Εισιτήριο Μαδρίτη, Αθήνα, Λευκωσία
Κυριάκος Πιερίδης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2022-07-03
Κατά τη διήμερη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη (29-30/6) «κλείδωσε» η συμφωνία της Τουρκίας με τη Σουηδία και τη Φινλανδία με εκατέρωθεν πολιτικές δεσμεύσεις για τις σχέσεις τους ως μελλοντικών συμμάχων εντός ΝΑΤΟ. Η Σουηδία και η Φινλανδία πήραν το πράσινο φως για ταχεία ένταξη στη Συμμαχία κάτω από την αδήριτη ανάγκη για θωράκιση απέναντι στην επιθετικότητα Πούτιν. Σε αντάλλαγμα καθόρισαν το πλαίσιο για να αντιμετωπίσουν από κοινού με την Τουρκία όλα τα ζητήματα που η τελευταία έθεσε επιτακτικά στο τραπέζι. Σε τριμερές μνημόνιο περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η δράση οργανώσεων (PKK/FETO), το εμπάργκο όπλων, αλλά και η συμμετοχή της Τουρκίας στον μόνιμο μηχανισμό ασφάλειας της Ε.Ε., την PESCO.
Η εξέλιξη αυτή καθώς και η χρονική στιγμή που ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε να ρυθμίσει το ζήτημα δείχνουν ότι η τουρκική διπλωματία δούλεψε με μεθοδικότητα και δεινότητα. Βέβαια αυτή η επιτυχία δεν στηρίχτηκε μόνο στους επίμονους χειρισμούς, αλλά αντανακλά και στη γεωστρατηγική βαρύτητα που απέκτησε η Τουρκία μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Καιροσκοπισμός;
Αυτή είναι μια νέα πραγματικότητα για την Ελλάδα και την Κύπρο. Μπορεί οι ενέργειες της τουρκικής διπλωματίας να χαρακτηριστούν, όπως είπε ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης (29/6), «καιροσκοπικές και ωφελιμιστικές συμπεριφορές», αλλά ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δεν τις αντίκρισε ως τέτοιες. Γι’ αυτό συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ, τον επαίνεσε δημόσια που ξεπεράστηκε το πρόβλημα στο ΝΑΤΟ και παράλληλα τον εγκωμίασε προσωπικά για το Ουκρανικό και τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει για να ανοίξουν διάδρομοι για εξαγωγές σιτηρών: «Είναι χάρη στη δική σου ηγεσία (your leadership), σε ευχαριστώ και ειλικρινά το εννοώ» είπε ο Αμερικανός πρόεδρος, επιτρέποντας στον Ερντογάν να έχει όλο τον υπόλοιπο χρόνο μπροστά στις κάμερες για να αναπτύξει τον ρόλο της Τουρκίας.
Εικονική πραγματικότητα
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι συσχετισμοί αλλάζουν στη Δύση και η θέση της Τουρκίας αναβαθμίζεται. Οι μετατοπίσεις αυτές θα μετρήσουν στον διεθνή στίβο, βάζοντας νέα στοιχεία στην έκβαση των «εθνικών» θεμάτων όπως το άλυτο Κυπριακό και οι περιπλοκές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα και την Κύπρο δεν μπορούν να προσποιούνται ότι τίποτε δεν αλλάζει πλάθοντας μια εικονική πραγματικότητα γύρω τους. Χωρίς πραγματική επιρροή και προτάσεις, το μόνο που κάνουν είναι να επαναλαμβάνουν τις καταγγελίες τους και να μένουν στο περιθώριο.
Ομως στη Μαδρίτη έγινε πιο σαφής η στήριξη της αμερικανικής κυβέρνησης προς την Τουρκία για προφανείς γεωστρατηγικούς λόγους. Γι’ αυτό θα προχωρήσει το πρόγραμμα για τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών F16 και θα αφεθούν κατά μέρος οι διαφορές για τους S400. Ολα δείχνουν ότι η Τουρκία γίνεται αναπόσπαστο μέρος της ενίσχυσης της ασφάλειας του ΝΑΤΟ έναντι της ρωσικής απειλής κι αυτό θα επηρεάσει και τη θέση της Ε.Ε. απέναντί της.
