Όταν η Raison d’ État συναντάται με τα Θεμελιώδη Δικαιώματα
Αντώνης Παπαγιαννίδης, KReport, Δημοσιευμένο: 2022-08-24
Ένα κοινό στοιχείο θα διατρέξει – ας είμαστε βέβαιοι! – τις τέσσερεις κοινοβουλευτικές σκηνές του δράματος των, ήδη πολύκροτων και σε διεθνές επίπεδο, παρακολουθήσεων/υποκλοπών/ «επισυνδέσεων» στην Ελλάδα του 2022: Κάθε πλευρά, κάθε πολίτης εντέλει, θα επιβεβαιώσει προκατάληψη μάλλον παρά θα φωτισθεί. Η διχαστικότητα έχει εγκατασταθεί. «Όλοι ξέρουν», το σωστό/την αλήθεια. Δεν είναι κάτι το καινούργιο αυτό, είναι σίγουρα δυσοίωνο για την λειτουργία της αντιπροσωπευτικής (μας) δημοκρατίας, όμως… έτσι είναι. Τουλάχιστον να μην διατηρούμε ψευδαισθήσεις, όσο οι dramatis personae θα ανέρχονται στην σκηνή:
Το κύριο ενδιαφέρον θα συγκεντρώσει η προ ημερησίας συζήτηση με τους πολιτικούς αρχηγούς στο βήμα της Βουλής, μαχόμενους σθεναρά (εν απουσία του Νίκου Ανδρουλάκη, τον οποίο τελικώς αφορά η συζήτηση).
Θα έχει βέβαια προηγηθεί συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, τεχνικότερη πλην υποσχόμενη «υλικό» δια διαρροών, για τον διορισμό του νέου αρχηγού της ΕΥΠ (ο οποίος δεν θα χρειαστεί καν ad hoc νομοθετική ρύθμιση λόγω ελλείψεως τυπικών προσόντων, όπως ο προκάτοχός του…).
Ασφαλώς η κορύφωση των τόνων θα έρθει στην συζήτηση για την συγκρότηση Εξεταστικής Επιτροπής, όπου θα αναμετρηθεί η προσπάθεια της αντιπολίτευσης (όλης, μάλλον) να επικεντρωθεί η έρευνα στο τωρινό σκάνδαλο που κόστισε ήδη στην Κυβέρνηση δυο επιφανή στελέχη του μηχανισμού της, με τις ψήφους της Κυβέρνησης που θα επιδιώξει να διαχυθεί η όλη συζήτηση σε διαχρονικές αναζητήσεις, θεσμικού κλπ. χαρακτήρα. Οι Γάλλοι το λένε αυτό «noyer le poisson das l’ eau»/ πνίγουμε το ψάρι στο νερό. (Μην λησμονούμε, εδώ, ότι το έθος των Ελληνικών πολιτικών πραγμάτων «θέλει» τις Εξεταστικές να έχουν στο βάθος και Προανακριτικές. Θα το ξαναδούμε; Πάντως ενεχόμενο εδώ μέλος της Κυβέρνησης είναι μόνον ο Πρωθυπουργός. Ο Γρ. Δημητριάδης ήταν «υπερυπουργός», χωρίς όμως να είναι υπουργός. Άλλος υπεύθυνος της ΕΥΠ δεν υπάρχει στα υπουργικά έδρανα).
Και θα κλείσει το 10ήμερο δαντικής καθόδου στους διαδοχικούς κύκλους που περιγράφει η Θεία Κωμωδία με την πιο ουσιαστική σύνοδο της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, όπου θα κληθούν όλα (;) τα πρόσωπα του δράματος. (Δεν θυμόμαστε σε πιο σημείο/κύκλο της Κόλασης – του Δάντη, πάντως – υπάρχει το μαρτύριο της σταγόνας. Γιατί μάλλον σ’ αυτό, στις στρώσεις αποκαλύψεων – φυσικά υπό καθεστώς πλήρους απορρήτου, δηλαδή υπό συνθήκες διαδοχικών διαρροών – θα λάμψει, κατά την συνήθη διατύπωση, το όποιο φως).
