Θαν. Θεοχαρόπουλος: Δεν διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για μια ουσιαστική και αποτελεσματική μεταρρύθμιση της λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης.

Αρχικά θα ήθελα να αναφερθώ στο τεράστιο ζήτημα του προσφυγικού, διότι ζούμε ιστορικές στιγμές και για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για τη χώρα μας.

Έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις το συγκεκριμένο ζήτημα. Θα μπορούσα να πω ότι τρίζουν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η έξαρση εθνικιστικών και ρατσιστικών φαινομένων είναι επακόλουθο της έλλειψης κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις, όπως είναι η μετεγκατάσταση εκατόν εξήντα χιλιάδων ανθρώπων και δεν έχουν μετεγκατασταθεί ούτε τετρακόσιοι άνθρωποι. Εμείς έχουμε ξεκαθαρίσει ότι απαιτείται περισσότερη Σένγκεν και όχι λιγότερη Σένγκεν σε αυτήν τη διαδικασία και ότι καμία χώρα δεν μπορεί να κλείνει τα σύνορα. Είναι το ζήτημα στο οποίο απαιτείται ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Η Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει «αποθήκη ψυχών» και πρέπει να είναι ξεκάθαρο αυτό.

Για εμάς, η ελληνική κυβέρνηση αντιμετώπισε με επιπολαιότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα το θέμα και υπήρξαν αυταπάτες και πρόχειρη αντιμετώπιση του ζητήματος.

Τώρα μέχρι τις 6 Μαρτίου πρέπει να κατατεθεί ένα εθνικό σχέδιο από την κυβέρνηση. Αυτό το εθνικό σχέδιο ακόμα δεν το έχουμε δει. Προχθές ενημέρωσε ο Πρωθυπουργός την Ολομέλεια για περισσότερο από είκοσι λεπτά για το προσφυγικό, αλλά δεν αναφέρθηκε στο τι έχει σχεδιάσει σε σχέση με αυτό το εθνικό σχέδιο που πρέπει να παρουσιάσει μέχρι τις 6 Μαρτίου.

Εμείς θεωρούμε ότι είναι ένα ζήτημα στο οποίο απαιτείται εθνική συνεννόηση. Γι’ αυτόν τον λόγο έχουμε αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Σήμερα η κ. Γεννηματά επισκέφθηκε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ζήτησε εθνική συνεννόηση. Ζητήσαμε Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών. Περιμένουμε από όλους τους αρχηγούς όλων των κομμάτων να ανταποκριθούν, άμεσα να οριστεί Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών, για να μπορέσουμε να δούμε μια κοινή εθνική γραμμή και ελπίζω η Νέα Δημοκρατία αυτή τη φορά να μην πράξει όπως στο προηγούμενο Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών όπου ήταν το μοναδικό κόμμα που δεν συμφώνησε στο κοινό ανακοινωθέν για το προσφυγικό.

Κύριε Υπουργέ, με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, σκοπείται η συγκρότηση ενός σύγχρονου ολοκληρωμένου συστήματος διαδικασιών και τρόπου επιλογής και εξέλιξης του στελεχιακού δυναμικού της Δημόσιας Διοίκησης. Συγκροτείται δε αυτό το σύστημα σε πλήρη αλληλουχία και αλληλεξάρτηση διαδικασιών αξιολόγησης των υφιστάμενων δομών του δημοσίου τομέα και αξιολόγησης όλης της πυραμίδας του ανθρώπινου δυναμικού.

Το ότι η Δημόσια Διοίκηση αποτελεί τον «μεγάλο ασθενή» ειπώθηκε από πολλούς και είναι γνωστό σε όλους. Τουλάχιστον σε αυτό το θέμα υπήρξε συμφωνία. Αυτή η κατάσταση οδηγεί στην υποβάθμιση των σχέσεων της διοίκησης με τους πολίτες, οι οποίοι άσκησαν και ασκούν –όχι άδικα- δριμεία κριτική για τις παρεχόμενες υπηρεσίες και για την εν γένει λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης.