Η Τουρκία όλο αυτό το διάστημα έμεινε προσηλωμένη στην άσκηση «βαριάς» διπλωματίας για να αποκομίσει οφέλη και να ενισχύσει τη θέση της. Την ίδια ώρα η Ελλάδα και η Κύπρος μόνο διαμαρτύρονται! Αυτό φανερώνει την αδυναμία τους να ακουμπήσουν πάνω στην ουσία των γεγονότων. Ποιο θα είναι στο τέλος το αποτέλεσμα; Τα χρονίζοντα προβλήματα, ιδίως το Κυπριακό, να μείνουν στο συρτάρι της Ιστορίας.
Οι δύο κυβερνήσεις νιώθουν ότι έχουν περισσότερη ανάγκη από… επικοινωνία παρά ουσιώδη διπλωματία. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη -που μάλλον σκέφτεται πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο- προσπάθησε να υποβαθμίσει την είδηση για τα F16, που έγινε πηχυαίος τίτλος στα ελλαδικά ΜΜΕ όταν επισκέφτηκε ο πρωθυπουργός τις ΗΠΑ και μίλησε στο Κογκρέσο. Τώρα πρέπει να κάνει το αντίστροφο για να πείσει και γι’ αυτό ανακοίνωσε την πρόθεση για αγορά F35 μετά το… 2027.
Αναστασιάδης - Ερντογάν
Πιο τραγική ήταν η παρουσία του προέδρου της Κύπρου, Ν. Αναστασιάδη, στη Μαδρίτη, που αυτό το διάστημα επιχειρεί να δημιουργήσει την εικόνα -κυρίως για την εσωτερική κοινή γνώμη- ότι «κάτι κινείται» στο Κυπριακό. Τα κυπριακά ΜΜΕ -συνεπικουρούμενα και από ελλαδικά- εμφάνισαν μια συνάντηση στο πόδι μεταξύ διαφόρων ηγετών ΝΑΤΟ - Ε.Ε. (Μακρόν, Τζόνσον και άλλων με τον Ερντογάν) να μετατρέπεται σε… συνομιλία για το Κυπριακό, επειδή μπήκε ανάμεσά τους ο Κύπριος πρόεδρος.
Ο μηχανισμός ενημέρωσης του Προεδρικού διοχέτευσε ως πρώτη είδηση το τι «δήθεν» διημείφθη ανάμεσα σε Ερντογάν - Αναστασιάδη σε μερικά δευτερόλεπτα. Ολοι ξέρουν ότι τέτοιες επαφές προσφέρονται απλώς για χαμόγελα και φωτογραφίες. Οι πιο «ψαγμένοι» ξέρουν τι σκέφτεται ο Ερντογάν όταν ακούει τον Ν. Αναστασιάδη να εκφράζει ετοιμότητα για συνομιλίες, γι’ αυτό του απάντησε να τα βρει με τον «ομόλογό» του Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ. Οι ανακοινώσεις του Προεδρικού περί «συνομιλίας» Αναστασιάδη - Ερντογάν ή άλλες συναντήσεις με ηγέτες στο περιθώριο της συνόδου της Μαδρίτης δεν είναι παρά επικοινωνιακά τεχνάσματα. Κανείς από τους… συνομιλητές του δεν εξέδωσε ανακοίνωση γιατί όλοι ξέρουν ότι τέτοιες συνομιλίες γίνονται για αβρότητα.
Στο απόλυτο μηδέν!
Μετρούν τέτοιες υπερβολές; Μετρούν μόνο για μια νύχτα στα κεντρικά δελτία ειδήσεων των καναλιών για να γίνουν πρώτη είδηση («Ο Αναστασιάδης τα είπε με τον Ερντογάν») και να πέσει πιο χαμηλά η συνάντηση Μπάιντεν - Ερντογάν. Την επόμενη ημέρα όμως, μπαίνουν ξανά τα ίδια ερωτήματα που μένουν αναπάντητα. Πού στέκει το Κυπριακό σήμερα; Στο απόλυτο μηδέν!
Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης διατείνεται ότι θέλει να βάλει ξανά μπροστά την επίλυση του Κυπριακού, ενώ η θητεία του κλείνει σε 7 μήνες αφήνοντας πίσω της ένα διαλυμένο διαπραγματευτικό τοπίο. Γιατί ψάχνει μια φωτογραφία με τον Ερντογάν αν η Τουρκία είναι αναθεωρητική δύναμη και προετοιμάζεται να καταλάβει νησιά; Ποιο νόημα έχουν τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που κατέθεσε ο Αναστασιάδης, όταν δεν υπάρχει καν κοινή βάση για διαπραγμάτευση της ουσίας του Κυπριακού; Θα αλλάξει κάτι στο μυαλό της τωρινής εθνικιστικής ηγεσίας υπό τον Ερσίν Τατάρ;
Εσωτερική κατανάλωση
Η κατάσταση με το Κυπριακό σήμερα έγινε πιο συγκεχυμένη και αβέβαιη γιατί οι δύο κυβερνήσεις ενεργούν με γνώμονα το εσωτερικό ακροατήριό τους παρά τις πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Τα πιο βασικά στοιχεία για μια συγκροτημένη εξωτερική απουσιάζουν. Κεντρικό ερώτημα είναι ο χειρισμός της Τουρκίας, μιας ισχυροποιημένης μεγάλης χώρας στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον που δημιουργείται στην Ευρώπη. Δεν υπάρχει απάντηση, παρά μόνο γενικολογίες. Ο Ν. Αναστασιάδης και ο Κυρ. Μητσοτάκης έχουν παγιδεύσει την κοινή γνώμη σε βερμπαλισμούς και φοβίες, χωρίς να έχουν τίποτε να προτείνουν.
Οσο η Κύπρος μπαίνει πιο βαθιά στην προεκλογική εκστρατεία το τοπίο θα γίνεται ακόμα πιο θολό. Οι βασικοί υποψήφιοι για την προεδρία που στηρίζονται από τους παραδοσιακούς 3 πόλους -ο Αβέρωφ Νεοφύτου από τον ΔΗΣΥ, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης από το ΑΚΕΛ και ο Νίκος Χριστοδουλίδης από το ΔΗΚΟ και άλλα μικρότερα κόμματα – δεν έχουν δώσει κανένα δείγμα γραφής αν σκέφτονται κάτι διαφορετικό από τον Νίκο Αναστασιάδη. Η πολιτική που καθιέρωσε ο απερχόμενος πρόεδρος, ο λαϊκισμός και οι ασυναρτησίες στην εξωτερική πολιτική είχαν μόνο ένα αποτέλεσμα: μηδέν διάλογος εδώ και 5 χρόνια, καμία ενασχόληση από τον ΟΗΕ και την Ε.Ε.. Με τα σημερινά δεδομένα το 2023 θα γίνει ορόσημο για την Κύπρο, όχι όμως για αλλαγή πορείας, αλλά για την εμπέδωση στην κοινή γνώμη ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει παρά η αναμονή της διχοτόμησης.
* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου
Η εξέλιξη αυτή καθώς και η χρονική στιγμή που ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε να ρυθμίσει το ζήτημα δείχνουν ότι η τουρκική διπλωματία δούλεψε με μεθοδικότητα και δεινότητα. Βέβαια αυτή η επιτυχία δεν στηρίχτηκε μόνο στους επίμονους χειρισμούς, αλλά αντανακλά και στη γεωστρατηγική βαρύτητα που απέκτησε η Τουρκία μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Καιροσκοπισμός;
Αυτή είναι μια νέα πραγματικότητα για την Ελλάδα και την Κύπρο. Μπορεί οι ενέργειες της τουρκικής διπλωματίας να χαρακτηριστούν, όπως είπε ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης (29/6), «καιροσκοπικές και ωφελιμιστικές συμπεριφορές», αλλά ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δεν τις αντίκρισε ως τέτοιες. Γι’ αυτό συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ, τον επαίνεσε δημόσια που ξεπεράστηκε το πρόβλημα στο ΝΑΤΟ και παράλληλα τον εγκωμίασε προσωπικά για το Ουκρανικό και τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει για να ανοίξουν διάδρομοι για εξαγωγές σιτηρών: «Είναι χάρη στη δική σου ηγεσία (your leadership), σε ευχαριστώ και ειλικρινά το εννοώ» είπε ο Αμερικανός πρόεδρος, επιτρέποντας στον Ερντογάν να έχει όλο τον υπόλοιπο χρόνο μπροστά στις κάμερες για να αναπτύξει τον ρόλο της Τουρκίας.
