Η ελληνική υπερχρέωση επηρεάζει την Ευρωζώνη!
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-12-14
"Ακούγεται κάπως αστεία η ανησυχία ότι η σταθερότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας απειλείται από την υπερχρέωση μιας χώρας που αντιπροσωπεύει μόλις το 2,6% του ΑΕΠ της ευρωζώνης"
Την απειλή και δημοσιονομικής κρίσης επισείουν τα γεράκια κατά του πακέτου για τη στήριξη της οικονομίας απέναντι στην ύφεση. Αφορμή τα ραγδαία αυξανόμενα επιτόκια που αναγκάζεται να πληρώνει το ελληνικό Δημόσιο.
Στην ευρωπαϊκή δυστοκία να υιοθετηθεί μια δημοσιονομική τόνωση που να αντιστοιχεί στη σφοδρότητα της ύφεσης δεν είναι ασήμαντος ο ρόλος της Ελλάδας. Όχι βέβαια ότι προβάλλει αντιρρήσεις η ελληνική κυβέρνηση. Ούτε ο κ. Καραμανλής ούτε ο κ. Αλογοσκούφης διανοήθηκαν ποτέ κάτι τέτοιο. Ο κίνδυνος όμως τα υψηλά ελλείμματα και το μεγάλο χρέος να οδηγήσουν το ελληνικό κράτος σε αδυναμία πληρωμών αξιοποιείται ως φόβητρο από τους πιο συντηρητικούς κύκλους, της Γερμανίας κατά πρώτο λόγο.
Δύο τελευταίες εξελίξεις τροφοδοτούν τη σχετική επιχειρηματολογία: Το γεγονός ότι το επιτόκιο για τα δεκαετή ομόλογα του ελληνικού κράτους έφθασε την Πέμπτη τις 195 μονάδες βάσης πάνω από τα αντίστοιχα γερμανικά, μια τρίχα πριν από τις 200 μονάδες που θεωρείται το συμβολικό όριο πέραν του οποίου αμφισβητείται πλέον η ικανότητα του κράτους να δανείζεται. Και η ταυτόχρονη υποβάθμιση των μακροχρόνιων προοπτικών των τεσσάρων μεγάλων ελληνικών τραπεζών -Εθνικής, Eurobank, Alpha και Πειραιώς- από τον διεθνή οίκο αξιολόγησης Moodyʼs από σταθερές σε αρνητικές. Για εμάς ο συναγερμός χτυπάει πια εκκωφαντικά.
Παρʼ όλα αυτά ακούγεται κάπως αστεία η ανησυχία ότι η σταθερότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας απειλείται από την υπερχρέωση μιας μικρής χώρας μέλους σαν την Ελλάδα που αντιπροσωπεύει μόλις το 2,6% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης (και το 1,9% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 συνολικά). Η Ελλάδα είναι όμως μόνον η χώρα που παρουσιάζει την πιο ακραία ανισορροπία στα δημόσια οικονομικά και στο εξωτερικό της ισοζύγιο. Προβληματικές αξιολογούνται και άλλες, εν μέρει μεγαλύτερες, είτε ως προς το χρόνιο εξωτερικό τους έλλειμμα, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, είτε ως προς το πολύ υψηλό δημόσιο χρέος τους, όπως η Ιταλία και το Βέλγιο, με την Ελλάδα να χαρακτηρίζεται η πιο ευάλωτη, καθώς τις ξεπερνά όλες και στα δύο. Ακόμα και η Ιρλανδία, χώρα με εξαιρετική ανταγωνιστικότητα και δημοσιονομικά πλεονάσματα επί πολλά χρόνια, κατατάσσεται εδώ, καθώς η σφοδρή ύφεση που την έχει πλήξει προβλέπεται το 2009 να φέρει το δημόσιο έλλειμμά της πάνω από το 7% του ΑΕΠ.
