατία, ακόμα κι όταν διατηρεί υψηλά εκλογικά ποσοστά, φαντάζει αδύναμη να προασπίσει τις κοινωνικές κατακτήσεις των στρωμάτων που παραδοσιακά τη στηρίζουν εξομοιωνόμενη στην άσκηση της εξουσίας με τα δεξιά κόμματα. Έτσι το χάσμα ανάμεσα στα κόμματα της παραδοσιακής αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας μεγαλώνει. Ο ακήρυχτος πόλεμος μαίνεται. Σπασμωδικές κινήσεις συνεργασιών στο όνομα της ενότητας καταρρέουν εν μέσω αλληλοκατηγοριών για περιθωριοποίηση και συμβιβασμό. Όμως το χάσμα θα διευρύνεται, όσο καμιά πλευρά δεν κατανοεί και δεν προσαρμόζεται στην περιορισμένη διαθεσιμότητα των μαζών, όσο οι κομμουνιστογενείς προσπαθούν βολουνταριστικά να την διευρύνουν κι όσο οι σοσιαλδημοκράτες ενοχλούνται και θα επιθυμούσαν την παντελή ακύρωσή της.

Η ιδέα του κοκκινοπράσινου ISO θεωρεί δικαιολογημένη αυτή την περιορισμένη διαθεσιμότητα των μαζών για επαναστατική δράση και την αξιοποιεί πολιτικά. Εμμέσως πλην σαφώς υποδεικνύει σ’ όλα τα κόμματα και τις οργανώσεις που ομνύουν ακόμα στην αριστερά και στο περιβάλλον έναν δρόμο αποτελεσματικού αριστερού μεταρρυθμισμού, άρσης του σχίσματος, συνεννόησης και συντονισμού.



Η αγορά θεωρείται σήμερα από την αριστερά αλλά και την πολιτική οικολογία ως το κατ’ εξοχήν προνομιακό πεδίο άσκησης της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Αριστερά και οικολογικές οργανώσεις αντιδρούν αμυντικά ζητώντας περιορισμό της ασυδοσίας των αγορών, διεκδικούν από τα εθνικά κράτη ρυθμιστικές παρεμβάσεις, διατυπώνουν προτάσεις, όπως ο φόρος Τόμπιν, που στοχεύουν στην προστασία των οικονομιών των φτωχών χωρών που μπορούν να καταρρεύσουν από τις κινήσεις των χρηματιστηριακών κεφαλαίων, διεκδικούν την ανακούφιση του τρίτου κόσμου από τα χρέη... Όμως σε κάθε περίπτωση αντιμετωπίζουν την αγορά ως κίνδυνο. Διεκδικούν αναποτελεσματικά απ’ τα ολοένα και πιο αδύναμα εθνικά κράτη και τις κατά κανόνα δεξιές κυβερνήσεις να θεσμοθετήσουν μείωση των ωρών απασχόλησης, μονιμότητα, αυξήσεις, κατοχύρωση ασφαλιστικών δικαιωμάτων.

Παρόλα αυτά τα φιλολαϊκά αιτήματα η αριστερά βλέπει έκπληκτη τους εργαζόμενους μπροστά στο φάσμα της ανεργίας, της απειλής κλεισίματος εργοστασίων και μεταφοράς τους σε περιοχές με φτηνό εργατικό κόστος να αποδέχονται τη μοίρα τους και να στηρίζουν κόμματα που υπηρετούν τη νεοφιλελεύθερη λογική, κόμματα που υποστηρίζουν την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, την μερική απασχόληση, θεσμούς που πλήττουν άμεσα την ποιότητα της ζωής τους. Το σύνθημα των κινημάτων «οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη» μένει προκλητικά αδικαίωτο, και τα πολύχρωμα κινήματα για μια άλλη παγκοσμιοποίηση δείχνουν να κουράζονται.



Ισχυρίζομαι ότι η αγορά σήμερα μπορεί να γίνει χρήσιμο εργαλείο προς όφελος των πολλών, των αδυνάτων, του περιβάλλοντος. Η υποτίμηση της αγοράς ως δημοκρατικού τρόπου αξιολόγησης εμπορευμάτων και υπηρεσιών ήταν μια βασική αιτία της κατάρρευσης του «υπαρκτού» και σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να χαρίζεται στον καπιταλισμό. Επείγει για την αριστερά η επαναξιολόγηση της αγοράς, ώστε να δοθεί θεσμικό και κινηματικό βάρος στις υπαρκτές τάσεις που ανέφερα παραπάνω (αντίδραση στα μεταλλαγμένα, ecolabel, ISO 14000, κλπ), τάσεις που δημιουργήθηκαν ερήμην της αριστεράς και έχουν απλώς την σιωπηλή και αμήχανη συγκατάβασή της.



«They have the guns, but we have the numbers», λέει ένα τραγούδι των Doors. Εμείς οι πολλοί λοιπόν, αν καταφέρναμε να συντονιστούμε στον τρόπο των αγορών μας, αν συνεκτιμούσαμε πέραν της τιμής και την ανάγκη προστασίας των εργαζομένων και του περιβάλλοντος, αν σε κάθε μας επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ διαθέταμε ελάχιστα ευρώ παραπάνω, αν είχαμε ένα τέτοιο μπούσουλα σαν το κοκκινοπράσινο ISO όταν ψωνίζουμε κι όχι τις διάφορες «προσφορές» αχρείαστων συχνά ειδών που ελαφρώνουν αναίτια το πορτοφόλι μας και μας μελαγχολούν άμα τη επιστροφή μας στο σπίτι, αν επιλέγαμε αυτή την ουσιαστική αλληλεγγύη, αντί για την άλλη την αμφίβολη στους λογής επαίτες, αν προτιμούσαμε να αγοράσουμε ισότιμες υπηρεσίες από επιχειρήσεις (π.χ τράπεζες) που προσέχουν τους εργαζόμενους από άλλες ομοειδείς που τους ξεζουμίζουν, αν τα κάναμε όλα αυτά και πολλά παρεμφερή είναι βέβαιο ότι εμμέσως πλην σαφώς αυτά τα λίγα ενδεχομένως επιπλέον έξοδα θα ξανάρχονταν σε μας στο πολλαπλάσιο κι όχι μόνο με τη μορφή χρήματος στην τσέπη μας, αλλά με τη γενικότερη μείωση της εργασιακής μας αβεβαιότητας και την βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας.



