Αν ματαιωθεί η συμφωνία
Παύλος Τσίμας, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2015-06-20
Η ειρωνεία είναι ότι μια συμφωνία ήταν, μήνες τώρα, εφικτή!
Ο διάβολος κρύβεται, βέβαια, στις λεπτομέρειες. Αλλά στις βασικές παραμέτρους της συμφωνίας που θα μπορούσε να έχει γίνει όλοι, λίγο - πολύ, συμφωνούν. Oλοι συμφωνούν, πρώτον, σε χαμηλά πρωτογενή πλεονάσματα για τα δύο - τρία επόμενα χρόνια. Oλοι (ή σχεδόν όλοι) συμφωνούν επίσης ότι μια κίνηση ελάφρυνσης του βάρους του χρέους είναι κάτι αναγκαίο και σχετικά εύκολο και ανώδυνο (για τους άλλους 18) να γίνει. Ακόμη και με τη μέθοδο που έχει προταθεί από την Lazard - να αναλάβει ο EFSF, με τα δικά του χαμηλότοκα και αιωνόβια δάνεια, τις ελληνικές υποχρεώσεις προς την ΕΚΤ, ίσως και προς το ΔΝΤ. Και φυσικά, αντί όλων αυτών, η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να δεσμευτεί πειστικά σε μια δέσμη μέτρων που να εξασφαλίζουν τα (μικρά) πλεονάσματα, να λύνουν με τον πιο δίκαιο δυνατό τρόπο τον δύσκολο κόμπο του Ασφαλιστικού και να ανοίγουν δρόμο για μια μεταρρύθμιση του κράτους και της σχέσης δημόσιου - ιδιωτικού στην οικονομία.
Ολοι συμφωνούν, επίσης, ότι η αναγγελία και μόνο μιας συμφωνίας - με όλα τα περιοριστικά, υφεσιακά μέτρα που, δυστυχώς, θα περιλάμβανε - εφόσον εκλαμβανόταν ως οριστική θα έβγαζε από τη μέση τον βασικό παράγοντα της ύφεσης: την αβεβαιότητα ως προς το οικονομικό και νομισματικό μέλλον της χώρας. Θα απελευθέρωνε ένα σχολάζον δυναμικό άμεσων ξένων επενδύσεων, θα άνοιγε κλειστές πόρτες ευρωπαϊκών πόρων και θα άρχιζε να γιατρεύει τις πληγές από την υφεσιακή επταετία. Κι έπειτα, μια κυβέρνηση της Αριστεράς (έστω και συγκατοικούσα με την εθνολαϊκή Δεξιά) θα μπορούσε να βρει τα περιθώρια να δοκιμάσει τις δυνάμεις της σε αυτό που (θα έπρεπε να) είναι η αποστολή της: την αλλαγή, τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού προτύπου και την άμβλυνση των πραγματικών κοινωνικών ανισοτήτων που διευρύνθηκαν στα χρόνια της κρίσης.
Η συμφωνία θα μπορούσε να έχει, ήδη, γίνει. Τι την εμποδίζει; Η δυσπιστία των μεν, η πολιτική ανωριμότητα των δε και ο χρόνος.
Οι άλλοι, δέσμιοι των «οριενταλιστικών» στερεοτύπων, με τα οποία έχει συνδεθεί από το 2009 η Ελλάδα, πιεζόμενοι από μια ξενοφοβική, ευρωσκεπτικιστική στροφή προς τα δεξιά στον ευρωπαϊκό χάρτη, έχοντας μάθει να περιφρονούν βαθύτατα και να δυσπιστούν έναντι του ελληνικού πολιτικού προσωπικού (και όχι άδικα, εδώ που τα λέμε), ζητούν δέκα για να γίνει ένα. Οι δικοί μας, θύματα ενός συνδρόμου που ο Μαρξ έχει πολύ ωραία περιγράψει («κανείς δεν μπορεί να δημιουργήσει μια μαζική αυταπάτη αν δεν είναι ο ίδιος το πρώτο θύμα της»), αιχμαλωτίζονται από αυταπάτες που νομίζουν ότι ακόμη ζουν στη συνείδηση των ψηφοφόρων τους, έστω και αν πεθαίνουν στη δική τους συνείδηση, και διεκδικούν όχι μια συμφωνία αλλά μια «πολιτική διευκόλυνση». Και ο χρόνος περνά αδυσώπητος, η οικονομία βυθίζεται, η εμπιστοσύνη εξατμίζεται και όλα γίνονται δυσκολότερα.