Ενώ λοιπόν θα ξετυλίγεται (ή, θα αποκρύπτεται) το κουβάρι των ουσιαστικών ερωτημάτων: Γιατί – κυρίως για τι – παρακολουθήθηκε ο Νίκος Ανδρουλάκης; ο Θανάσης Κουκάκης; τι «απέδωσε» το εν λόγω εθνωφελές έργον της ΕΥΠ; Ποιοι/πόσοι άλλοι συντελεστές της πολιτικής/του δημοσίου βίου ήταν υπό «επισύνδεση»; Ποιοι ζήτησαν (και με ποια στοιχεία), ποιοι ενέκριναν (και με ποιο σκεπτικό) τις υψηλού προφίλ παρακολουθήσεις; Μέχρι που φτάνει ο χορός των δεκάδων χιλιάδων γενικότερων παρακολουθήσεων, για τις οποίες έγινε λόγος; τι θα γίνει με τους συνειδητά και ανερυθρίαστα ψευσθέντες (ή: με σχετική μόνον αίσθηση της αλήθειας εκφρασθέντες) ενώπιον της πρώτης συνόδου της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας; Τι θα πει, τελικώς, «νόμιμη» παρακολούθηση πλην της απόσεισης της ποινικής ευθύνης υπέρ της αίγλης της «πολιτικής;» – ενώ λοιπόν θα ξετυλίγεται αυτό το κουβάρι, δυο μείζονες προσεγγίσεις θα βρίσκονται αντιμέτωπες.
Και τις δυο τις κληρονομήσαμε από το διεθνές δίκαιο, όμως τελικώς η ένταση των συγκρούσεων και στην εσωτερική πολιτική ζωή έχει μπολιαστεί με παρόμοιες έννοιες.
Η μια είναι εκείνη της Raison d’ État, που θέλει τον πυρήνα του ίδιου συμφέροντος ενός Κράτους να κυριαρχεί – με την επίκλησή του και μόνον: οι αποδείξεις, καλόν είναι να ακολουθούν, αλλ’ αν λείπουν … τι να κάνουμε;! – να κυριαρχεί στις όποιες επιλογές συμπεριφορών. [Όσοι σπεύδουν να στεγασθούν κάτω απ’ αυτήν την προσέγγιση, ας μην ξεχνούν ότι ο Καρδινάλιος Richelieu που αποκρυστάλλωσε την Raison d’ État ως υπέρτατο οδηγό που προσπερνά θρησκευτικές (τότε) ή ηθικές αξίες , και ο οποίος – είναι αλήθεια – διέπρεψε στην χρήση κατασκόπων και πληροφοριοδοτών – την χρησιμοποιούσε την Raison d’ État προκειμένου να δείξει ότι ούτε το συμφέρον του προσώπου του ηγεμόνα υπερέχει του συμφέροντος του Κράτους. Σωστά;].
Η άλλη είναι εκείνη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελούσαν προπάντων φωτεινή επιδίωξη. μετά όμως την φρίκη του Β’ ΠΠ, κωδικοποιήθηκαν, διατυπώθηκαν σε διεθνή κείμενα και Χάρτες και (έγινε δεκτό ότι) αποτελούν λειτουργικές αρχές οι οποίες κατισχύουν διεθνών συνθηκών, νόμων ή και Συνταγμάτων. Τόσο στο πεδίο των διεθνών σχέσεων, όσο και στα εσωτερικά δικαιϊκά συστήματα.
Εδώ, λοιπόν, θα έχουμε και πάλι μια διαφοροποίηση των στάσεων γύρω απ’ αυτές τις δυο αντιλήψεις. Το δικαίωμα του απορρήτου των επικοινωνιών είναι θεμελιώδες, πάει πίσω στον Διαφωτισμό, στην Γαλλική και την Αμερικανική Επανάσταση – άντε βέβαια να επιβιώσει τώρα στον κόσμο των νέων τεχνολογιών διείσδυσης και παρακολούθησης! Οι 15.000+ «νομίμως» παρακολουθούμενοι Έλληνες πολίτες – ας μας συμπαθά ο Νίκος Ανδρουλάκης και όσοι άλλοι επωνύμοι, που προτάσσουμε εδώ αυτούς τους μη-επώνυμους – για λόγους εθνικού συμφέροντος ή/και υποψίας τέλεσης σοβαρών εγκλημάτων («φυσικά» με την τήρηση της σχετικής γραφειοκρατίας «φυσικά» με τις εισαγγελικές υπογραφές/πόσες ανά ημέρα;) αποτελούν βαρύτατη προσβολή. Στην ίδια την έννοια του πολίτη. Η δε απαγόρευση – ναι, απαγόρευση! – να πληροφορηθούν το ότι παρακολουθήθηκαν (και… τι προέκυψε!) αποτελεί ακόμη βαρύτερη προσβολή, ιδίως αν δικαιολογηθεί με την «ανάγκη» αποφυγής αποζημιωτικών αγωγών.
Για κάποιους πολίτες, τέτοια θα είναι η αιχμή της τετραπλής συζήτησης αυτών των ημερών, όσο κι αν στην ανάγνωση π.χ. Βαγγέλη Βενιζέλου το καθεστώς του πολιτικού προσώπου προέχει να διασφαλισθεί. Για κάποιους άλλους, η Raison d’ État – προσοχή! η επίκλησή της και μόνο, που απλώς διανθίσθηκε με τις γλαφυρές εξιστορήσεις περί Ουκρανικών και Αρμενικών αιτημάτων παρακολούθησης λόγω … Κίνας, ή πάλι με αναφορές σε Ρωσικό και γιατί όχι Τουρκικό δάκτυλο! – είναι επαρκής, σχεδόν ιερός λόγος.