Οι 27 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατόρθωσαν τελικά προχθές να εγκρίνουν την πρόταση της Επιτροπής για μια δημοσιονομική επέκταση της τάξης του 1,5% του ΑΕΠ, η απόφασή τους έμεινε όμως γενική. Συγκεκριμένες δεσμεύσεις δεν αναλήφθηκαν. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση από το Ινστιτούτο Μπρύγκελ, τα έως τώρα προγράμματα των χωρών - μελών εκτιμώνται στο 0,6% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ (στο μισό της πρότασης, εφόσον 0,3% θα προέλθει από ευρωπαϊκούς πόρους).
Η οπτική του γερακιού: Γιούργκεν Σταρκ
Για τον κίνδυνο μια δημοσιονομική κρίση να προστεθεί στη βαθιά χρηματοοικονομική κρίση και την ύφεση που δοκιμάζουν την Ευρώπη προειδοποιούσε την Τετάρτη από την Wall Street Journal ο Γιούργκεν Σταρκ. Υποστηρίζοντας ως απολύτως αναγκαία τη στήριξη του τραπεζικού συστήματος με δημόσιους πόρους που φτάνουν στο 20% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης για εγγυήσεις και ανακεφαλαιοποιήσεις, ο Σταρκ, ένας από τα έξι μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επισημαίνει επίσης τη δημοσιονομική επιβάρυνση που συνεπάγεται. Θεωρεί έτσι πολύ πιθανό τα δημόσια ελλείμματα να κυμανθούν του χρόνου μεταξύ 5 και 7% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος να αυξηθεί μεταξύ 10 και 20 μονάδων του ΑΕΠ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Χωρίς να κατονομάζει καμία (η θέση του δεν το επιτρέπει), σημειώνει τις ήδη πολύ μεγάλες αποκλίσεις των επιτοκίων των κρατικών ομολόγων σε μερικές χώρες της Ευρωζώνης, για να τις συνδέσει με την παράλειψη των χωρών αυτών να εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά τους τα χρόνια που είχαν υψηλή μεγέθυνση.
Ένα βασικό επιχείρημα του Γερμανού, ο οποίος συγκαταλέγεται στα «γεράκια» της ΕΚΤ, κατά ενός μεγάλου πακέτου δημοσιονομικής στήριξης της ευρωπαϊκής οικονομίας σχετίζεται οπωσδήποτε με την οικονομική νοοτροπία που επικρατεί στη χώρα του: βλέποντας τη δημοσιονομική ισορροπία να διακυβεύεται, τα νοικοκυριά μπορεί να προτιμήσουν να αυξήσουν τις αποταμιεύσεις τους αντί να καταναλώσουν περισσότερο, φοβούμενα ότι θα πληρώσουν τη διεύρυνση των ελλειμμάτων με υψηλότερους φόρους στο μέλλον, διατείνεται. Πρόκειται προφανώς για αντιλήψεις που δεν επιδέχονται γενίκευση. Κανείς δεν σκέπτεται έτσι στην Ελλάδα, αλλά ούτε στη Βρετανία, όπου το πακέτο Μπράουν βλήθηκε από την καγκελάριο Μέρκελ, ούτε στη Γαλλία ούτε στην Ισπανία κυριαρχεί μια τέτοια λογική.
Αγγλοσαξονική αύρα
Έχουμε συνηθίσει να ταυτίζουμε τις κυρίαρχες απόψεις στη Βρετανία και τις ΗΠΑ με τον μισητό νεοφιλελευθερισμό, από εκεί όμως έρχονται φρέσκιες, ίσως και παρήγορες ιδέες.
Έγραφε την Τετάρτη στους Financial Times ο Μάρτιν Γουλφ: Αν τα μέλη της Ευρωζώνης βρεθούν σε αδυναμία να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος τους, είτε θα αναγκαστούν να χρεοκοπήσουν είτε θα χρειαστούν διάσωση απʼ έξω. Ακόμα και η ελληνική απόκλιση των 165 μονάδων βάσης (τόση ήταν ακόμα στις αρχές της εβδομάδας) δεν υπονοεί μεγάλη πιθανότητα χρεοκοπίας. Ούτε το τωρινό (προ εβδομάδος δηλαδή) επιτόκιο του 4,7% είναι μη διαχειρίσιμο. Αλλά οι αγορές μεταβάλλονται πολύ γρήγορα, συνέχιζε. Μπορούμε να φανταστούμε μιαν «αιφνίδια στάση» στα κρατικά ομόλογα υψηλού κινδύνου. Αυτό θα μετέτρεπε αναγκαστικά το χρέος σε βραχυπρόθεσμο - κλασική οδός προς την κρίση.