Το να βάλουμε τους ανθρώπους πάνω από τα κέρδη από αίτημα προς απρόθυμες εξουσίες πρέπει να γίνει δικό μας καθήκον. Ένα καθήκον που μπορούμε να το επιτελέσουμε με ένα τρόπο απλό, ευχάριστο. Μπορούμε να ψωνίζουμε ψηφίζοντας και να ψηφίζουμε ψωνίζοντας συμβάλλοντας στη λύση των μεγάλων προβλημάτων του κόσμου που είναι και δικά μας.



Για να γίνει όμως αυτή η αλλαγή στις συνήθειες μας πρέπει να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο εναλλακτικό καταναλωτικό κίνημα που εμπεριέχει, αλλά και υπερβαίνει τον αντικαναλωτισμό. Η ιδέα είναι απλή αλλά και δύσκολη. Στην προώθησή της μπορεί να συμβάλουν όλοι, τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση, καταναλωτικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις, εργατικά συνδικάτα, αριστερά κόμματα και από αμυντικοί διαχειριστές της ήττας της αριστεράς και των εργασιακών κατακτήσεων να συνεργαστούν για ένα δημιουργικό επιθετικό παιχνίδι, στο παγκόσμιο γήπεδο της αγοράς. Και οι πρώτοι αγώνες έχουμε κάθε λόγο να θέλουμε να γίνουν στο γήπεδο της γηραιάς μας ηπείρου, όπου φερέλπιδες «παίκτες» όπως οι Πράσινοι και το νεότευκτο Ευρωπαϊκό Κόμμα της Αριστεράς περιμένουμε να δείξουν το ταλέντο τους. Στο θεσμικό αίτημα της επιπλέον πληροφόρησης που θα παρέξει το κοκκινοπράσινο ISO, γιατί περί αυτού πρόκειται, οι κυβερνήσεις αλλά και οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου θα δυσκολευτούν να αρνηθούν. Δεν τους ζητάς να μοιράσουν λεφτά, δεν τους ζητάς να φορολογήσουν κεφάλαια, αλλά να θεσμοθετήσουν την κοκκινοπράσινη πληροφορία. Θα προτάξουν αντιρρήσεις ως προς τη δυσκολία εφαρμογής. Όμως ξέρουμε ότι οι δυσκολίες δεν είναι ανυπέρβλητες, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σήμερα στην εποχή της πληροφορικής και του διαδικτύου, το επιτρέπει.

Ο παροχέας του κοκκινοπράσινου ISO μπορεί να είναι μια ανεξάρτητη διεθνής αρχή με εθνικά παραρτήματα. Αν η FIFA μπορεί να αξιολογεί αξιόπιστα τις ποδοσφαιρικές ομάδες όλου του κόσμου γιατί το εργατικό και οικολογικό κίνημα να μην μπορεί να αξιολογήσει προϊόντα και υπηρεσίες;



Από τώρα ακούω τις κατηγορίες για έσχατο ρεφορμιστικό παραλήρημα και αντιδρώ ψιθυρίζοντας το «...άκουσον δε» του Θεμιστοκλή. Ελπίζω να βρεθούν κάποιοι να συζητήσουν μια ιδέα ελπίδας από χιλιοακουσμένους «επαναστατικούς» βερμπαλισμούς.



Κοκκινοπράσινο ISO λοιπόν. Ο τρόπος για να γίνει η αγορά από προνομιακό πεδίο των καπιταλιστών, προνομιακό πεδίο αλληλεγγύης των εργαζομένων, για να αλλάξουν ρόλο οι κάμερες μέσα στα εργοστάσια και από αντιπαθητικά όργανα αστυνόμευσης να γίνουν επιθυμητά όργανα ελέγχου των συνθηκών εργασίας των επιχειρήσεων, για να αλλάξει το κλίμα στα διοικητικά συμβούλια των Α.Ε. κι αντί να συζητάν για αύξηση του κέρδους με απολύσεις να παίρνουν υπόψη τους τις νέες τάσεις της αγοράς και να αναζητούν τη χρυσή τομή ανάμεσα στη δελεαστική τιμή και στους υψηλούς δείκτες εργασιακών συνθηκών και περιβαλλοντικής προστασίας, για να διδάσκονται στις σχολές οικονομικών επιστημών πέραν των ρηγκανόμικς τα κοκκινοπράσινα οικονομικά, για να βρίσκουν το πρωί οι εργαζόμενοι στα σταντς στην είσοδο του μετρό όχι μόνο τη City Press του Γιώργου Κύρτσου αλλά και το περιοδικό της ΓΣΕΕ που θα αξιολογεί και θα προτείνει για τις καθημερινές αγορές με βάση το κοκκινοπράσινο ISO...



Κοκκινοπράσινο ISO. Πολιτική φαντασίωση ή μεγάλη ιδέα; Θα δείξει.

Πολιτικός μηχανικός, μέλος της ΚΠΕ του ΣΥΝ και της Οικολογικής Ομάδας Σητείας