Με τη δύναμη της ανανέωσης

1. Η αριστερά του 21ου αιώνα. Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός.

Η σύγχρονη Αριστερά που εκπροσωπεί ο ΣΥΝ έχει  από την αφετηρία της ως στρατηγική επιδίωξη την υπέρβαση της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων και το πέρασμα σε μια δημοκρατική και σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας, σε ένα σοσιαλισμό με δημοκρατία, ελευθερία και οικολογική εγρήγορση.

Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός ως στρατηγικός στόχος, ως όραμα και δημιουργική ουτοπία αποτελούσε και αποτελεί την ιδεολογικοπολιτική και αξιακή ταυτότητα της σύγχρονης  αριστεράς.

Για τη  σύγχρονη αριστερά Δημοκρατία και Σοσιαλισμός ενοποιούνται σε  δυναμική αλληλεξάρτηση, που προωθεί συνεχώς τον κοινωνικό μετασχηματισμό.

Ο σοσιαλισμός αποκτάει περιεχόμενο και σταθερό προσανατολισμό με τη διαρκή προώθηση της συνειδητής και κοινωνικά αλληλέγγυας ρύθμισης της ανάπτυξης και της οργάνωσης της κοινωνίας στο πλαίσιο των δημοκρατικών κανόνων.

Μέτρο της πορείας είναι η ενίσχυση του κοινωνικού ελέγχου και της συμμετοχής στα κέντρα των αποφάσεων, η διεύρυνση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ώστε αυτές να υπηρετούν τις ανθρώπινες ανάγκες, να ανταποκρίνονται στα συμφέροντα των εργαζομένων, των λαϊκών στρωμάτων και των κοινωνικά αδυνάτων. Οι μορφές ρύθμισης καθορίζονται από τη δράση, τις συγκρούσεις και τα προγράμματα των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, που διαμορφώνονται με βάση τις εκάστοτε καθοριζόμενες αντιθέσεις και προοπτικές. Αυτή η θεώρηση του σοσιαλισμού δίνει περιεχόμενο και κοινωνική κατεύθυνση στη συνεχή διεύρυνση της δημοκρατίας. Οι ιδέες του σοσιαλισμού, οι αξίες της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης προωθούν και πλουτίζουν τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας, την κοινωνική συνοχή. Συνιστούν συνεχή κριτική και αγώνα ανατροπής της ανισότητας, της εκμετάλλευσης, των ταξικών προνομίων, των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών, της αλλοτρίωσης που γεννά και αναπαράγει η καπιταλιστική διεύθυνση της οικονομίας και κοινωνίας σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Ο Σοσιαλισμός που οραματιζόμαστε είναι άμεσα συνδεδεμένος με τον σταθερό και αδιάκοπο αγώνα ενάντια στον πόλεμο και υπέρ της ειρήνης, με την πολιτιστική αναγέννηση και ένα νέο πολιτισμό. Βρίσκεται στον αντίποδα των αυταρχικών ανελεύθερων σταλινικών και νεοσταλινικών καθεστώτων και καταδικάζει απερίφραστα τις εκκαθαρίσεις και όλα τα εγκλήματα που έγιναν στο όνομά του.
Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός ως εφαρμογή συγκεκριμένου προγράμματος μέτρων και στόχων προϋποθέτει τη δημοκρατική-πλειοψηφική νομιμοποίησή του, μέσα από  την παρουσία και παρέμβαση στους θεσμούς της πολιτικής εξουσίας την ενεργοποίηση των πολιτών, τις διαδικασίες καθολικών ψηφοφοριών.

Όλες μαζί οι εξελίξεις των πρόσφατων χρόνων δείχνουν ότι η ελευθερία και η δημοκρατία αποτελούν τώρα το αδιαμφισβήτητο πεδίο αναζητήσεων για τη διεξαγωγή των πολιτικών και των κοινωνικών αγώνων για το σοσιαλισμό, ενώ παράλληλα καινούριες  δυνάμεις κοινωνικού ριζοσπαστισμού, που κινούνται στο χώρο της οικολογίας, των εναλλακτικών κινημάτων και του φεμινισμού, διαμορφώνονται και συμπαρατάσσονται. Δημιουργούνται έτσι νέες δυνατότητες για συγκλίσεις και συσπειρώσεις ανάμεσα στα διάφορα ρεύματα της Αριστεράς.