Μέσα σε δύο μέρες, με την απόκλιση πλέον στις 195 μονάδες βάσης, βρεθήκαμε ένα βήμα πιο κοντά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Και προσέθετε ο Γουλφ το στοιχειώδες, που οι εδώ κυβερνητικοί υπεύθυνοι δεν ήθελαν να δουν αυτά τα χρόνια: Η φαινομενική απάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου (με την υιοθέτηση του ευρώ) δεν εξαλείφει τον ίδιο τον κίνδυνο. Εντός της Ευρωζώνης οι κίνδυνοι του πληθωρισμού και της συναλλαγματικής ισοτιμίας μετατρέπονται σε πιστωτικό κίνδυνο. Η παραδοσιακή ευρωπαϊκή προσέγγιση περιορίζεται στο δημόσιο έλλειμμα και το χρέος, παραβλέποντας το ισοζύγιο πληρωμών. Και τα γερμανικά πλεονάσματα γεννούν τα ελλείμματα των άλλων χωρών που οι Γερμανοί τόσο απεχθάνονται. Σε μια πολύ ευρύτερη θεώρηση από τον Σταρκ, ο Γουλφ βλέπει την πιθανότητα μιας δημοσιονομικής κρίσης στην Ευρωζώνη να εξαρτάται από τη διάρκεια και το βάθος της ύφεσής της, καθώς και από το χρέος, την αξιοπιστία των αρχών και την ανταγωνιστικότητα, τελικά την ενδεχόμενη κρίση σε κάποια χώρα - μέλος. Διότι ο πανικός είναι μεταδοτικός.
Αλλά θα αφεθεί μια χώρα - μέλος της Ευρωζώνης να χρεοκοπήσει; - αναρωτιέται ο Βρετανός αρθρογράφος. Ή θα διασωθεί, από ποιον και με ποιο τίμημα; Ίσως ο δημοσιονομικός φεντεραλισμός να είναι η έκβαση, γράφει (δηλαδή ένας αξιόλογος κοινοτικός προϋπολογισμός, το αναγκαίο συμπλήρωμα του ενιαίου νομίσματος, τόσο για επιμέρους χώρες με πρόβλημα όσο και για να αντιμετωπισθεί μια συνολική ύφεση, όπως η τωρινή). Αλλά ίσως κάτι πολύ χειρότερο, με βαρύ κόστος για κάποιες χώρες.
Μια ισχυρή ανάκαμψη θα αποτρέψει τον κίνδυνο, και αν συμβεί, θα προέλθει από τους άσωτους Αγγλοσάξονες, το τεράστιο πρόγραμμα που ετοιμάζει ο Ομπάμα στις ΗΠΑ, από το οποίο θα επωφεληθούμε όλοι, καταλήγει ο Γουλφ.
Κ. Καραμανλής: Μην ανησυχείτε!
Πόσο χρήσιμη για την αποτροπή του ορατού πλέον κινδύνου η Ελλάδα να οδηγηθεί σε δημοσιονομική κρίση θα είναι η συζήτηση για τον κρατικό προϋπολογισμό που ξεκινά την Τετάρτη στην ολομέλεια της Βουλής; Καμία βάση δεν προσφέρουν το κείμενο και τα μεγέθη που έχει καταθέσει ο υπουργός Οικονομίας. Ο δε πρωθυπουργός, στη συνέντευξή του μετά τη σύνοδο των 27 στις Βρυξέλλες, καθησύχαζε ότι η διαφορά στο κόστος δανεισμού δεν συνιστά πρόβλημα, ότι το δημόσιο χρέος έχει μειωθεί, και ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε καλύτερη θέση από πολλές ευρωπαϊκές. Διαβεβαίωσε επίσης ότι συνεχώς εξετάζονται και νέοι τρόποι στήριξης των οικονομικά ασθενέστερων, αλλά και κρίσιμων τομέων της οικονομίας.
Τη Δευτέρα ωστόσο, σε ομιλία του στο Ελληνοβρετανικό Επιμελητήριο, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιώργος Προβόπουλος, μετρούσε «μηδαμινά» τα περιθώρια για τη χώρα μας, υπενθυμίζοντας τη διαφορά των 170 μονάδων βάσης στο δημόσιο δανεισμό από τα γερμανικά ομόλογα, όταν πριν από ενάμισυ χρόνο ήταν 30 μονάδες βάσης. Μέχρι την Πέμπτη έφτασε τις 195 μονάδες... Επανήλθε εξάλλου στην ανάγκη να ενισχυθεί η παραγωγική βάση μέσω επενδύσεων και ποιοτικής αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού, που σημαίνει παιδεία, στην αντίθετη κατεύθυνση δηλαδή από εκείνην που προδιαγράφει η κυβερνητική πολιτική και ο προϋπολογισμός της. Εξέφρασε επίσης την εκτίμηση ότι το σχέδιο για τη στήριξη των τραπεζών θα αποτρέψει συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.
Αλλά στο μεταξύ ήρθε η υποβάθμιση των ελληνικών τραπεζών από την Moodyʼs. Στηρίζεται στην πρόβλεψη ότι ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ θα πέσει κάτω από 2% το 2009 και ότι πολλοί δανειολήπτες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά, θα βρεθούν σε αδυναμία να αποπληρώνουν τα χρέη τους. Για το σχέδιο στήριξης των τραπεζών η Moodyʼs απλώς παρατηρεί ότι θα αμβλύνει τις ανησυχίες για την αναχρηματοδότηση από τις κεφαλαιαγορές και ότι θα βοηθήσει να τηρηθούν οι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών στις συνθήκες της κρίσης.
Την απειλή και δημοσιονομικής κρίσης επισείουν τα γεράκια κατά του πακέτου για τη στήριξη της οικονομίας απέναντι στην ύφεση. Αφορμή τα ραγδαία αυξανόμενα επιτόκια που αναγκάζεται να πληρώνει το ελληνικό Δημόσιο.
Στην ευρωπαϊκή δυστοκία να υιοθετηθεί μια δημοσιονομική τόνωση που να αντιστοιχεί στη σφοδρότητα της ύφεσης δεν είναι ασήμαντος ο ρόλος της Ελλάδας. Όχι βέβαια ότι προβάλλει αντιρρήσεις η ελληνική κυβέρνηση. Ούτε ο κ. Καραμανλής ούτε ο κ. Αλογοσκούφης διανοήθηκαν ποτέ κάτι τέτοιο. Ο κίνδυνος όμως τα υψηλά ελλείμματα και το μεγάλο χρέος να οδηγήσουν το ελληνικό κράτος σε αδυναμία πληρωμών αξιοποιείται ως φόβητρο από τους πιο συντηρητικούς κύκλους, της Γερμανίας κατά πρώτο λόγο.
Δύο τελευταίες εξελίξεις τροφοδοτούν τη σχετική επιχειρηματολογία: Το γεγονός ότι το επιτόκιο για τα δεκαετή ομόλογα του ελληνικού κράτους έφθασε την Πέμπτη τις 195 μονάδες βάσης πάνω από τα αντίστοιχα γερμανικά, μια τρίχα πριν από τις 200 μονάδες που θεωρείται το συμβολικό όριο πέραν του οποίου αμφισβητείται πλέον η ικανότητα του κράτους να δανείζεται. Και η ταυτόχρονη υποβάθμιση των μακροχρόνιων προοπτικών των τεσσάρων μεγάλων ελληνικών τραπεζών -Εθνικής, Eurobank, Alpha και Πειραιώς- από τον διεθνή οίκο αξιολόγησης Moodyʼs από σταθερές σε αρνητικές. Για εμάς ο συναγερμός χτυπάει πια εκκωφαντικά.
