H πώληση δεν είναι λύση

Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας άρχισε το 1996 στην Ευρωπαϊκή Ενωση και το 1999 στην Ελλάδα. Δέκα χρόνια μετά την ίδρυση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας της Ελλάδας, η εξέλιξη της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Καθώς δεν μπόρεσε να αναπτυχθεί ανταγωνισμός με υγιή τρόπο ήταν αναπόφευκτο να τεθεί, αργά ή γρήγορα, ζήτημα βίαιης προσαρμογής στους κοινοτικούς κανόνες για την ενιαία, εσωτερική αγορά ενέργειας.

Η χώρα καλείται πλέον να επιλύσει χρονίζοντα και δισεπίλυτα προβλήματα μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, τόσο στον τομέα της ενέργειας όσο και σε άλλους τομείς. Οπως αναμενόταν, η πολιτική του να «ξορκίσουμε το κακό» έφθασε στο τέλος της. Είχαμε προειδοποιήσει σχετικά με την αδιέξοδη αυτή πορεία ήδη από το 2001-2002 (Αρχές Τιμολογιακής Πολιτικής, ΡΑΕ 2001, Πρόταση σχεδίου νόμου για την αγορά ενέργειας, ΡΑΕ 2002, και άλλες προτάσεις).

Κατά τη δεκαετία της «απελευθέρωσης» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όλες οι κυβερνήσεις αρνήθηκαν να θεωρήσουν την απελευθέρωση ως ευκαιρία εκσυγχρονισμού του κλάδου και των δημοσίων επιχειρήσεων, αλλά την αντιμετώπισαν αμυντικά, ως «αναγκαίο κακό» λόγω της συμμετοχής της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το πολιτικό κόστος από τυχόν δυσαρέσκεια του συνδικάτου κυριάρχησε στην πολιτική ατζέντα, αδιαφορώντας για θέματα αποτελεσματικότητας, κόστους και επενδύσεων.

Δύο μόνο εκσυγχρονιστικές κινήσεις έγιναν στο διάστημα αυτό: η μετοχοποίηση της ΔΕΗ το 2001- 2002 και ο Νόμος 3175/2003 με τον οποίο καθιερώθηκε η Ημερήσια Χονδρεμπορική Αγορά Ενέργειας.

Με κίνητρο την αγορά αυτή πραγματοποιήθηκαν σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις στην ηλεκτροπαραγωγή (μονάδες φυσικού αερίου άνω των 2000 ΜW). Ωστόσο, η ΔΕΗ, παρά τη βελτίωση της παραγωγικότητάς της, δεν κατάφερε να αντικαταστήσει μέχρι σήμερα παλαιές μονάδες με νέες, όπως προέβλεπε ο νόμος του 2003.

Ανεπίτρεπτες στρεβλώσεις στις τιμές

Κατά την πενταετία 2004- 2009 εφαρμόστηκε ο νόμος του 2003 χωρίς ωστόσο σημαντικές νέες πρωτοβουλίες, αλλά και με πολλές στρεβλώσεις και λάθη. Η λογική του πολιτικού κόστους συνεχίστηκε και σχετικά με τη ρύθμιση των τιμολογίων της ΔΕΗ με αποτέλεσμα να εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να υφίστανται ανεπίτρεπτες στρεβλώσεις στις τιμές ιδίως μεταξύ κατηγοριών καταναλωτών. Το κράτος ανέχθηκε τη χειραγώγηση της Χονδρεμπορικής Ημερήσιας Αγοράς και τις στρεβλώσεις της λιανικής αγοράς.

Μάλιστα, αντί να ενισχύσει τον μερικώς ανεξάρτητο διαχειριστή ΔΕΣΜΗΕ, συζητάει αρκετό καιρό τώρα να τον επαναφέρει εντός της ΔΕΗ μέσω θυγατρικής εταιρείας.

Παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι εκάστοτε κυβερνήσεις ενεργούσαν νομίζοντας ότι μπορούμε (υπέρ κακώς εννοούμενων κρατικομονοπωλιακών συμφερόντων) να διαφεύγουμε με ημίμετρα και απαντητικές επιστολές. Ετσι τα πράγματα έφθασαν στο απροχώρητο, πράγμα που αποτελούσε κοινή διαπίστωση ακόμη και πριν από την πρόσφατη δραματική παρέμβαση της τρόικας.

Το σημείωμα αυτό είναι πολύ σύντομο για να προτείνει λύσεις για το μέλλον, αλλά σε κάθε περίπτωση η βεβιασμένη πώληση μονάδων δεν είναι λύση. Υπάρχουν λύσεις και πρέπει να μελετηθούν οργανωμένα ώστε όχι μόνο να επιτρέψουν την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού αλλά και να διασφαλίσουν τη μετάβαση προς ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας με λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και σημαντικό μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Ομως το πιο σημαντικό είναι να πεισθούμε και εμείς αλλά και οι εταίροι μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση ότι έχουμε πράγματι πρόθεση να δούμε την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με θετικό- δημιουργικό τρόπο, ως ευκαιρία για εκσυγχρονισμό του κλάδου, βελτίωση της αποτελεσματικότητας, αύξηση της επιχειρηματικότητας και επενδύσεις που εξυπηρετούν τις νέες προκλήσεις που τίθενται. Μόνο έτσι θα προχωρήσουμε μπροστά προς όφελος των καταναλωτών και της ελληνικής οικονομίας.

----

Ο Π. Κάπρος είναι καθηγητής Ενεργειακής Οικονομίας στο ΕΜΠ, πρώην πρόεδρος της ΡΑΕ