Ήμουν φοιτητής κοινωνιολογίας, όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο της Ρόζας Λούξεμπουργκ <<Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;>>. Την απάντηση, μου την είχαν δώσει από πριν διάφοροι σύντροφοι, ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ! Έτσι λοιπόν και γώ, κάθισα να διαβάσω το βιβλίο όντας προδιατεθειμένος ότι θα βρω την απάντηση στο ερώτημα γιατί επανάσταση και όχι μεταρρύθμιση. Ήλπιζα ότι η επιχειρηματολογία θα με πείσει προς αυτήν την κατεύθυνση, μάταια όμως, καθώς από τις πρώτες κιόλας σελίδες οι ελπίδες μου διαψεύστηκαν.

Ουσιαστικά σε αυτό το βιβλίο, η Ρόζα Λούξεμπουργκ προσπαθεί να αποδομήσει τη μεταρρυθμιστική σκέψη του αναθεωρητή Μπερνστάιν. Βασικό επιχείρημα της είναι η Μαρξική αντίληψη περί κατάρρευσης του καπιταλισμού, όπου ο τελευταίος θα καταρρεύσει από τις εγγενείς του αντιφάσεις και από το <<μεγάλο κραχ>>. Αυτό είναι δεδομένο σύμφωνα με την κομμουνιστική προσέγγιση των πραγμάτων, όπως δεδομένο είναι ότι υπάρχει μεταθάνατον ζωή σύμφωνα με τον Χριστιανισμό. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει αποδειχτεί και ως αριστερός που πιστεύει στον Διαφωτισμό και στην επιστήμη δεν μπορώ να το ασπαστώ.

Ας δούμε όμως επιγραμματικά βασικά συστατικά της σκέψης του Μπερνστάιν για να απαντήσω στο ερώτημα που έθεσα στην κεφαλίδα του κειμένου.

Στο κοινωνικοπολιτικό:

1. Η κοινωνική συνθετότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η μαρξική ανάλυση περί ταξικής πόλωσης δεν υφίσταται, καθώς ο Μπερνστάιν παρατηρεί στην εποχή του να γίνεται το αντίστροφο από την προλεταριοποίηση των ενδιάμεσων στρωμάτων. Δηλαδή παρατηρεί να υπάρχει κοινωνική κινητικότητα από το προλεταριάτο στα μεσαία στρώματα.

2. Μεγάλη αξία στον συνδικαλισμό. Η τάξη, δεν ορίζεται ως προς την σχέση που έχει με τα μέσα παραγωγής αλλά από μια σειρά άλλων παραγόντων όπως η παιδεία, το εισόδημα, το κοινωνικό κύρος, στοιχεία που αργότερα ο μεγάλος κοινωνιολόγος Μαξ Βέμπερ τα χρησιμοποίησε για να αναπτύξει τη θεωρία του περί κοινωνικής στρωμάτωσης και όχι κοινωνικής τάξης. Η αξία που έδωσε ο Μπερνστάιν στον συνδικαλισμό, εξηγείται ακριβώς από την λογική της διεκδίκησης που αντικαθιστά κατ’ αυτόν τη Μαρξική λογική της κοινωνικής σύγκρουσης, καθώς στη διαδικασία της κοινωνικής κινητικότητας όλοι προσπαθούν να επωφεληθούν από την αναδιανομή του κοινωνικού πλεονάσματος. Ο Μπερνστάιν, όπως αναφέρθηκε, ήθελε να αντικαταστήσει την τάξη και στη θέση της να βάλει την έννοια του κοινωνικού στρώματος. Ο καπιταλισμός, δημιουργεί κοινωνικές ανισότητες μέσω της εκμετάλλευσης, άρα, οι εργαζόμενοι/ες, οφείλουν να οργανωθούν στο συνδικάτα τους και να διεκδικήσουν στο σήμερα κοινωνικές και πολιτικές βελτιώσεις.