Επιπλέον, οι υφιστάμενες παθογένειες οδηγούν και στην αυτοματαίωση του συνειδητοποιημένου και συνεπούς υπαλλήλου, ο οποίος παρατηρεί ότι η υπηρεσιακή του εξέλιξη ελάχιστα, αν όχι καθόλου πολλές φορές, εξαρτάται από την απόδοσή του, η οποία πολλές φορές αγνοείται ή λειτουργεί ακριβώς αντίστροφα και εις βάρος του.

Έχουν υπάρξει μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Διοίκηση; Έχουν υπάρξει μεταρρυθμίσεις -και αναλύθηκαν από Βουλευτές όλων των παρατάξεων και από τον εισηγητή της Δημοκρατικής Συμπαράταξης- όπως είναι το ΑΣΕΠ και πάρα πολλά άλλα θέματα.

Πρέπει να ενισχύσουμε αυτή τη λειτουργία; Πρέπει να την ενισχύσουμε. Πρέπει να κάνουμε νέες μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Διοίκηση; Πρέπει να κάνουμε νέες μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Διοίκηση. Είναι αυτό το νομοσχέδιο μία μεταρρύθμιση; Δεν είναι και πρέπει να δούμε τι ακριβώς είναι.

Πρώτα απ’ όλα μεταρρύθμιση είναι να αλλάζουμε δομικά ένα σύστημα. Δεν είναι μία απλή ρύθμιση και πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τις έννοιες, γιατί από τη μία είχαμε τις απορρυθμίσεις, όπως τις εννοεί η Νέα Δημοκρατία και ο κ. Μητσοτάκης, και αναφέρομαι, για παράδειγμα, στις απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, και από την άλλη έχουμε απλές ρυθμίσεις που πολλές φορές και αυτές εξυπηρετούν διάφορες πελατειακές σχέσεις και τις ορίζουμε κιόλας και ως μεταρρυθμίσεις. Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, παρά να πει κανείς ότι χρειάζεται μία τομή στη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης.

Εμείς θα πούμε ότι υπάρχουν και θετικά στοιχεία στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο, όπως είναι το Εθνικό Μητρώο Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, που αποτελεί άλλωστε και ευρωπαϊκή βέλτιστη πρακτική. Οι ενστάσεις μας, όμως, έγκεινται στις προϋποθέσεις μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης όπως, για παράδειγμα, στην εφαρμογή των αρχών της διαφάνειας, της αξιοκρατίας και της αποτελεσματικότητας, στην αναθεώρηση της σχέσης κράτους – κόμματος, στους ελλιπείς πόρους ή και στην αδυναμία εξορθολογισμού τους.

Στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, παρά κάποιες θετικές διατάξεις, δεν φαίνεται να διασφαλίζονται έστω κάποιες ελάχιστες προϋποθέσεις για μια ουσιαστική και αποτελεσματική μεταρρύθμιση της λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης.

Ακούσαμε για την αξιολόγηση και άκουσα έναν διάλογο που πραγματικά με εντυπωσίασε. Τα προαποφασισμένα ποσοστά 60%, 30%, 10%, που επιχειρήθηκε να περάσουν από τον κ. Μητσοτάκη, είναι κάτι το οποίο δεν οδηγεί σε μια αξιολόγηση, διότι το πρόβλημα αυτό συνεχίζει να υπάρχει. Δεν μπορούμε να ορίζουμε υποχρεωτικά ένα ποσοστό 30% και 10% να είναι κακοί, μέτριοι και καλοί. Μπορεί μια υπηρεσία να έχει το 100%, το 50%, το 30%.