Αυτή η συνάντηση, αυτή η αντιπαράθεση Raison d’ État και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα περάσει πίσω από τις οθόνες, χωρίς να συζητηθεί και τόσο. Όμως, εκεί θα βρίσκεται η ψυχή της αντιπαράθεσης. Μιας αντιπαράθεσης που θα μας παρακολουθήσει τα χρόνια που έρχονται.
Το κύριο ενδιαφέρον θα συγκεντρώσει η προ ημερησίας συζήτηση με τους πολιτικούς αρχηγούς στο βήμα της Βουλής, μαχόμενους σθεναρά (εν απουσία του Νίκου Ανδρουλάκη, τον οποίο τελικώς αφορά η συζήτηση).
Θα έχει βέβαια προηγηθεί συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, τεχνικότερη πλην υποσχόμενη «υλικό» δια διαρροών, για τον διορισμό του νέου αρχηγού της ΕΥΠ (ο οποίος δεν θα χρειαστεί καν ad hoc νομοθετική ρύθμιση λόγω ελλείψεως τυπικών προσόντων, όπως ο προκάτοχός του…).
Ασφαλώς η κορύφωση των τόνων θα έρθει στην συζήτηση για την συγκρότηση Εξεταστικής Επιτροπής, όπου θα αναμετρηθεί η προσπάθεια της αντιπολίτευσης (όλης, μάλλον) να επικεντρωθεί η έρευνα στο τωρινό σκάνδαλο που κόστισε ήδη στην Κυβέρνηση δυο επιφανή στελέχη του μηχανισμού της, με τις ψήφους της Κυβέρνησης που θα επιδιώξει να διαχυθεί η όλη συζήτηση σε διαχρονικές αναζητήσεις, θεσμικού κλπ. χαρακτήρα. Οι Γάλλοι το λένε αυτό «noyer le poisson das l’ eau»/ πνίγουμε το ψάρι στο νερό. (Μην λησμονούμε, εδώ, ότι το έθος των Ελληνικών πολιτικών πραγμάτων «θέλει» τις Εξεταστικές να έχουν στο βάθος και Προανακριτικές. Θα το ξαναδούμε; Πάντως ενεχόμενο εδώ μέλος της Κυβέρνησης είναι μόνον ο Πρωθυπουργός. Ο Γρ. Δημητριάδης ήταν «υπερυπουργός», χωρίς όμως να είναι υπουργός. Άλλος υπεύθυνος της ΕΥΠ δεν υπάρχει στα υπουργικά έδρανα).
Και θα κλείσει το 10ήμερο δαντικής καθόδου στους διαδοχικούς κύκλους που περιγράφει η Θεία Κωμωδία με την πιο ουσιαστική σύνοδο της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, όπου θα κληθούν όλα (;) τα πρόσωπα του δράματος. (Δεν θυμόμαστε σε πιο σημείο/κύκλο της Κόλασης – του Δάντη, πάντως – υπάρχει το μαρτύριο της σταγόνας. Γιατί μάλλον σ’ αυτό, στις στρώσεις αποκαλύψεων – φυσικά υπό καθεστώς πλήρους απορρήτου, δηλαδή υπό συνθήκες διαδοχικών διαρροών – θα λάμψει, κατά την συνήθη διατύπωση, το όποιο φως).
Ενώ λοιπόν θα ξετυλίγεται (ή, θα αποκρύπτεται) το κουβάρι των ουσιαστικών ερωτημάτων: Γιατί – κυρίως για τι – παρακολουθήθηκε ο Νίκος Ανδρουλάκης; ο Θανάσης Κουκάκης; τι «απέδωσε» το εν λόγω εθνωφελές έργον της ΕΥΠ; Ποιοι/πόσοι άλλοι συντελεστές της πολιτικής/του δημοσίου βίου ήταν υπό «επισύνδεση»; Ποιοι ζήτησαν (και με ποια στοιχεία), ποιοι ενέκριναν (και με ποιο σκεπτικό) τις υψηλού προφίλ παρακολουθήσεις; Μέχρι που φτάνει ο χορός των δεκάδων χιλιάδων γενικότερων παρακολουθήσεων, για τις οποίες έγινε λόγος; τι θα γίνει με τους συνειδητά και ανερυθρίαστα ψευσθέντες (ή: με σχετική μόνον αίσθηση της αλήθειας εκφρασθέντες) ενώπιον της πρώτης συνόδου της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας; Τι θα πει, τελικώς, «νόμιμη» παρακολούθηση πλην της απόσεισης της ποινικής ευθύνης υπέρ της αίγλης της «πολιτικής;» – ενώ λοιπόν θα ξετυλίγεται αυτό το κουβάρι, δυο μείζονες προσεγγίσεις θα βρίσκονται αντιμέτωπες.