2. Αριστερά και οικολογία. Νέο όραμα για τον κόσμο και τις σύγχρονες κοινωνίες

Αριστερά και Οικολογία δεν είναι πλέον δυνατό να λειτουργήσουν χωριστά ως δυνάμεις σφαιρικού μετασχηματισμού. Μαζί όμως μπορούν να συνθέσουν ένα καινούριο όραμα για τον κόσμο και τις σύγχρονες κοινωνίες.
Αυτό όμως σημαίνει βαθιές αλλαγές στον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε, στα οράματα, στις αξίες, στις προτάσεις μας. Σημαίνει πως ξεφεύγουμε από τον παραγωγισμό, το βιομηχανισμό, το γιγαντισμό, τον καταναλωτισμό, τη λατρεία της ποσότητας και ανακαλύπτουμε το πολυσύνθετο των κοινωνιών, το ανεπανάληπτο του κληρονομημένου περιβάλλοντος, το τοπικό, το περιφερειακό, το μη εμπορευματικό, την ποιότητα, νέες θεματικές στην πολιτική και κοινωνική μας δράση. Πως αντιλαμβανόμαστε την πλανητική διάσταση του προβλήματος και την ανάγκη οικουμενικής δράσης, θεσμών και πολιτικής. Πως βάζουμε τέλος στη λογική της αλόγιστης ανάπτυξης-μεγέθυνσης προς όφελος της αειφόρου-βιώσιμης ανάπτυξης. Πως κατανοούμε τη σπανιότητα πολλών φυσικών πόρων και την ανάγκη οικολογικής λιτότητας, και γι’ αυτό θέτουμε εκτός αγοράς τους τομείς εκείνους του περιβάλλοντος που πρέπει να παραδοθούν ατόφιοι στις επόμενες γενιές. Πως θεωρούμε ότι η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» εύκολα μετατρέπεται στο: «όποιος έχει να πληρώσει ρυπαίνει» και πως χρειάζεται να βρεθούν οι τρόποι που θα ενσωματώνουν στη λογική της αγοράς –πολιτικά και οικονομικά– την προστασία και την αναβάθμιση του περιβάλλοντος.
Αυτές (και άλλες) γενικές κατευθύνσεις δεν μπορεί να μένουν σε γενικό επίπεδο. Πρέπει να μετουσιώνονται και να διαχέονται σε όλους τους τομείς του πολιτικού σχεδίου και προγράμματος του ΣΥΝ.
Η οικολογική σκέψη, η νέα οπτική στη θεώρηση της φύσης, των φαινομένων και της κοινωνίας, εκτός από τις νέες αξίες, τις στάσεις ζωής, ανέδειξε αυθεντικά διλήμματα και υπαρκτές αντιθέσεις, οι οποίες απαιτούν αντίστοιχα σαφείς απαντήσεις. Έδωσε ένα διαφορετικό περιεχόμενο στην πολιτική επιχειρώντας να μεταφέρει την πολιτική αντιπαράθεση στο πεδίο των πραγματικών αντιθέσεων.
Οι εκ του ασφαλούς ανέξοδες τοποθετήσεις ορισμένων κομμάτων υπέρ του πρασίνου και του περιβάλλοντος, όταν γίνονται έξω από υπαρκτές και αντιπαρατιθέμενες επιλογές, δεν έχουν την παραμικρή αξία. Μόνον όταν συγκρούονται δύο αξίες, δύο κοινωνικά αγαθά και πρέπει να επιλέξουμε κατά προτεραιότητα κάποιο, έχει αντίκρισμα η τοποθέτηση και η επιλογή.
Η στάση του ΣΥΝ καθορίζεται από τη διαπίστωση ότι έχει πρωταρχική σημασία η δημιουργία ενός «ισορροπημένου» κόσμου με σεβασμό στη ζωή και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και από την εκτίμηση ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται μόνο σε εθνικό επίπεδο. Οι σύγχρονες κοινωνίες πρέπει να κινούνται με βάση το τρίπτυχο:
-Αλληλεγγύη με τη Φύση και το Παγκόσμιο Οικολογικό Σύστημα, που σημαίνει: Προστασία της φύσης και των φυσικών αποθεμάτων. Εξορθολογισμό της διανομής τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Οικονομία συμβατή με τη φύση και το περιβάλλον. Ριζικές αλλαγές στη βιομηχανία, τις μεταφορές, την ενέργεια, κλπ.
-Αλληλεγγύη με τις επόμενες γενιές.
-Αλληλεγγύη με τους αποκλεισμένους πολίτες του κόσμου. Το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στις αναπτυγμένες χώρες και χρησιμοποιεί το 80% των παγκόσμιων φυσικών αποθεμάτων.
Ένας τέτοιου τύπου προσανατολισμός θα αποτελέσει συνεισφορά στην εκσυγχρονισμό της πολιτικής ζωής  αλλά και σε άλλα πεδία της κοινωνίας.