Όμως ακούσαμε κι εσάς, κύριε Υπουργέ, από την άλλη να κάνετε ότι δεν γνωρίζετε τι συμβαίνει σήμερα στο Δημόσιο ή τι συνέβαινε σε σχέση με την αξιολόγηση και να ζητάτε στοιχεία συγκεκριμένα για το ότι οι περισσότερες αξιολογήσεις μέχρι τώρα, έτσι όπως γίνονταν, είχαν ως αποτέλεσμα το μεγάλο ποσοστό να παίρνει απλώς την άριστη βαθμολογία. Εδώ, λοιπόν, έχουμε από τη μια πλευρά ιδεολογικές εμμονές της Νέας Δημοκρατίας και από την άλλη πλευρά αυταπάτες του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό είδαμε στη συζήτηση πριν από λίγο σε σχέση με την αξιολόγηση. Είναι απαραίτητη η αξιολόγηση; Ναι. Να δούμε τον κατάλληλο τρόπο που θα γίνει η αξιολόγηση.

Η πραγματικότητα είναι ότι απέχει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο όχι μόνο από το να αποτελεί μεταρρύθμιση αλλά και από το να διασφαλίζει τις αρχές που επικαλείται. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά το Εθνικό Μητρώο Στελεχών Δημόσιας Διοίκησης, με την εγκαθίδρυση του οποίου συμφωνούμε, θέτει σε εφεδρεία τα στελέχη του ιδιωτικού τομέα, την εμπειρία τους, την κουλτούρα τους. Σας το είπαν αρκετοί ομιλητές. Και ναι μεν ο κύριος Υπουργός θεωρεί ότι πρώτα πρέπει να καταγραφεί το δυναμικό του δημοσίου τομέα, αλλά αυτό δεν θα έπρεπε να εμποδίζει τη συμμετοχή στελεχών και του ιδιωτικού τομέα από τη στιγμή μάλιστα που σκοπείται η λειτουργία του Δημοσίου με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα.

Σας άκουσα, κύριε Υπουργέ, να λέτε για το δημόσιο συμφέρον. Συμφωνούμε όλοι ότι στόχος μας είναι το δημόσιο συμφέρον σ’ αυτή τη διαδικασία. Λέτε για το Μητρώο Επιτελικών Στελεχών και τη σχέση του Δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα: Είναι δυνατόν ένας οργανισμός να ψάχνει επιτελικά στελέχη ενός άλλου οργανισμού; Μα, γι’ αυτό πρόκειται; Ένας οργανισμός είναι το Δημόσιο κι ένας άλλος ο ιδιωτικός τομέας; Το δημόσιο συμφέρον έχει ως στόχο το Δημόσιο και αυτό αφορά και τον ιδιωτικό τομέα. Δεν πρόκειται περί μιας αντιπαράθεσης εδώ. Εδώ πρόκειται περί μιας συνολικής λειτουργίας, πώς πρέπει να βλέπουμε Δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

Βλέπουμε το ζήτημα της συμβουλευτικής συνέντευξης, η οποία ενέχει πολλά στοιχεία υποκειμενικότητας και η οποία βέβαια καλό είναι να υπάρχει, αλλά η συμβολή της στο τελικό αποτέλεσμα δεν θα πρέπει να είναι δεσμευτική.

Βλέπουμε ως καινοτομία την αξιολόγηση των προϊσταμένων από τους υφισταμένους τους με ανώνυμα ερωτηματολόγια. Σε πρώτη ανάγνωση θα μπορούσε να είναι θετικό. Όμως υπάρχουν διάφορα ζητήματα. Δεν μπορεί, δηλαδή, να μην αναρωτηθεί κανείς τι θα γίνει στην περίπτωση που υπάρχουν προϊστάμενοι χωρίς υφισταμένους ή στην περίπτωση που υπάρχουν ένας ή δυο υφιστάμενοι, που η ανωνυμία των ερωτηματολογίων δεν εξασφαλίζει κανέναν. Ακόμα όμως και όταν υπάρχουν περισσότεροι υφιστάμενοι έχει προβλεφθεί πώς θα αποφευχθεί η αλληλοϋποστήριξη, που βέβαια απέχει πολύ από την αξιοκρατία; Πώς θα αποφευχθεί αυτή, λοιπόν, η αλληλοϋποστήριξη σ’ αυτήν την περίπτωση;

Να σας θυμίσω τι λέει για τη συνέντευξη που φέρνετε η Έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής: «Η προφορική συνέντευξη πρέπει να διεξάγεται σε συνθήκες διαφάνειας και να διασφαλίζεται η δυνατότητα δικαστικού ελέγχου της κρίσης του διοικητικού οργάνου. Πρέπει, επίσης, να υπάρχει πρακτικό συνέντευξης». Το ερώτημα είναι αν αυτά διασφαλίζονται στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο.

Περί στοχοθεσίας. Ναι, μεν, ακούγεται ωραία και ναι μεν είναι απαραίτητη, αλλά με τον τρόπο που την ορίζει και τη διαμορφώνει το νομοσχέδιο είναι εξαιρετικά απίθανο να λειτουργήσει. Και δεν είναι θέμα ομάδων και ολομελειών αλλά εξειδικευμένων στελεχών.

Βλέπουμε ακόμα μια σειρά διατάξεων για βαθμολόγια, κλαδολόγια, τα οποία αναμασούν παλιότερες διατάξεις νόμων και τα οποία δεν αποτελούν στον 21ο αιώνα σοβαρά εργαλεία διοίκησης σε κανένα προηγμένο διοικητικό σύστημα.

Κύριε Υπουργέ, μιλάμε για την αναβάθμιση της Δημόσιας Διοίκησης, για αξιολογήσεις, στοχοθεσίες, για Παρατηρητήριο στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και δεν γίνεται καμία αναφορά στον τρόπο και στην υποδομή που απαιτούνται για να λειτουργήσουν οι καλές προθέσεις.

Είναι απορίας άξιο πώς δεν γίνεται καμία αναφορά στην ανάγκη ύπαρξης δεικτών μέτρησης αποτελεσμάτων, συστημάτων εκτίμησης αποτελεσμάτων, διόρθωσης και επανασχεδιασμού. Και επειδή κάποιοι θα βιαστούν να πουν ότι δεν υπάρχουν αυτά στον τομέα των υπηρεσιών και ότι είναι πολύ δύσκολη η μέτρηση, μπορούμε να αναφερθούμε και σε συγκεκριμένα εργαλεία που εφαρμόζουν οι ευρωπαϊκές δημόσιες διοικήσεις όπως, για παράδειγμα, αυτό που έχει σχεδιαστεί από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης στο Μάαστριχτ, το Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης (Common Assessment Framework) το οποίο αποτελεί εργαλείο της διοίκησης ολικής ποιότητας. Αναρωτιόμαστε εάν όσοι συνέταξαν αυτό το σχέδιο νόμου, που αναφέρεται στην ανάγκη βελτίωσης της Δημόσιας Διοίκησης, που επιδιώκει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία, ανέτρεξαν σε τέτοια εργαλεία.

Προφανώς όχι. Γιατί αν το είχαν πράξει, θα είχαμε κι εμείς ένα άλλο νομοσχέδιο εδώ, χωρίς κενά, χωρίς ξεπερασμένα εργαλεία, που θα διασφάλιζε τη διαφάνεια και την αξιοκρατία, που θα παρείχε μετρήσιμα αποτελέσματα μέσω σχεδιασμού στόχων, στρατηγικών και τακτικών υλοποίησης κι ελέγχου.

Αντί αυτού, για άλλη μια φορά έχουμε ένα πρόχειρο νομοσχέδιο που κάνει μια αδύναμη προσπάθεια να περάσει σαν κάτι καινοτομικό, ενώ προσπαθεί να μην θίξει τα κεκτημένα κάποιων που θεωρούν ότι το κάθε Υπουργείο είναι ιδιοκτησία τους. Βολεύει τα πρόσφατα τοποθετημένα στελέχη –και θα αναφερθώ στη συνέχεια- και αποφεύγει ή μεταθέτει στο μέλλον τις ευθύνες. Και όλα αυτά με μια επίφαση διαφάνειας και αξιοκρατίας.