Εικονική πραγματικότητα
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι συσχετισμοί αλλάζουν στη Δύση και η θέση της Τουρκίας αναβαθμίζεται. Οι μετατοπίσεις αυτές θα μετρήσουν στον διεθνή στίβο, βάζοντας νέα στοιχεία στην έκβαση των «εθνικών» θεμάτων όπως το άλυτο Κυπριακό και οι περιπλοκές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα και την Κύπρο δεν μπορούν να προσποιούνται ότι τίποτε δεν αλλάζει πλάθοντας μια εικονική πραγματικότητα γύρω τους. Χωρίς πραγματική επιρροή και προτάσεις, το μόνο που κάνουν είναι να επαναλαμβάνουν τις καταγγελίες τους και να μένουν στο περιθώριο.
Ομως στη Μαδρίτη έγινε πιο σαφής η στήριξη της αμερικανικής κυβέρνησης προς την Τουρκία για προφανείς γεωστρατηγικούς λόγους. Γι’ αυτό θα προχωρήσει το πρόγραμμα για τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών F16 και θα αφεθούν κατά μέρος οι διαφορές για τους S400. Ολα δείχνουν ότι η Τουρκία γίνεται αναπόσπαστο μέρος της ενίσχυσης της ασφάλειας του ΝΑΤΟ έναντι της ρωσικής απειλής κι αυτό θα επηρεάσει και τη θέση της Ε.Ε. απέναντί της.
Η Τουρκία όλο αυτό το διάστημα έμεινε προσηλωμένη στην άσκηση «βαριάς» διπλωματίας για να αποκομίσει οφέλη και να ενισχύσει τη θέση της. Την ίδια ώρα η Ελλάδα και η Κύπρος μόνο διαμαρτύρονται! Αυτό φανερώνει την αδυναμία τους να ακουμπήσουν πάνω στην ουσία των γεγονότων. Ποιο θα είναι στο τέλος το αποτέλεσμα; Τα χρονίζοντα προβλήματα, ιδίως το Κυπριακό, να μείνουν στο συρτάρι της Ιστορίας.
Οι δύο κυβερνήσεις νιώθουν ότι έχουν περισσότερη ανάγκη από… επικοινωνία παρά ουσιώδη διπλωματία. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη -που μάλλον σκέφτεται πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο- προσπάθησε να υποβαθμίσει την είδηση για τα F16, που έγινε πηχυαίος τίτλος στα ελλαδικά ΜΜΕ όταν επισκέφτηκε ο πρωθυπουργός τις ΗΠΑ και μίλησε στο Κογκρέσο. Τώρα πρέπει να κάνει το αντίστροφο για να πείσει και γι’ αυτό ανακοίνωσε την πρόθεση για αγορά F35 μετά το… 2027.
Αναστασιάδης - Ερντογάν
Πιο τραγική ήταν η παρουσία του προέδρου της Κύπρου, Ν. Αναστασιάδη, στη Μαδρίτη, που αυτό το διάστημα επιχειρεί να δημιουργήσει την εικόνα -κυρίως για την εσωτερική κοινή γνώμη- ότι «κάτι κινείται» στο Κυπριακό. Τα κυπριακά ΜΜΕ -συνεπικουρούμενα και από ελλαδικά- εμφάνισαν μια συνάντηση στο πόδι μεταξύ διαφόρων ηγετών ΝΑΤΟ - Ε.Ε. (Μακρόν, Τζόνσον και άλλων με τον Ερντογάν) να μετατρέπεται σε… συνομιλία για το Κυπριακό, επειδή μπήκε ανάμεσά τους ο Κύπριος πρόεδρος.
Ο μηχανισμός ενημέρωσης του Προεδρικού διοχέτευσε ως πρώτη είδηση το τι «δήθεν» διημείφθη ανάμεσα σε Ερντογάν - Αναστασιάδη σε μερικά δευτερόλεπτα. Ολοι ξέρουν ότι τέτοιες επαφές προσφέρονται απλώς για χαμόγελα και φωτογραφίες. Οι πιο «ψαγμένοι» ξέρουν τι σκέφτεται ο Ερντογάν όταν ακούει τον Ν. Αναστασιάδη να εκφράζει ετοιμότητα για συνομιλίες, γι’ αυτό του απάντησε να τα βρει με τον «ομόλογό» του Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ. Οι ανακοινώσεις του Προεδρικού περί «συνομιλίας» Αναστασιάδη - Ερντογάν ή άλλες συναντήσεις με ηγέτες στο περιθώριο της συνόδου της Μαδρίτης δεν είναι παρά επικοινωνιακά τεχνάσματα. Κανείς από τους… συνομιλητές του δεν εξέδωσε ανακοίνωση γιατί όλοι ξέρουν ότι τέτοιες συνομιλίες γίνονται για αβρότητα.