Και τις δυο τις κληρονομήσαμε από το διεθνές δίκαιο, όμως τελικώς η ένταση των συγκρούσεων και στην εσωτερική πολιτική ζωή έχει μπολιαστεί με παρόμοιες έννοιες.
Η μια είναι εκείνη της Raison d’ État, που θέλει τον πυρήνα του ίδιου συμφέροντος ενός Κράτους να κυριαρχεί – με την επίκλησή του και μόνον: οι αποδείξεις, καλόν είναι να ακολουθούν, αλλ’ αν λείπουν … τι να κάνουμε;! – να κυριαρχεί στις όποιες επιλογές συμπεριφορών. [Όσοι σπεύδουν να στεγασθούν κάτω απ’ αυτήν την προσέγγιση, ας μην ξεχνούν ότι ο Καρδινάλιος Richelieu που αποκρυστάλλωσε την Raison d’ État ως υπέρτατο οδηγό που προσπερνά θρησκευτικές (τότε) ή ηθικές αξίες , και ο οποίος – είναι αλήθεια – διέπρεψε στην χρήση κατασκόπων και πληροφοριοδοτών – την χρησιμοποιούσε την Raison d’ État προκειμένου να δείξει ότι ούτε το συμφέρον του προσώπου του ηγεμόνα υπερέχει του συμφέροντος του Κράτους. Σωστά;].
Η άλλη είναι εκείνη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελούσαν προπάντων φωτεινή επιδίωξη. μετά όμως την φρίκη του Β’ ΠΠ, κωδικοποιήθηκαν, διατυπώθηκαν σε διεθνή κείμενα και Χάρτες και (έγινε δεκτό ότι) αποτελούν λειτουργικές αρχές οι οποίες κατισχύουν διεθνών συνθηκών, νόμων ή και Συνταγμάτων. Τόσο στο πεδίο των διεθνών σχέσεων, όσο και στα εσωτερικά δικαιϊκά συστήματα.
Εδώ, λοιπόν, θα έχουμε και πάλι μια διαφοροποίηση των στάσεων γύρω απ’ αυτές τις δυο αντιλήψεις. Το δικαίωμα του απορρήτου των επικοινωνιών είναι θεμελιώδες, πάει πίσω στον Διαφωτισμό, στην Γαλλική και την Αμερικανική Επανάσταση – άντε βέβαια να επιβιώσει τώρα στον κόσμο των νέων τεχνολογιών διείσδυσης και παρακολούθησης! Οι 15.000+ «νομίμως» παρακολουθούμενοι Έλληνες πολίτες – ας μας συμπαθά ο Νίκος Ανδρουλάκης και όσοι άλλοι επωνύμοι, που προτάσσουμε εδώ αυτούς τους μη-επώνυμους – για λόγους εθνικού συμφέροντος ή/και υποψίας τέλεσης σοβαρών εγκλημάτων («φυσικά» με την τήρηση της σχετικής γραφειοκρατίας «φυσικά» με τις εισαγγελικές υπογραφές/πόσες ανά ημέρα;) αποτελούν βαρύτατη προσβολή. Στην ίδια την έννοια του πολίτη. Η δε απαγόρευση – ναι, απαγόρευση! – να πληροφορηθούν το ότι παρακολουθήθηκαν (και… τι προέκυψε!) αποτελεί ακόμη βαρύτερη προσβολή, ιδίως αν δικαιολογηθεί με την «ανάγκη» αποφυγής αποζημιωτικών αγωγών.
Για κάποιους πολίτες, τέτοια θα είναι η αιχμή της τετραπλής συζήτησης αυτών των ημερών, όσο κι αν στην ανάγνωση π.χ. Βαγγέλη Βενιζέλου το καθεστώς του πολιτικού προσώπου προέχει να διασφαλισθεί. Για κάποιους άλλους, η Raison d’ État – προσοχή! η επίκλησή της και μόνο, που απλώς διανθίσθηκε με τις γλαφυρές εξιστορήσεις περί Ουκρανικών και Αρμενικών αιτημάτων παρακολούθησης λόγω … Κίνας, ή πάλι με αναφορές σε Ρωσικό και γιατί όχι Τουρκικό δάκτυλο! – είναι επαρκής, σχεδόν ιερός λόγος.
Αυτή η συνάντηση, αυτή η αντιπαράθεση Raison d’ État και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα περάσει πίσω από τις οθόνες, χωρίς να συζητηθεί και τόσο. Όμως, εκεί θα βρίσκεται η ψυχή της αντιπαράθεσης. Μιας αντιπαράθεσης που θα μας παρακολουθήσει τα χρόνια που έρχονται.