Πιθανόν, δε, σε κάποια άλλη χρονική στιγμή, σε κάποια άλλα νομοσχέδια ή με κάποιες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, όπως δυστυχώς έχουμε ξαναδεί πολύ έντονα αυτόν τον χρόνο, να καλυφθούν κάποια αποσπασματικά κενά, αλλά αυτός δεν είναι ένας τρόπος καλής νομοθέτησης. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να ανακαλύψουμε την Αμερική. Τα εργαλεία υπάρχουν και εφαρμόζονται. Εδώ αναρωτιόμαστε γιατί δεν αξιοποιούνται.

Τέλος, πριν ολοκληρώσω, θέλω να σας πω τα εξής. Το άρθρο 32, κύριε Υπουργέ, ζητήσαμε να αποσυρθεί γιατί δίνει αυθαίρετες υπερεξουσίες μετακίνησης, απόσπασης και τοποθέτησης στους Υπουργούς, για την κινητικότητα των υπαλλήλων τους, χωρίς γνώμη υπηρεσιακών συμβουλίων, κατά παρέκκλιση κείμενων διατάξεων. Γι’ αυτούς τους λόγους ζητήσαμε να αποσυρθεί. Αποσύρθηκε και είπαμε «περιμένουμε να το δούμε». Και όντως το είδαμε. Και μας είπατε πριν από λίγο ότι θα επανέλθει στο επόμενο νομοσχέδιο που θα φέρετε –αν δεν κάνω λάθος- για την κινητικότητα. Δεν ζητήσαμε να αποσυρθεί για να επανέλθει πάλι στο επόμενο νομοσχέδιο. Ζητήσαμε να αποσυρθεί γιατί θεωρούμε, με βάση αυτήν την επιχειρηματολογία, ότι πρέπει να αποσυρθεί και να μην ξαναρθεί.

Στις νομοτεχνικές βελτιώσεις που φέρατε στο σχέδιο νόμου και συγκεκριμένα, στη νομοτεχνική βελτίωση 6, λέτε: «Στο τέλος της παραγράφου 3 του άρθρου 13 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «σε περίπτωση κένωσης των ως άνω θέσεων με οποιονδήποτε τρόπο πριν τη θέση σε λειτουργία του Μητρώου, αυτές πληρούνται σύμφωνα με κείμενες διατάξεις, όπως αυτές ίσχυαν μέχρι τη δημοσίευση του παρόντος νόμου, και οι τοποθετούμενοι σε αυτές εκτελούν κανονικά τα καθήκοντά τους ως τη λήξη της θητείας τους και πάντως όχι πέραν της 30ης Ιουνίου του 2018»».

Αυτό το φέρατε μην σας ξεφύγει κανένας; Γιατί αυτό καταλαβαίνουμε. Μη τυχόν λαθεύσετε και μπει κανένας αξιοκρατικά; Αυτός είναι ο στόχος; Το παραπέμπετε στο μέλλον; Μη τυχόν και μας ξεφύγει κανένας, φέρατε και νομοτεχνική βελτίωση; Όχι μόνο δεν είναι τρόπος ορθής νομοθέτησης αυτός και με τέτοιες νομοτεχνικές βελτιώσεις, οι οποίες είναι τουλάχιστον ύποπτες για τους στόχους τους, αλλά εδώ χρειάζονται και απαντήσεις.

Και τέλος, επειδή ένας από τους στόχους που θέσατε ήταν το να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα προηγούμενων νομοθετικών πρωτοβουλιών που είχαν προχειρότητα, όπως είπατε, με αυτό το νομοσχέδιο αυτό δεν το καταφέρνετε. Αυτό το νομοσχέδιο χαρακτηρίζεται από προχειρότητα και δεν χαρακτηρίζεται από μια μεταρρυθμιστική πνοή. Δεν χαρακτηρίζεται από τον τίτλο του. Δεν μπορεί να φέρει –και δεν θα φέρει, εδώ θα είμαστε και θα το δούμε το επόμενο χρονικό διάστημα- τη διαφάνεια, την αξιοκρατία και την αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης. Χρειάζεται μια βαθιά τομή στη Δημόσια Διοίκηση, μια μεταρρύθμιση πραγματική, που θα είναι συνολική και σίγουρα αυτό το νομοσχέδιο δεν έχει αυτές τις προϋποθέσεις.