Στο απόλυτο μηδέν!
Μετρούν τέτοιες υπερβολές; Μετρούν μόνο για μια νύχτα στα κεντρικά δελτία ειδήσεων των καναλιών για να γίνουν πρώτη είδηση («Ο Αναστασιάδης τα είπε με τον Ερντογάν») και να πέσει πιο χαμηλά η συνάντηση Μπάιντεν - Ερντογάν. Την επόμενη ημέρα όμως, μπαίνουν ξανά τα ίδια ερωτήματα που μένουν αναπάντητα. Πού στέκει το Κυπριακό σήμερα; Στο απόλυτο μηδέν!
Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης διατείνεται ότι θέλει να βάλει ξανά μπροστά την επίλυση του Κυπριακού, ενώ η θητεία του κλείνει σε 7 μήνες αφήνοντας πίσω της ένα διαλυμένο διαπραγματευτικό τοπίο. Γιατί ψάχνει μια φωτογραφία με τον Ερντογάν αν η Τουρκία είναι αναθεωρητική δύναμη και προετοιμάζεται να καταλάβει νησιά; Ποιο νόημα έχουν τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που κατέθεσε ο Αναστασιάδης, όταν δεν υπάρχει καν κοινή βάση για διαπραγμάτευση της ουσίας του Κυπριακού; Θα αλλάξει κάτι στο μυαλό της τωρινής εθνικιστικής ηγεσίας υπό τον Ερσίν Τατάρ;
Εσωτερική κατανάλωση
Η κατάσταση με το Κυπριακό σήμερα έγινε πιο συγκεχυμένη και αβέβαιη γιατί οι δύο κυβερνήσεις ενεργούν με γνώμονα το εσωτερικό ακροατήριό τους παρά τις πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Τα πιο βασικά στοιχεία για μια συγκροτημένη εξωτερική απουσιάζουν. Κεντρικό ερώτημα είναι ο χειρισμός της Τουρκίας, μιας ισχυροποιημένης μεγάλης χώρας στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον που δημιουργείται στην Ευρώπη. Δεν υπάρχει απάντηση, παρά μόνο γενικολογίες. Ο Ν. Αναστασιάδης και ο Κυρ. Μητσοτάκης έχουν παγιδεύσει την κοινή γνώμη σε βερμπαλισμούς και φοβίες, χωρίς να έχουν τίποτε να προτείνουν.
Οσο η Κύπρος μπαίνει πιο βαθιά στην προεκλογική εκστρατεία το τοπίο θα γίνεται ακόμα πιο θολό. Οι βασικοί υποψήφιοι για την προεδρία που στηρίζονται από τους παραδοσιακούς 3 πόλους -ο Αβέρωφ Νεοφύτου από τον ΔΗΣΥ, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης από το ΑΚΕΛ και ο Νίκος Χριστοδουλίδης από το ΔΗΚΟ και άλλα μικρότερα κόμματα – δεν έχουν δώσει κανένα δείγμα γραφής αν σκέφτονται κάτι διαφορετικό από τον Νίκο Αναστασιάδη. Η πολιτική που καθιέρωσε ο απερχόμενος πρόεδρος, ο λαϊκισμός και οι ασυναρτησίες στην εξωτερική πολιτική είχαν μόνο ένα αποτέλεσμα: μηδέν διάλογος εδώ και 5 χρόνια, καμία ενασχόληση από τον ΟΗΕ και την Ε.Ε.. Με τα σημερινά δεδομένα το 2023 θα γίνει ορόσημο για την Κύπρο, όχι όμως για αλλαγή πορείας, αλλά για την εμπέδωση στην κοινή γνώμη ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει παρά η αναμονή της διχοτόμησης.
* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου
