Μας πνίγει το χρέος
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2009-05-06
Ήρθαν λοιπόν προχθές οι «εαρινές προβλέψεις» από τις Βρυξέλλες να συμφωνήσουν με όσους στη χώρα μας επισημαίνουν μήνες τώρα ότι η διαρκής μεγέθυνση της τάξης του 4% τον χρόνο που γνωρίσαμε την προηγούμενη δωδεκαετία, δεν μετριάζεται μόνο: σταματάει εντελώς, γίνεται πια και αρνητική. Οπωσδήποτε η πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της Ελλάδας θα μειωθεί φέτος κατά 0,9% προκάλεσε κάποιο σοκ.
Έως τώρα ελάχιστοι, ιδιωτικοί φορείς αποκλειστικά, έχουν δημοσιεύσει ακόμα δυσμενέστερες. Και ενώ αβεβαιότητα πάντοτε υπάρχει στις προβλέψεις αυτού του είδους, στο παρελθόν μάλιστα υπουργοί όπως ο Γιώργος Αλογοσκούφης επαίρονταν ότι εκ των υστέρων τις διέψευδαν στην πράξη, τούτη τη φορά οι πιθανότητες τα πράγματα να πάνε χειρότερα συνολικά στην Ευρώπη είναι μεγάλες, εκτιμά στην ανάλυσή της η ίδια η Επιτροπή.
Όσο οδυνηρή και αν είναι όμως η προοπτική να μειωθεί το ελληνικό ΑΕΠ κατά περίπου μία μονάδα μέσα σε έναν χρόνο, για την ανεργία προπάντων, από μόνη της δεν θα ήταν τραγική. Κατ΄ αρχάς διαγράφεται σε συνθήκες γενικευμένης και βαθιάς ύφεσης στην Ευρώπη. Από τις 27 χώρες της Ένωσης μόνο για την Κύπρο προβλέπεται θετική μεγέθυνση φέτος 0,3%, που ισοδυναμεί με στασιμότητα, και μόνο για τη Μάλτα αρνητική μεγέθυνση 0,9%, όσο και για την Ελλάδα. Στις υπόλοιπες 24 η μείωση του ΑΕΠ προβλέπεται από αρκετά έως πολύ μεγαλύτερη, σε όλες μαζί τις 27 φτάνει το 4%. Επίσης η ιδιωτική κατανάλωση προβλέπεται ότι σ΄ εμάς θα εξακολουθήσει να αυξάνεται, έστω και σχεδόν κατά μισή μονάδα, όταν στην ευρωζώνη θα μειωθεί κατά 0,9% και στην Ε.Ε. των 27 κατά 1,5%. Αλλά και ο μέσος πραγματικός μισθός προβλέπεται να συνεχίσει να αυξάνεται κατά 2,4% φέτος (+1,4% στην ευρωζώνη, +1,1% στην Ε.Ε. των 27). Το υφιστάμενο στη χώρα μας βιοτικό επίπεδο δεν απειλείται άμεσα. Μετά τη μείωση του ΑΕΠ 0,9% φέτος, αύξηση 0,1%, δηλαδή στασιμότητα, προβλέπει για το 2010 στην Ελλάδα η Επιτροπή. Αλλά τι θα γίνει κατόπιν; Ζοφερές συνέπειες θα έχει αυτή η, σχετικά ήπια με τα ευρωπαϊκά μέτρα, οικονομική ύφεση/στασιμότητα, εφόσον εγκατασταθεί στη χώρα, βρεθεί αδύναμη δηλαδή η ελληνική οικονομία να επανέλθει σε υψηλότερους ρυθμούς όταν αλλού θα αρχίζει η ανάκαμψη. Πρόκειται για πραγματικό κίνδυνο. Η πιο προφανής του διάσταση είναι η αύξηση του δημοσίου χρέους: από 94,8% του ΑΕΠ, ήδη υπερβολικά μεγάλο το 2007, προβλέπεται να φτάσει 103,4% φέτος, 108% του ΑΕΠ του χρόνου. Για να εξυπηρετηθεί θα στερεί από την οικονομία ολοένα περισσότερους πόρους καθώς, επειδή ακριβώς είναι τόσο υψηλό και ανερχόμενο, τα επιτόκια ανεβαίνουν σε σύγκριση με των άλλων χωρών για το Δημόσιο, παράλληλα και για τον ιδιωτικό τομέα. Οι παραγωγικές επενδύσεις μειώνονται δραστικά τώρα, 9,5% το 2008, άλλο τόσο το 2009, γράφει η έκθεση της Επιτροπής. Πώς θα χρηματοδοτηθεί η αναγκαία μεγάλη αύξησή τους κατόπιν αν ο δανεισμός γίνει πολύ ακριβός; Γι΄ αυτό και τα δημόσια ελλείμματα πάνω από 5% του ΑΕΠ, όπως προβλέπονται για εμάς, συνιστούν πολύ σοβαρότερο πρόβλημα από τα σημαντικά υψηλότερα ελλείμματα άλλων χωρών οι οποίες εκκινούσαν από χαμηλό χρέος, της τάξης του 40% του ΑΕΠ τους, π.χ. η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Βρετανία.
Θα επιβαλλόταν συνεπώς να αντιμετωπιστούν αμέσως, ούτε καν τώρα, ήδη από πέρυσι, όταν έγινε φανερό ότι διογκώνονταν έξω από κάθε έλεγχο. Μόνο στη χώρα μας όμως θεωρούμε πολιτικά αυτονόητα δύο δεδομένα: Το πρώτο ότι εν όψει ευρωεκλογών κάθε ουσιαστικό μέτρο έχει αναβληθεί για το καλοκαίρι και αργότερα, αφήνοντας την κατάσταση να επιδεινώνεται. Παντού οι κρατικοί προϋπολογισμοί τροποποιούνται, η κοινή γνώμη ενημερώνεται ολοκληρωμένα. Το δεύτερο είναι ότι οποιαδήποτε προσπάθεια να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα την εκλαμβάνουμε ως εχθρική προς την κοινωνία συνολικά, μιλάμε για «φοροεπιδρομή» όποτε ελεγκτές επιχειρούν να πιάσουν φοροφυγάδες, για «φορομπηχτική πολιτική» αν αυξηθούν οι συντελεστές ακόμα και στα τσιγάρα ή στα καύσιμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το φορολογικό μας σύστημα είναι άδικο και ανορθολογικό, ότι δικαιολογημένα οι κρατικές υπηρεσίες δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη για την αμεροληψία τους, ακόμα λιγότερο η κυβέρνηση για το πώς κατανέμει τις δαπάνες. Αυτά ακριβώς όμως χρειάζεται επιτακτικά να συζητήσουμε και να ανασχεδιάσουμε, κόμματα, φορείς και κοινή γνώμη, αν θέλουμε να προλάβουμε την επιδείνωση.
Στο μεταξύ, ας κρατήσουμε από την έκθεση της Επιτροπής ότι τα δημόσια έσοδα στην Ελλάδα υπολογίζονται στο 40% του ΑΕΠ έναντι 45% κατά μέσον όρο στην Ευρώπη. Και από τους«Financial Τimes»την εκτίμηση ότι μετά την κρίση οδεύουμε προς έναν κόσμο με υψηλότερους φόρους.
Έως τώρα ελάχιστοι, ιδιωτικοί φορείς αποκλειστικά, έχουν δημοσιεύσει ακόμα δυσμενέστερες. Και ενώ αβεβαιότητα πάντοτε υπάρχει στις προβλέψεις αυτού του είδους, στο παρελθόν μάλιστα υπουργοί όπως ο Γιώργος Αλογοσκούφης επαίρονταν ότι εκ των υστέρων τις διέψευδαν στην πράξη, τούτη τη φορά οι πιθανότητες τα πράγματα να πάνε χειρότερα συνολικά στην Ευρώπη είναι μεγάλες, εκτιμά στην ανάλυσή της η ίδια η Επιτροπή.
Όσο οδυνηρή και αν είναι όμως η προοπτική να μειωθεί το ελληνικό ΑΕΠ κατά περίπου μία μονάδα μέσα σε έναν χρόνο, για την ανεργία προπάντων, από μόνη της δεν θα ήταν τραγική. Κατ΄ αρχάς διαγράφεται σε συνθήκες γενικευμένης και βαθιάς ύφεσης στην Ευρώπη. Από τις 27 χώρες της Ένωσης μόνο για την Κύπρο προβλέπεται θετική μεγέθυνση φέτος 0,3%, που ισοδυναμεί με στασιμότητα, και μόνο για τη Μάλτα αρνητική μεγέθυνση 0,9%, όσο και για την Ελλάδα. Στις υπόλοιπες 24 η μείωση του ΑΕΠ προβλέπεται από αρκετά έως πολύ μεγαλύτερη, σε όλες μαζί τις 27 φτάνει το 4%. Επίσης η ιδιωτική κατανάλωση προβλέπεται ότι σ΄ εμάς θα εξακολουθήσει να αυξάνεται, έστω και σχεδόν κατά μισή μονάδα, όταν στην ευρωζώνη θα μειωθεί κατά 0,9% και στην Ε.Ε. των 27 κατά 1,5%. Αλλά και ο μέσος πραγματικός μισθός προβλέπεται να συνεχίσει να αυξάνεται κατά 2,4% φέτος (+1,4% στην ευρωζώνη, +1,1% στην Ε.Ε. των 27). Το υφιστάμενο στη χώρα μας βιοτικό επίπεδο δεν απειλείται άμεσα. Μετά τη μείωση του ΑΕΠ 0,9% φέτος, αύξηση 0,1%, δηλαδή στασιμότητα, προβλέπει για το 2010 στην Ελλάδα η Επιτροπή. Αλλά τι θα γίνει κατόπιν; Ζοφερές συνέπειες θα έχει αυτή η, σχετικά ήπια με τα ευρωπαϊκά μέτρα, οικονομική ύφεση/στασιμότητα, εφόσον εγκατασταθεί στη χώρα, βρεθεί αδύναμη δηλαδή η ελληνική οικονομία να επανέλθει σε υψηλότερους ρυθμούς όταν αλλού θα αρχίζει η ανάκαμψη. Πρόκειται για πραγματικό κίνδυνο. Η πιο προφανής του διάσταση είναι η αύξηση του δημοσίου χρέους: από 94,8% του ΑΕΠ, ήδη υπερβολικά μεγάλο το 2007, προβλέπεται να φτάσει 103,4% φέτος, 108% του ΑΕΠ του χρόνου. Για να εξυπηρετηθεί θα στερεί από την οικονομία ολοένα περισσότερους πόρους καθώς, επειδή ακριβώς είναι τόσο υψηλό και ανερχόμενο, τα επιτόκια ανεβαίνουν σε σύγκριση με των άλλων χωρών για το Δημόσιο, παράλληλα και για τον ιδιωτικό τομέα. Οι παραγωγικές επενδύσεις μειώνονται δραστικά τώρα, 9,5% το 2008, άλλο τόσο το 2009, γράφει η έκθεση της Επιτροπής. Πώς θα χρηματοδοτηθεί η αναγκαία μεγάλη αύξησή τους κατόπιν αν ο δανεισμός γίνει πολύ ακριβός; Γι΄ αυτό και τα δημόσια ελλείμματα πάνω από 5% του ΑΕΠ, όπως προβλέπονται για εμάς, συνιστούν πολύ σοβαρότερο πρόβλημα από τα σημαντικά υψηλότερα ελλείμματα άλλων χωρών οι οποίες εκκινούσαν από χαμηλό χρέος, της τάξης του 40% του ΑΕΠ τους, π.χ. η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Βρετανία.
Θα επιβαλλόταν συνεπώς να αντιμετωπιστούν αμέσως, ούτε καν τώρα, ήδη από πέρυσι, όταν έγινε φανερό ότι διογκώνονταν έξω από κάθε έλεγχο. Μόνο στη χώρα μας όμως θεωρούμε πολιτικά αυτονόητα δύο δεδομένα: Το πρώτο ότι εν όψει ευρωεκλογών κάθε ουσιαστικό μέτρο έχει αναβληθεί για το καλοκαίρι και αργότερα, αφήνοντας την κατάσταση να επιδεινώνεται. Παντού οι κρατικοί προϋπολογισμοί τροποποιούνται, η κοινή γνώμη ενημερώνεται ολοκληρωμένα. Το δεύτερο είναι ότι οποιαδήποτε προσπάθεια να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα την εκλαμβάνουμε ως εχθρική προς την κοινωνία συνολικά, μιλάμε για «φοροεπιδρομή» όποτε ελεγκτές επιχειρούν να πιάσουν φοροφυγάδες, για «φορομπηχτική πολιτική» αν αυξηθούν οι συντελεστές ακόμα και στα τσιγάρα ή στα καύσιμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το φορολογικό μας σύστημα είναι άδικο και ανορθολογικό, ότι δικαιολογημένα οι κρατικές υπηρεσίες δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη για την αμεροληψία τους, ακόμα λιγότερο η κυβέρνηση για το πώς κατανέμει τις δαπάνες. Αυτά ακριβώς όμως χρειάζεται επιτακτικά να συζητήσουμε και να ανασχεδιάσουμε, κόμματα, φορείς και κοινή γνώμη, αν θέλουμε να προλάβουμε την επιδείνωση.
Στο μεταξύ, ας κρατήσουμε από την έκθεση της Επιτροπής ότι τα δημόσια έσοδα στην Ελλάδα υπολογίζονται στο 40% του ΑΕΠ έναντι 45% κατά μέσον όρο στην Ευρώπη. Και από τους«Financial Τimes»την εκτίμηση ότι μετά την κρίση οδεύουμε προς έναν κόσμο με υψηλότερους φόρους.