Αν τελικά όλα αυτά οδηγήσουν σε ματαίωση μια συμφωνία που θα μπορούσε, μήνες τώρα, να έχει κλείσει, η ειρωνεία θα κάνει το δράμα πιο ανυπόφορο. Και όλοι θα αναρωτιόμαστε τι έφταιξε, ποιος έφταιξε και γιατί. Και καθώς ο ανθρώπινος νους είναι δύσκολο να δεχθεί την, κατά Μούζιλ, αρχή του «μη αποχρώντος λόγου» (πως τα πράγματα συμβαίνουν συνήθως στη ζωή ή στην ιστορία χωρίς να υπάρχει κάποιος λόγος να συμβούν) θα ψάχνουμε όλοι έναν ένοχο και ένα καταχθόνιο σχέδιο που τα οργάνωσε όλα αυτά. Ακούγονται ήδη στον αέρα οι θεωρίες. Πως ο ΣΥΡΙΖΑ είχε εξαρχής κρυφή ατζέντα δραχμής, ήθελε να μας οδηγήσει διά της διολισθήσεως, διά της εξαντλήσεως, να αποδεχθούμε το μοιραίο. Ή πως οι Ευρωπαίοι είχαν εξαρχής αποφασίσει να σαμποτάρουν τις διαπραγματεύσεις για να οδηγήσουν στη συντριβή την αριστερή μας κυβέρνηση ή, ακόμη χειρότερα, ήθελαν να εκμεταλλευτούν τον αφελή και ενθουσιώδη ερασιτεχνισμό των καθ’ ημάς «μπαρμπούδος», για να μας σπρώξουν στην έξοδο και να το κάνουν να φανεί σαν να το διαλέξαμε, με δική μας ευθύνη.
Οι θεωρίες συνωμοσίας, στην Ελλάδα προπάντων, είναι ακαταμάχητες. Μα η αλήθεια είναι συνήθως χειρότερη: η συμφωνία, αν τελικά ματαιωθεί, θα έχει ματαιωθεί από παρεξήγηση, από έλλειψη θάρρους και καθαρής σκέψης. Δι’ ασήμαντον αφορμήν.
Ο διάβολος κρύβεται, βέβαια, στις λεπτομέρειες. Αλλά στις βασικές παραμέτρους της συμφωνίας που θα μπορούσε να έχει γίνει όλοι, λίγο - πολύ, συμφωνούν. Oλοι συμφωνούν, πρώτον, σε χαμηλά πρωτογενή πλεονάσματα για τα δύο - τρία επόμενα χρόνια. Oλοι (ή σχεδόν όλοι) συμφωνούν επίσης ότι μια κίνηση ελάφρυνσης του βάρους του χρέους είναι κάτι αναγκαίο και σχετικά εύκολο και ανώδυνο (για τους άλλους 18) να γίνει. Ακόμη και με τη μέθοδο που έχει προταθεί από την Lazard - να αναλάβει ο EFSF, με τα δικά του χαμηλότοκα και αιωνόβια δάνεια, τις ελληνικές υποχρεώσεις προς την ΕΚΤ, ίσως και προς το ΔΝΤ. Και φυσικά, αντί όλων αυτών, η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να δεσμευτεί πειστικά σε μια δέσμη μέτρων που να εξασφαλίζουν τα (μικρά) πλεονάσματα, να λύνουν με τον πιο δίκαιο δυνατό τρόπο τον δύσκολο κόμπο του Ασφαλιστικού και να ανοίγουν δρόμο για μια μεταρρύθμιση του κράτους και της σχέσης δημόσιου - ιδιωτικού στην οικονομία.
Ολοι συμφωνούν, επίσης, ότι η αναγγελία και μόνο μιας συμφωνίας - με όλα τα περιοριστικά, υφεσιακά μέτρα που, δυστυχώς, θα περιλάμβανε - εφόσον εκλαμβανόταν ως οριστική θα έβγαζε από τη μέση τον βασικό παράγοντα της ύφεσης: την αβεβαιότητα ως προς το οικονομικό και νομισματικό μέλλον της χώρας. Θα απελευθέρωνε ένα σχολάζον δυναμικό άμεσων ξένων επενδύσεων, θα άνοιγε κλειστές πόρτες ευρωπαϊκών πόρων και θα άρχιζε να γιατρεύει τις πληγές από την υφεσιακή επταετία. Κι έπειτα, μια κυβέρνηση της Αριστεράς (έστω και συγκατοικούσα με την εθνολαϊκή Δεξιά) θα μπορούσε να βρει τα περιθώρια να δοκιμάσει τις δυνάμεις της σε αυτό που (θα έπρεπε να) είναι η αποστολή της: την αλλαγή, τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού προτύπου και την άμβλυνση των πραγματικών κοινωνικών ανισοτήτων που διευρύνθηκαν στα χρόνια της κρίσης.
Η συμφωνία θα μπορούσε να έχει, ήδη, γίνει. Τι την εμποδίζει; Η δυσπιστία των μεν, η πολιτική ανωριμότητα των δε και ο χρόνος.
Οι άλλοι, δέσμιοι των «οριενταλιστικών» στερεοτύπων, με τα οποία έχει συνδεθεί από το 2009 η Ελλάδα, πιεζόμενοι από μια ξενοφοβική, ευρωσκεπτικιστική στροφή προς τα δεξιά στον ευρωπαϊκό χάρτη, έχοντας μάθει να περιφρονούν βαθύτατα και να δυσπιστούν έναντι του ελληνικού πολιτικού προσωπικού (και όχι άδικα, εδώ που τα λέμε), ζητούν δέκα για να γίνει ένα. Οι δικοί μας, θύματα ενός συνδρόμου που ο Μαρξ έχει πολύ ωραία περιγράψει («κανείς δεν μπορεί να δημιουργήσει μια μαζική αυταπάτη αν δεν είναι ο ίδιος το πρώτο θύμα της»), αιχμαλωτίζονται από αυταπάτες που νομίζουν ότι ακόμη ζουν στη συνείδηση των ψηφοφόρων τους, έστω και αν πεθαίνουν στη δική τους συνείδηση, και διεκδικούν όχι μια συμφωνία αλλά μια «πολιτική διευκόλυνση». Και ο χρόνος περνά αδυσώπητος, η οικονομία βυθίζεται, η εμπιστοσύνη εξατμίζεται και όλα γίνονται δυσκολότερα.
Αν τελικά όλα αυτά οδηγήσουν σε ματαίωση μια συμφωνία που θα μπορούσε, μήνες τώρα, να έχει κλείσει, η ειρωνεία θα κάνει το δράμα πιο ανυπόφορο. Και όλοι θα αναρωτιόμαστε τι έφταιξε, ποιος έφταιξε και γιατί. Και καθώς ο ανθρώπινος νους είναι δύσκολο να δεχθεί την, κατά Μούζιλ, αρχή του «μη αποχρώντος λόγου» (πως τα πράγματα συμβαίνουν συνήθως στη ζωή ή στην ιστορία χωρίς να υπάρχει κάποιος λόγος να συμβούν) θα ψάχνουμε όλοι έναν ένοχο και ένα καταχθόνιο σχέδιο που τα οργάνωσε όλα αυτά. Ακούγονται ήδη στον αέρα οι θεωρίες. Πως ο ΣΥΡΙΖΑ είχε εξαρχής κρυφή ατζέντα δραχμής, ήθελε να μας οδηγήσει διά της διολισθήσεως, διά της εξαντλήσεως, να αποδεχθούμε το μοιραίο. Ή πως οι Ευρωπαίοι είχαν εξαρχής αποφασίσει να σαμποτάρουν τις διαπραγματεύσεις για να οδηγήσουν στη συντριβή την αριστερή μας κυβέρνηση ή, ακόμη χειρότερα, ήθελαν να εκμεταλλευτούν τον αφελή και ενθουσιώδη ερασιτεχνισμό των καθ’ ημάς «μπαρμπούδος», για να μας σπρώξουν στην έξοδο και να το κάνουν να φανεί σαν να το διαλέξαμε, με δική μας ευθύνη.
Οι θεωρίες συνωμοσίας, στην Ελλάδα προπάντων, είναι ακαταμάχητες. Μα η αλήθεια είναι συνήθως χειρότερη: η συμφωνία, αν τελικά ματαιωθεί, θα έχει ματαιωθεί από παρεξήγηση, από έλλειψη θάρρους και καθαρής σκέψης. Δι’ ασήμαντον αφορμήν.