Παρʼ όλα αυτά ακούγεται κάπως αστεία η ανησυχία ότι η σταθερότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας απειλείται από την υπερχρέωση μιας μικρής χώρας μέλους σαν την Ελλάδα που αντιπροσωπεύει μόλις το 2,6% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης (και το 1,9% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 συνολικά). Η Ελλάδα είναι όμως μόνον η χώρα που παρουσιάζει την πιο ακραία ανισορροπία στα δημόσια οικονομικά και στο εξωτερικό της ισοζύγιο. Προβληματικές αξιολογούνται και άλλες, εν μέρει μεγαλύτερες, είτε ως προς το χρόνιο εξωτερικό τους έλλειμμα, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, είτε ως προς το πολύ υψηλό δημόσιο χρέος τους, όπως η Ιταλία και το Βέλγιο, με την Ελλάδα να χαρακτηρίζεται η πιο ευάλωτη, καθώς τις ξεπερνά όλες και στα δύο. Ακόμα και η Ιρλανδία, χώρα με εξαιρετική ανταγωνιστικότητα και δημοσιονομικά πλεονάσματα επί πολλά χρόνια, κατατάσσεται εδώ, καθώς η σφοδρή ύφεση που την έχει πλήξει προβλέπεται το 2009 να φέρει το δημόσιο έλλειμμά της πάνω από το 7% του ΑΕΠ.
Οι 27 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατόρθωσαν τελικά προχθές να εγκρίνουν την πρόταση της Επιτροπής για μια δημοσιονομική επέκταση της τάξης του 1,5% του ΑΕΠ, η απόφασή τους έμεινε όμως γενική. Συγκεκριμένες δεσμεύσεις δεν αναλήφθηκαν. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση από το Ινστιτούτο Μπρύγκελ, τα έως τώρα προγράμματα των χωρών - μελών εκτιμώνται στο 0,6% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ (στο μισό της πρότασης, εφόσον 0,3% θα προέλθει από ευρωπαϊκούς πόρους).
Η οπτική του γερακιού: Γιούργκεν Σταρκ
Για τον κίνδυνο μια δημοσιονομική κρίση να προστεθεί στη βαθιά χρηματοοικονομική κρίση και την ύφεση που δοκιμάζουν την Ευρώπη προειδοποιούσε την Τετάρτη από την Wall Street Journal ο Γιούργκεν Σταρκ. Υποστηρίζοντας ως απολύτως αναγκαία τη στήριξη του τραπεζικού συστήματος με δημόσιους πόρους που φτάνουν στο 20% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης για εγγυήσεις και ανακεφαλαιοποιήσεις, ο Σταρκ, ένας από τα έξι μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επισημαίνει επίσης τη δημοσιονομική επιβάρυνση που συνεπάγεται. Θεωρεί έτσι πολύ πιθανό τα δημόσια ελλείμματα να κυμανθούν του χρόνου μεταξύ 5 και 7% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος να αυξηθεί μεταξύ 10 και 20 μονάδων του ΑΕΠ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Χωρίς να κατονομάζει καμία (η θέση του δεν το επιτρέπει), σημειώνει τις ήδη πολύ μεγάλες αποκλίσεις των επιτοκίων των κρατικών ομολόγων σε μερικές χώρες της Ευρωζώνης, για να τις συνδέσει με την παράλειψη των χωρών αυτών να εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά τους τα χρόνια που είχαν υψηλή μεγέθυνση.
Ένα βασικό επιχείρημα του Γερμανού, ο οποίος συγκαταλέγεται στα «γεράκια» της ΕΚΤ, κατά ενός μεγάλου πακέτου δημοσιονομικής στήριξης της ευρωπαϊκής οικονομίας σχετίζεται οπωσδήποτε με την οικονομική νοοτροπία που επικρατεί στη χώρα του: βλέποντας τη δημοσιονομική ισορροπία να διακυβεύεται, τα νοικοκυριά μπορεί να προτιμήσουν να αυξήσουν τις αποταμιεύσεις τους αντί να καταναλώσουν περισσότερο, φοβούμενα ότι θα πληρώσουν τη διεύρυνση των ελλειμμάτων με υψηλότερους φόρους στο μέλλον, διατείνεται. Πρόκειται προφανώς για αντιλήψεις που δεν επιδέχονται γενίκευση. Κανείς δεν σκέπτεται έτσι στην Ελλάδα, αλλά ούτε στη Βρετανία, όπου το πακέτο Μπράουν βλήθηκε από την καγκελάριο Μέρκελ, ούτε στη Γαλλία ούτε στην Ισπανία κυριαρχεί μια τέτοια λογική.
Αγγλοσαξονική αύρα
Έχουμε συνηθίσει να ταυτίζουμε τις κυρίαρχες απόψεις στη Βρετανία και τις ΗΠΑ με τον μισητό νεοφιλελευθερισμό, από εκεί όμως έρχονται φρέσκιες, ίσως και παρήγορες ιδέες.
Έγραφε την Τετάρτη στους Financial Times ο Μάρτιν Γουλφ: Αν τα μέλη της Ευρωζώνης βρεθούν σε αδυναμία να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος τους, είτε θα αναγκαστούν να χρεοκοπήσουν είτε θα χρειαστούν διάσωση απʼ έξω. Ακόμα και η ελληνική απόκλιση των 165 μονάδων βάσης (τόση ήταν ακόμα στις αρχές της εβδομάδας) δεν υπονοεί μεγάλη πιθανότητα χρεοκοπίας. Ούτε το τωρινό (προ εβδομάδος δηλαδή) επιτόκιο του 4,7% είναι μη διαχειρίσιμο. Αλλά οι αγορές μεταβάλλονται πολύ γρήγορα, συνέχιζε. Μπορούμε να φανταστούμε μιαν «αιφνίδια στάση» στα κρατικά ομόλογα υψηλού κινδύνου. Αυτό θα μετέτρεπε αναγκαστικά το χρέος σε βραχυπρόθεσμο - κλασική οδός προς την κρίση.
Μέσα σε δύο μέρες, με την απόκλιση πλέον στις 195 μονάδες βάσης, βρεθήκαμε ένα βήμα πιο κοντά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Και προσέθετε ο Γουλφ το στοιχειώδες, που οι εδώ κυβερνητικοί υπεύθυνοι δεν ήθελαν να δουν αυτά τα χρόνια: Η φαινομενική απάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου (με την υιοθέτηση του ευρώ) δεν εξαλείφει τον ίδιο τον κίνδυνο. Εντός της Ευρωζώνης οι κίνδυνοι του πληθωρισμού και της συναλλαγματικής ισοτιμίας μετατρέπονται σε πιστωτικό κίνδυνο. Η παραδοσιακή ευρωπαϊκή προσέγγιση περιορίζεται στο δημόσιο έλλειμμα και το χρέος, παραβλέποντας το ισοζύγιο πληρωμών. Και τα γερμανικά πλεονάσματα γεννούν τα ελλείμματα των άλλων χωρών που οι Γερμανοί τόσο απεχθάνονται. Σε μια πολύ ευρύτερη θεώρηση από τον Σταρκ, ο Γουλφ βλέπει την πιθανότητα μιας δημοσιονομικής κρίσης στην Ευρωζώνη να εξαρτάται από τη διάρκεια και το βάθος της ύφεσής της, καθώς και από το χρέος, την αξιοπιστία των αρχών και την ανταγωνιστικότητα, τελικά την ενδεχόμενη κρίση σε κάποια χώρα - μέλος. Διότι ο πανικός είναι μεταδοτικός.
Αλλά θα αφεθεί μια χώρα - μέλος της Ευρωζώνης να χρεοκοπήσει; - αναρωτιέται ο Βρετανός αρθρογράφος. Ή θα διασωθεί, από ποιον και με ποιο τίμημα; Ίσως ο δημοσιονομικός φεντεραλισμός να είναι η έκβαση, γράφει (δηλαδή ένας αξιόλογος κοινοτικός προϋπολογισμός, το αναγκαίο συμπλήρωμα του ενιαίου νομίσματος, τόσο για επιμέρους χώρες με πρόβλημα όσο και για να αντιμετωπισθεί μια συνολική ύφεση, όπως η τωρινή). Αλλά ίσως κάτι πολύ χειρότερο, με βαρύ κόστος για κάποιες χώρες.
Μια ισχυρή ανάκαμψη θα αποτρέψει τον κίνδυνο, και αν συμβεί, θα προέλθει από τους άσωτους Αγγλοσάξονες, το τεράστιο πρόγραμμα που ετοιμάζει ο Ομπάμα στις ΗΠΑ, από το οποίο θα επωφεληθούμε όλοι, καταλήγει ο Γουλφ.
Κ. Καραμανλής: Μην ανησυχείτε!
Πόσο χρήσιμη για την αποτροπή του ορατού πλέον κινδύνου η Ελλάδα να οδηγηθεί σε δημοσιονομική κρίση θα είναι η συζήτηση για τον κρατικό προϋπολογισμό που ξεκινά την Τετάρτη στην ολομέλεια της Βουλής; Καμία βάση δεν προσφέρουν το κείμενο και τα μεγέθη που έχει καταθέσει ο υπουργός Οικονομίας. Ο δε πρωθυπουργός, στη συνέντευξή του μετά τη σύνοδο των 27 στις Βρυξέλλες, καθησύχαζε ότι η διαφορά στο κόστος δανεισμού δεν συνιστά πρόβλημα, ότι το δημόσιο χρέος έχει μειωθεί, και ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε καλύτερη θέση από πολλές ευρωπαϊκές. Διαβεβαίωσε επίσης ότι συνεχώς εξετάζονται και νέοι τρόποι στήριξης των οικονομικά ασθενέστερων, αλλά και κρίσιμων τομέων της οικονομίας.
Τη Δευτέρα ωστόσο, σε ομιλία του στο Ελληνοβρετανικό Επιμελητήριο, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιώργος Προβόπουλος, μετρούσε «μηδαμινά» τα περιθώρια για τη χώρα μας, υπενθυμίζοντας τη διαφορά των 170 μονάδων βάσης στο δημόσιο δανεισμό από τα γερμανικά ομόλογα, όταν πριν από ενάμισυ χρόνο ήταν 30 μονάδες βάσης. Μέχρι την Πέμπτη έφτασε τις 195 μονάδες... Επανήλθε εξάλλου στην ανάγκη να ενισχυθεί η παραγωγική βάση μέσω επενδύσεων και ποιοτικής αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού, που σημαίνει παιδεία, στην αντίθετη κατεύθυνση δηλαδή από εκείνην που προδιαγράφει η κυβερνητική πολιτική και ο προϋπολογισμός της. Εξέφρασε επίσης την εκτίμηση ότι το σχέδιο για τη στήριξη των τραπεζών θα αποτρέψει συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.
Αλλά στο μεταξύ ήρθε η υποβάθμιση των ελληνικών τραπεζών από την Moodyʼs. Στηρίζεται στην πρόβλεψη ότι ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ θα πέσει κάτω από 2% το 2009 και ότι πολλοί δανειολήπτες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά, θα βρεθούν σε αδυναμία να αποπληρώνουν τα χρέη τους. Για το σχέδιο στήριξης των τραπεζών η Moodyʼs απλώς παρατηρεί ότι θα αμβλύνει τις ανησυχίες για την αναχρηματοδότηση από τις κεφαλαιαγορές και ότι θα βοηθήσει να τηρηθούν οι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών στις συνθήκες της κρίσης.