3. Ουτοπία ο σοσιαλισμός με βίαιη επανάσταση. Οι εργαζόμενοι/ες, οφείλουν να περάσουν από μακροχρόνιους αγώνες, να μετασχηματιστούν οι αντιλήψεις τους, να συνδικαλιστούν, να χτίσουν κινήματα και να διεκδικήσουν στο σήμερα καλύτερους όρους εργασίας και ζωής.

4. Στόχοι του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Πολιτική οργάνωση των εργαζόμενων τάξεων και δημοκρατική διαπαιδαγώγηση αυτών. Μεταρρυθμιστικοί αγώνες που ευνοούν τους εργαζόμενους και ισχυροποιούν τους δημοκρατικούς θεσμούς του κράτους. Ενίσχυση των δικαιωμάτων και της δημοκρατίας μέσα από ειρηνικές δράσεις και τμηματικές μεταρρυθμίσεις. Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΠΡΟΥΠΟΘΕΤΕΙ ΑΠΛΩΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΑΛΛΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.

Στο οικονομικό:

1. Αμφισβήτηση της θεωρίας της αξίας του Μάρξ. Το επίπεδο της ζωής της εργατικής τάξης έχει βελτιωθεί σε σχέση με τα χρόνια που έγραφε ο Μαρξ από το Μάντσεστερ και συνεχώς βελτιώνεται. Άρα το επίπεδο διαβίωσης των εργατών δεν είναι δυνατόν να συνδεθεί άμεσα με το ποσοστό υπεραξίας και το βαθμό εκμετάλλευσης. Επιπροσθέτως, τα εμπορεύματα δεν έχουν αξία παρά μόνο η τιμή τους! Άρα τα πρώτα έχουν αξία επειδή έχουν αγοραία τιμή.

2. Οικονομική αποκέντρωση ως λογική συσσώρευσης. Το κεφάλαιο δεν το οικειοποιούνται λίγοι αλλά περνά στα χέρια ενός αυξανόμενου αριθμού ατόμων. Έτσι, παρατηρείται η τάση του καπιταλισμού να αναπαράγει και να διευρύνει τον αριθμό των κεφαλαιοκρατών.

Ο Μπερνστάιν, έζησε στη Γερμανία, σε μια εποχή ανόδου τμημάτων του προλεταριάτου στη μεσαία τάξη. Σίγουρα από αυτή την άποψη και εν μέσω οικονομικής κρίσης και με την ανεργία να εκτοξεύεται στο 20% είναι άκαιρο να φέρνω σαν παράδειγμα κάποιες απόψεις του Μπερνστάιν. Η απάντηση μου στο γιατί σοσιαλδημοκράτης (χρησιμοποίησα ως εργαλείο τον Μπερνστάιν, θα μπορούσε να ήταν και άλλοι και σίγουρα κανένας δογματικά), έχει να κάνει με την έννοια του πολιτικού απέναντι σε κάθε είδους μεταφυσική προσέγγιση. Και δυστυχώς η μεταφυσική και το δόγμα δεν αναφέρονται μόνο στη θρησκεία. Η μεταρρυθμιστική αριστερά, έχει τις δυνατότητες να προσφέρει στην κοινωνία επειδή έχει ρεαλιστικές προτάσεις που μπορεί να τις ακούσει με ενδιαφέρον ακόμα και κάποιος που δεν συμφωνεί με αυτές. Αυτή είναι η διαφορά με τις ολοκληρωτικές θεωρήσεις που όσο και ωραίες να ακούγονται μερικές φορές δεν μπορούν να πουν τίποτα στο δια ταύτα. Είναι το ισχυρό μας όπλο, το ξέρουμε. Ας βγούμε επιτέλους δυνατά όσο η κοινωνία μας θυμάται ακόμα γιατί μέσα στο ΣΥΡΙΖΑ θα μας ξεχάσει, θα μας βάλει στην ίδια θέση με το συνονθύλευμα, και δεν θα φταίει συντρόφισσες/οι, εκτός αν θεωρούμε ότι θα πρέπει να ξέρει ποιος είναι το αριστερό ρεύμα, ποια η Α.Π, ποια η ΚΟΕ κτλ. Mη γίνουμε και μεις αριστεριστές στο τέλος…