3. Πολιτική διεύθυνση της παγκοσμιοποίησης σε δημοκρατική προοπτική

Η παγκοσμιοποίηση, μετά την άνοδο της αμερικάνικης δεξιάς και την 11η Σεπτεμβρίου 2001, έχει πάρει έκδηλα συγκρουσιακό χαρακτήρα. Δεν φαντάζει πια σαν ανεπίστρεπτη νομοτέλεια, αλλά σαν ιστορικοπολιτική διαδικασία με προωθήσεις και ανασχέσεις. Ήδη η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης προκαλεί αναδιατάξεις στους συσχετισμούς οικονομικής, εμπορικής, νομισματικής και τεχνολογικής ισχύος, νέου τύπου αντιθέσεις και συμμαχίες σε συγκεκριμένα ζητήματα, αυξημένη ρευστότητα και απροσδιοριστία στις διεθνείς σχέσεις, περιλαμβανομένων όλο και περισσότερο και των πολιτικών σχέσεων. Παράλληλα, όλο και περισσότερο αναπτύσσεται η ανάγκη πολιτικών ρυθμίσεων της ανάπτυξης και λειτουργίας της άναρχα διαχεόμενης παγκοσμιοποίησης και των αντιφάσεων και κρίσεων που παράγει ή εγκυμονεί σε όλα τα επίπεδα. Η όποια ρύθμιση και παρέμβαση δεν μπορεί παρά να  προέρχεται  από τη συμφωνία και  την κοινή θέληση και απόφαση για δράση και επιδίωξη στόχων των εμπλεκομένων και όχι από τους «απρόσωπους» μηχανισμούς και τη «λογική» της μόνης αγοράς. Τέτοιες συγκλίσεις είναι όλο και πιο απίθανο να μπορούν να γίνουν «στο κέντρο», κάτι που θεωρούν αυτονόητο κάποιες τρέχουσες και μάλλον ρηχές αναλύσεις.  Αυτή η συναίνεση στο κέντρο και η εξασθένηση  της διάκρισης Αριστερά - Δεξιά δίνει την ευκαιρία στον ακροδεξιό λαϊκισμό να αυτοπαρουσιάζεται ως η μόνη πολιτική δύναμη που αντιστέκεται στο «κατεστημένο», και ως εκ τούτου, να επιχειρεί να καταλάβει το πεδίο της αμφισβήτησης. Τα σημερινά χαρακτηριστικά της ανάπτυξης δεν ευνοούν την περαιτέρω διόγκωση των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων σε κάθε επί μέρους χώρα του παγκοσμιοποιούμενου καπιταλισμού, αντιθέτως τα υπονομεύουν σε αυτό το επίπεδο και ενδεχομένως θα τα αναπαραγάγουν σε παγκόσμιο επίπεδο, προκαλώντας στο μεταξύ ισχυρούς κλονισμούς και κρίσεις σε κάθε χώρα και στο σύνολο του αναπτυγμένου κόσμου. Πάνω σε αυτήν τη βάση συγκλίσεις και συσπειρώσεις  που θα είναι καθοριστικές για το μέλλον, θα τείνουν, προγραμματικά και πολιτικά, να κλίνουν προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά του πολιτικού φάσματος κάθε χώρας και διεθνώς, περιέχοντας,  εν δημοκρατία, το στοιχείο της σύγκρουσης και του ανταγωνισμού. Και από τις σχετικές επιλογές και τοποθετήσεις της, αλλά και από τις… αποχές και παραλείψεις της, κάθε πολιτική δύναμη θα κριθεί ουσιαστικά ως συντηρητική ή προοδευτική, δεξιά ή αριστερή, υπεύθυνη ή όχι απέναντι στην κοινωνία και τους πολίτες.
 Αυτό το ζητούμενο είναι και η σημερινή, επικαιροποιημένη  «ρεαλιστική ουτοπία» της αριστεράς.
Η πολιτική διεύθυνση της παγκοσμιοποίησης σε δημοκρατική προοπτική είναι σήμερα αίτημα και στόχος της σύγχρονης δημοκρατικής αριστεράς αλλά και ευρύτερων κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, συχνά συγκεχυμένα και καμιά φορά και αντιφατικά. Απαιτεί για την  προώθησή του, μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, ισχυρότατες συσπειρώσεις κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, που θα αντιτάξουν στη σημερινή λογική της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ τη βούληση για πολιτική ρύθμιση, κοινωνική παρέμβαση και οικολογική εγρήγορση, ξεπερνώντας τις αμυντικές και αδιέξοδες αναδιπλώσεις σε πλαίσια και σε κλίμακες δράσης που αποδεδειγμένα αδυνατούν να ανταποκριθούν ακόμα και σε τέτοιες επιδιώξεις.

Η διαδικασία αυτής της παγκοσμιοποίησης  «γεννά» την ίδια την αντιπαράθεσή της. Η πολιτική δομή της παγκοσμιοποίησης έγινε αυτή καθαυτή αντικείμενο μαζικής κινητοποίησης.  Με κεντρικά  συνθήματα «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός» και  «οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη» έχουν αναπτυχθεί  φαινόμενα κοινωνικής και πολιτικής αντίστασης και  ανάτασης των κυριαρχούμενων, άνθηση μαζικών ριζοσπαστικών κινημάτων και αγώνων.
 Έρχονται στο προσκήνιο  κοινωνικές δυνάμεις και κάθε μορφής κινήματα βάσης που αναζητούν τη γενική συλλογική έκφρασή τους, όπως το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, ενάντια στη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και το ρατσισμό, για την υπεράσπιση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων. Τα κινήματα αυτά με την πάροδο του χρόνου ωριμάζουν και από τα επιμέρους αιτήματα και κινητοποιήσεις τείνουν προς αιτήματα συστηματοποιημένα, προς δίκτυα επαφών, προς κοινές δράσεις και προς μορφές «θεσμοποίησής» τους. Από την αντι-παγκοσμιοποίηση περνούν στην άλλη, στην εναλλακτική –παγκοσμιοιοποίηση.

Οι δυνάμεις της πολιτικής αριστεράς διεκδικούν τη συμμετοχή των μελών τους στα κινήματα αυτά,  την ουσιαστική συζήτηση και αναζήτηση δρόμων κοινής δράσης, την αλληλοεπίδραση και ώσμωσή των ιδεών τους με τα κοινωνικά κινήματα του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ, συμβάλλουν    στο δημιουργικό τόπο συνάντησης του πολιτικού με το κοινωνικό, των εγχειρημάτων με ολιστική προσέγγιση με αυτά των θεματικών  παρεμβάσεων.
Ο ΣΥΝ έχει συμμετάσχει, τα δύο τελευταία χρόνια  με όλες του τις δυνάμεις στην προσπάθεια στήριξης και ανάπτυξης του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ ως ιδρυτική συνιστώσα του Ευρωπαϊκού. Δεν ερμηνεύει την εκρηκτικότητα των νέων κινημάτων με παλιά αναλυτικά εργαλεία και δεν  θεωρεί αριστερή την αυτοεκτόπισή του από τις κεντρικές πολιτικές διαδικασίες. Σέβεται την αυτονομία των κινημάτων επηρεάζοντας και επηρεαζόμενος από αυτά και κυρίως δεν διαλύεται και δεν ρευστοποιείται σε αυτά.

Η επιδίωξη της  πολιτικής διεύθυνσης  της παγκοσμιοποίησης  σε δημοκρατική κατεύθυνση σημαίνει ότι οι δυνάμεις της σύγχρονης δημοκρατικής αριστεράς, σε κάθε επίπεδο και με όλα τα πρόσφορα μέσα, εργάζονται για τη συσπείρωση των πολιτών και των οργανώσεων τους ώστε να διαμορφώνονται πολιτικές στη χώρα τους και στο πλαίσιο ευρύτερων συσπειρώσεων, που θα επιβάλλουν από τώρα κιόλας κανόνες συμπεριφοράς και διαχείρισης, διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία και τους πολιτικούς θεσμούς, που θα κάνουν δυνατές τις παρεμβάσεις και τις ρυθμίσεις για να  τιθασεύουν τους μηχανισμούς της αγοράς, να εξομαλύνουν τη λειτουργία της, να συμπληρώνουν τις ελλείψεις που προκύπτουν από τις αντιφάσεις της, να αντικαθιστούν την ίδια την αγορά όταν το επιβάλλουν κοινωνικές και οικολογικές ανάγκες και στόχοι.
Το αίτημα της πολιτικής διεύθυνσης της παγκοσμιοποίησης  σε δημοκρατική κατεύθυνση σημαίνει:
-Την πολιτικοποίηση και τον εκδημοκρατισμό όλων των διεθνών οργανισμών (των ιδρυτικών τους συνθηκών, των κανονισμών λειτουργίας τους, του τρόπου λήψης και εφαρμογής των αποφάσεών τους)που έως σήμερα ρυθμίζουν τις διεθνείς σχέσεις και πρακτικές σε διάφορα επίπεδα.
-Την ίδρυση και άλλων, σε τομείς δραστηριότητας όπου δεν υπάρχουν,  όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Περιβάλλοντος με σύνθεση και αρμοδιότητες ανάλογες με εκείνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου(ΠΟΕ) και  ένας αντίστοιχος οργανισμός για την καταπολέμηση της φτώχειας
-Την υπαγωγή όλων αυτών των οργανισμών στη γενική πολιτική αρμοδιότητα του ΟΗΕ με παράλληλη αναμόρφωσή του ώστε: να αναβαθμιστεί ο ρόλος και το βάρος των χωρών μελών του εκτός του Συμβουλίου Ασφαλείας,  ενώ σε κάθε περίπτωση η σύνθεση του τελευταίου  πρέπει να διευρυνθεί και να αντανακλά τις σημερινές πραγματικότητες και όχι τα δεδομένα των νικητών του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, να επεκταθεί  το δικαιωμα  στη διαμόρφωση του βέτο και σε άλλες χώρες και να υπάρξει η  πρόνοια ώστε το ίδιο το βέτο να μην μπορεί να ασκηθεί από μόνο μία χώρα
-τη ρητή περιγραφή των  αρμοδιοτήτων  του ΟΗΕ  ώστε  να περιλάβουν τη διαμόρφωση γενικής ισχύος  τρόπου εφαρμογής και ελέγχου των αποφάσεων σε τομείς όπως τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, τις βασικές κατευθύνσεις της βιώσιμης ανάπτυξης, κατευθύνσεις κοινωνικής και περιφερειακής συνοχής σε παγκόσμια κλίμακα,  την προστασία του περιβάλλοντος  Την ταυτόχρονη διασφάλιση μέσων  χρηματοδότησης από την αναδιοργάνωση των υπαρχόντων προϋπολογισμών των διεθνών οργανισμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια  Τράπεζα κλπ, όπως και από νέους πόρους από  συμφωνία  διεθνή για  φορολόγηση των χρηματιστικών συναλλαγών (φόρος Τόμπιν), από την ίδρυση ή ενίσχυση των υπαρχόντων Ταμείων για τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης ζημιών της ρύπανσης  που προκαλούν τα πετρελαιοφόρα πλοία, από  το δικαίωμα της εκμετάλλευσης πόρων εκτός κρατικής κυριαρχίας κλπ.

Στη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία βασικό βήμα προς την κατεύθυνση της πολιτικής διακυβέρνησης της παγκοσμιοποίησης είναι η οικοδόμηση πολιτικών υποκειμένων τα οποία  να μπορούν να έχουν την κλίμακα και τη δραστικότητα που θα τους επιτρέπουν να αντιλαμβάνονται τα πραγματικά επίδικα αντικείμενα της παγκοσμιοποίησης, να συνειδητοποιούν τα ειδικότερα συμφέροντά τους στον κόσμο, να μπορούν να αντιπαρατεθούν δημιουργικά και συνθετικά με άλλα υπαρκτά και δρώντα υποκείμενα, κράτη και επιχειρήσεις να μπορούν να επιβάλουν συμβιβασμούς και συνθέσεις πολιτικού χαρακτήρα  ως προς τη ρύθμιση της παγκοσμιοποίησης, να μπορούν να είναι συντακτικές δυνάμεις για την αναβάθμιση των υπαρχόντων και για την ίδρυση νέων θεσμών, πάντα πολιτικού χαρακτήρα, που θα αποκρυσταλλώνουν την κίνηση της μεταρρύθμισης και της αλλαγής στην πορεία της παγκοσμιοποίησης.
 Έτσι αντιλαμβάνεται ο ΣΥΝ και σημαντικά τμήματα της ευρωπαϊκής αριστεράς τη στρατηγική επιλογή υπέρ της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης, επιλογή που εξυπηρετείται από την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά δεν συρρικνώνεται σε αυτήν υπό τη σημερινή της μορφή και εξέλιξη.


4. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση σε ομοσπονδιακή κατεύθυνση. Οι στόχοι της ευρωπαϊκής αριστεράς.

Ο ΣΥΝ είχε  από την ίδρυσή του υποστηρίξει την προοπτική της εισόδου της χώρας μας στην ΟΝΕ και είχε πρώτος αναλύσει και τις αρνητικές πλευρές και τις ευκαιρίες που ανοίγονταν για τη χώρα μας και για την Ευρώπη, όπως και πρώτος είχε προβάλει τις αναγκαίες πολιτικές που θα ανταποκρίνονταν στη νέα εξέλιξη.

Ο ΣΥΝ επαναβεβαιώνει τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό του κόμματος. Αγωνίζεται ώστε στην ευρωπαϊκή διαδικασία να μην αρκεί μόνο  να μετέχει η Ελλάδα, αλλά να μετέχουν και οι Έλληνες. Βασικός οδηγός στην πολιτική του θεώρηση είναι ότι η ευρωδημαγωγία έχει ακριβώς την ίδια ποιότητα που έχει και ο ευρωσκεπτικισμός.

 Ο ευρωπαϊκός  προσανατολισμός δεν είναι κάποιος «μονόδρομος» που καλούμαστε να ακολουθήσουμε μοιρολατρικά. Είναι μια ρεαλιστική και γόνιμη επιλογή. Δεν υπάρχει καμιά νομοτέλεια που να εγγυάται την επιτυχία του, προσφέρει όμως υπαρκτό πεδίο για αγώνες και διαμόρφωση πολιτικών που ανοίγουν δρόμους για ένα διαφορετικό μέλλον από εκείνο που προδιαγράφεται από την πολιτικά ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.

Αυτή η προοπτική εξαρτάται κυρίως από την πολιτική δράση των ευρύτερων δυνάμεων της αριστεράς, πολιτικών και κοινωνικών,  που ξέρουν ή ανακαλύπτουν ότι στον αγώνα κατά της σημερινής παγκοσμιοποίησης  ο στόχος τους δεν μπορεί να είναι η απόσυρση και ο αναχωρητισμός αλλά η ενεργός παρέμβαση. Η  δράση τους εντός του εθνικού κράτους πρέπει να συνδυάζεται και με εγχειρήματα πολιτικά διαμορφωμένα μέσα από την πανευρωπαϊκή και παγκόσμια συνεργασία των δυνάμεων της αριστεράς  που θα βρίσκεται στην κλίμακα των πραγματικών προβλημάτων. Ο δρόμος αυτός είναι καινούριος και ανοίγει με την ίδια την πορεία αυτών που θέλουν να τον περπατήσουν, είναι όμως υπαρκτός και έχει προοπτική. Στη διάνοιξή του συναντά και θα συναντά εμπόδια και παγίδες, όπως φάνηκε στη δραματική εμπλοκή της Ευρώπης στην επιδρομή κατά της Γιουγκοσλαβίας, όπως φάνηκε με τη στήριξη της αμερικάνικης επιδρομής στο Ιράκ των 5 κρατών- μελών και αρκετών νεοεισερχόμενων. Θα συναντά άπειρες δυσκολίες,   όπως φαίνεται  με την πορεία της οικοδόμησης των απαραίτητων, σε όλα τα επίπεδα (νομισματικό, αμυντικό, διπλωματικό…) συνθηκών για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης και ακόμη περισσότερο με την πρωτοφανέρωτη διαδικασία διαμόρφωσης Ευρωπαϊκού Συντάγματος, μέσα από συνθήκες συναίνεσης και χωρίς πόλεμο.

Είναι σαφές ότι στις σύγχρονες συνθήκες παγκοσμιοποίησης η κυριαρχία της ΕΕ δεν μπορεί να είναι απλώς το άθροισμα των κυριαρχιών των μελών της αλλά μια νέα ανώτερου επιπέδου κυριαρχία που θα ασκείται από κοινού, γεγονός που θέτει σοβαρά ζητήματα δημοκρατικής και πολιτικής νομιμοποίησης αλλά και ουσιαστικών αρμοδιοτήτων της Ε.Ε.  Δεν είναι μονοσήμαντη η απάντηση στο ερώτημα  αν αυτές οι προκλήσεις θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν πιο εύκολα ή πιο δύσκολα με τη συμμετοχή των νέων χωρών. Αν θα είναι η ένταξή τους ευκαιρία για ένα άλμα της ευρωπαϊκής, πολιτικής κυρίως ενοποίησης ή παράγοντας οπισθοχώρησης προς την απλή επιδίωξη μιας μεγάλης ζώνης ελεύθερων ανταλλαγών και διακυβερνητικής διαχείρισης.

Πρόκειται για  κατεξοχήν πολιτικά προβλήματα. Σημαντικό τμήμα των δυνάμεων της ευρωπαϊκής αριστεράς είναι πεπεισμένο ότι στις σύγχρονες συνθήκες και μέσα στους πρόσφατους συσχετισμούς έχουμε ανάγκη από μιαν ενωμένη και ισχυρή Ευρώπη έναν πόλο επανεξισορρόπησης και θετικής παρέμβασης για την ειρήνη, τη διεθνή συνεννόηση, την πολιτική ρύθμιση των οικονομικών, κοινωνικών και οικολογικών προβλημάτων στην ίδια τη ήπειρό μας αλλά και στον κόσμο.

Ο ΣΥΝ θεωρεί ότι η ΟΝΕ και η υιοθέτηση του Ευρώ ως ενιαίου νομίσματος αποτελεί ιστορική πρωτοβουλία πολιτικού χαρακτήρα. Με την έννοια αυτή η στήριξή του στη Συνθήκη του Μάαστριχτ με ταυτόχρονο αίτημα τη ριζική αναθεώρησή της και   καθορισμό  κοινωνικών κριτηρίων σύγκλισης, αποτελούσε συνειδητή επιλογή, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, για την αναγκαία πολιτική ώθηση  και επαναβεβαίωση με πολιτική πράξη του στόχου της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης σε ομοσπονδιακή βάση και με διαφύλαξη της αυτοτέλειας των εθνικών κρατών και των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων τους. Η υποκατάσταση ενός αναγκαίου Ευρωπαίου Υπουργού Οικονομικών  με τον «αυτόματο πιλότο» του Συμφώνου Σταθερότητας  αυτό ακριβώς το έλλειμμα συμφωνίας επί της πολιτικής εκφράζει.

 Ο ΣΥΝ είχε ταχθεί εξαρχής υπέρ  της επεξεργασίας και υιοθέτησης  μιας Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης, που θα προωθεί πραγματικές και προοδευτικές μεταρρυθμίσεις έτσι ώστε η διαχείριση να γίνεται διά των πολιτικών   επιλογών και όχι διά των κανόνων. Η ενωμένη, δημοκρατική, κοινωνική και οικολογική Ευρώπη σε ομοσπονδιακή κατεύθυνση αποτελούσε την κεντρική στόχευση.  Θεωρούσε και θεωρεί,  πρώτα απ’ όλα,  αναγκαίο να αποκτήσει νομική προσωπικότητα η Ε.Ε. Επιδίωκε  αναγκαίες θεσμικές και πολιτικές αλλαγές των οποίων  η αρχιτεκτονική θα δίνει την προτίμηση στη δημοκρατία και όχι στην αγορά καθώς  και μια πολιτικοποιημένη διαδικασία για ανάδειξη κυβερνητικού χαρακτήρα θεσμών,  όπου  το βάρος  θα τίθεται στην   Επιτροπή και τον Πρόεδρό της, που θα προκύπτουν σε αντιστοιχία με την πλειοψηφία του Ευρωκοινοβουλίου, ήταν υπέρμαχος  της ενσωμάτωσης στη Συνθήκη και του  δεσμευτικού χαρακτήρα της  Χάρτας των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Παρά τα προβλήματα και τα ελλείμματα που παρουσιάζει η συγκεκριμένη  Συνταγματική Συνθήκη όπως προτείνεται για ψήφιση στα κράτη- μέλη,  η απόρριψή της θα αποτελούσε αρνητική εξέλιξη στο βαθμό που δεν θα διασφάλιζε ένανμ κρίσιμο κρίκο στην πορεία της πολιτικής ενοποίησης. Η θετική αποδοχή όπως και η κριτική στάση (παρών) αποτελούν μάχιμες επιλογές στην προσπάθεια διαμόρφωσης ενός τοπίου  δυνατοτήτων αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στην Ε.Ε.

Δώδεκα χρόνια μετά τη συνθήκη του Μάαστριχτ θεωρούμε επείγουσα την ανάγκη  να περιληφθούν στο άμεσο μέλλον στη συνθήκη Συντάγματος οι όροι μιας κοινωνικής συμφωνίας αντίστοιχης στη σαφήνεια, τις υποχρεώσεις και τις κυρώσεις, σε όσους την παραβαίνουν,  με αυτές της συνθήκης του Μάαστριχτ. Η συμφωνία αυτή οφείλει να καθορίζει τα άνω όρια ανεργίας, φτώχιας, έλλειψης στέγης  πέραν των οποίων θα επιβάλλονται κυρώσεις,  στοχεύοντας  στην πλήρη απασχόληση, την εξάλειψη της φτώχιας και την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους.

 Ο ΣΥΝ θεωρεί ότι τα μείζονα προβλήματα της αειφόρου ανάπτυξης και της απασχόλησης δεν μπορεί να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά σε εθνικό επίπεδο και  ότι απέναντι στη μοναδική ενιαία νομισματική πολιτική, που ασκείται  από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, είναι αναγκαία μια ενιαία ευρωπαϊκή οικονομική διακυβέρνηση που θα διασφαλίζει ένα ευνοϊκό μακροοικονομικό μίγμα πολιτικής, μακρόπνοες διαρθρωτικές πολιτικές και ενεργές πολιτικές της αγοράς εργασίας. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης  πρέπει να χαλαρώσει και να αναθεωρηθεί ριζικά. Οι υφιστάμενοι μηχανισμοί και πόροι για τη χρηματοδότηση της συνοχής δεν θα επαρκούν στη διευρυμένη Ένωση των 25 κρατών-μελών. Οι πόροι του κοινοτικού προϋπολογισμού, που σήμερα είναι κάτω από το 1,27% του ΑΕΠ της ΕΕ, πρέπει  να αυξηθούν σημαντικά. Η στόχευση για το 5% αναδεικνύει τη μεγάλη απόσταση που πρέπει να διανυθεί για μια αναγκαία διάχυση της ανάπτυξης και ουσιαστικής περιστολής  των ανισοτήτων.

Πεδία που απαιτούν την καθοριστική παρέμβαση της ευρωπαϊκής αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων αποτελούν: Η διεκδίκηση μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής δημοσίων επενδύσεων με την προώθηση των διευρωπαϊκών δικτύων και των υποδομών στις μεταφορές και τηλεπικοινωνίες, με τη διασφάλιση των χρηματοδοτήσεων από ομόλογα και ίδιους πόρους. Η εναρμόνιση  και ο συντονισμός στο πεδίο της φορολογίας των επιχειρήσεων, των εισοδημάτων από κεφάλαια και τους πράσινους φόρους. Η ανακατανομή του φορολογικού βάρους  που επιβαρύνει την εργασία  προς τα κέρδη του κεφαλαίου, τις αποταμιεύσεις, την ενέργεια και τους πράσινους φόρους. Η εξάλειψη των ανισοτήτων μεταξύ ανδρών και γυναικών στην αγορά εργασίας, η στόχευση της πλήρους απασχόλησης με σταθερή προώθηση της μείωσης του χρόνου εργασίας, της εβδομάδας των 35 ωρών και όλων των άλλων μορφών μείωσης και αναδιοργάνωσης του χρόνου εργασίας. Η διασφάλιση ότι οι εθνικές μειονότητες εργαζομένων, οι μειονότητες των μεταναστών και των παράνομα εργαζομένων καθώς και τα άτομα με ειδικές ανάγκες θα ωφεληθούν πλήρως από όλες τις πολιτικές απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας της ΕΕ. Τα ζητήματα της βιοηθικής, των ορίων και των όρων της χρήσης των επιστημονικών  και των  τεχνολογικών    επιτευγμάτων.

Ο ΣΥΝ  θεωρεί ότι στην Ε.Ε. ανάλογα πρέπει να γίνει πράξη η υπέρβαση του πυρήνα των περιβαλλοντικών προβλημάτων που τρέφεται από τον ανταγωνισμό και την ασυδοσία της αγοράς, με την παραγωγή των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών να βρίσκεται σήμερα στην αιχμή. Γι’ αυτό και ενώνει τις δυνάμεις του με όλες τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που αγωνίζονται και διεκδικούν τη  διαμόρφωση μια συνολικής ευρωπαϊκής οικολογικής πολιτικής, αλλά και ταυτόχρονα συμμετέχει ς και σε επιμέρους τομείς δράσης που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων και γενικότερα την προστασία των καταναλωτών. Σε αυτές τις περιπτώσεις υποστηρίζει την ανάγκη να θεσμοθετηθούν κοινοτικά όργανα για τη διαμόρφωση των συγκεκριμένων πολιτικών όπως και για τον έλεγχο της εφαρμογής τους.

Ο ΣΥΝ τάσσεται υπέρ της οικοδόμησης μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της Ε.Ε. Η υπόθεση αυτή φαίνεται και είναι πολύ δύσκολη.

Κοινή εξωτερική πολιτική δεν σημαίνει απλώς συμφωνία σε κάποιες θέσεις ανάλογα με τις ανάγκες της στιγμής. Σημαίνει διάρκεια μέσα στο χρόνο και από κοινού διαμόρφωση θέσεων και δράσεων, με κοινούς κανόνες για ανάλυση και απόφαση, κοινά όργανα για εφαρμογή. Αυτό αναγκαστικά σημαίνει εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας και άσκησή της από κοινού στα ευρωπαϊκά όργανα.. Απαιτεί επίσης αμυντική θωράκιση και αντίστοιχες δαπάνες. Οι πολιτικές δυνάμεις που υποστηρίζουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση οφείλουν να αναλάβουν το αντίστοιχο πολιτικό κόστος.

 Η πρόκληση, όμως, την «επόμενη μέρα» του πολέμου είναι εξαιρετικά σημαντική, ιστορική. Η εισβολή στο Ιράκ ανέδειξε σημαντικά ελλείμματα στην ΕΕ. Το θεσμικό σύστημα δεν λειτουργεί σε συνθήκες κρίσης. Θα είναι αδύνατο να υπάρξει κοινή εξωτερική πολιτική στην Ένωση των 25, οσάκις αυτή έρχεται σε αντίθεση με τις επιλογές των ΗΠΑ. Η διεύρυνση της ΕΕ θα  καταστήσει δύσκολη έως αδύνατη την πολιτική ένωση, κεντρικό στοιχείο της οποίας είναι η ΚΕΠΠΑ.
Ο ΣΥΝ θεωρεί ότι οι χώρες που είπαν όχι στον πόλεμο οφείλουν να μετατρέψουν το όχι αυτό σε στρατηγική για το μέλλον της ΕΕ. Και η Ελλάδα οφείλει από την πρώτη στιγμή να συμμετάσχει στο εγχείρημα αυτό.

Την πολιτική συγκυρία, τους συσχετισμούς, τις κατευθύνσεις αυτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης  τείνουν να επηρεάζουν οι πολύτιμες δράσεις σε επίπεδο κινημάτων ή πολιτικής και κομματικής συγκρότησης, από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ έως το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Εμείς επιδιώκουμε με τη συμβολή, τη συμμετοχή μας και την αγωνιστική δράση   να επηρεάσουμε και να οδηγήσουμε την Ε.Ε. σταθερά προς τη δημοκρατική, προοδευτική, φεντεραλιστική, κοινωνική, οικολογική κατεύθυνση.

Η συμμετοχή και η συνίδρυση του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς αποτελεί ένα σταθερό πρώτο βήμα ευρωπαϊκού συντονισμού. Το ΚΕΑ παρουσίασε στην ιδρυτική του φάση, με τους στόχους και τις πρώτες τοποθετήσεις, θετικά στοιχεία. Το γεγονός ότι δεν συμμετέχουν απομονωτικά και αρνητικών θέσεων  προς την ευρωπαϊκή πορεία  κόμματα, όπως το ΚΚΕ, καθώς και το ότι τα περισσότερα συμμετέχοντα κόμματα είναι αυτά που αντιμετωπίζουν τα πολιτικά δρώμενα στις χώρες τους με αίσθημα πολιτικής ευθύνης  και μεταρρυθμιστικό πνεύμα, αποτελεί καταρχήν εχέγγυο για μια συντονισμένη πορεία πρωτοβουλιών για δημοκρατικές αλλαγές.

5. Νέος αριστερός  μεταρρυθμισμός- κοινωνική συνοχή - οικολογική εγρήγορση

Η  Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει ένα σύνθετο και πολύπλοκο σύνολο επιλογών. Ο εκσυγχρονισμός δομών και λειτουργιών της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτικής προβάλλεται από πολλές πλευρές ως η απάντηση σε αυτήν την ανάγκη. Η διαδικασία υλοποίησής τους δεν είναι πολιτικά ουδέτερη, όπως παρουσιάζεται. Αν όμως δεν έχει σαφή γενικό προσανατολισμό και σαφή κριτήρια επιλογών ανάμεσα σε πολλές υπαρκτές πολιτικές και λύσεις για κάθε πρόβλημα, τότε ο εκσυγχρονισμός  μπορεί να καταλήγει σε απλή προσπάθεια αμυντικής και παθητικής προσαρμογής και μάλιστα προς συχνά αντιφατικά πρότυπα, εις βάρος των πιο αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων και χωρίς κοινωνική προοπτική.
Ο ΣΥΝ θεωρεί ότι ο αναγκαίος εκσυγχρονισμός σε προοδευτική κατεύθυνση, ο νέος αριστερός  μεταρρυθμισμός έχει νόημα και γόνιμες προοπτικές μόνον όταν επιχειρείται σε κάθε βήμα με τη συμμετοχή, την πάλη και τον έλεγχο των εργαζομένων,  όταν οι συγκεκριμένες λύσεις και πολιτικές που προωθεί εμπνέονται και χαρακτηρίζονται από τις αρχές του δημοκρατικού σοσιαλισμού και της οικολογίας, όταν είναι δηλαδή κοινωνικά γενικεύσιμες και υπηρετούν την ελευθερία,  την ισότητα και την αλληλεγγύη, όταν είναι συμβατές με την προστασία και την αναβάθμιση του περιβάλλοντος, όταν εγγράφονται στη λογική της αειφόρου ανάπτυξης.
 Ο αριστερός μεταρρυθμισμός σημαίνει τον συνεχή αγώνα για τον αποκλεισμό των αποκλεισμών, για την υπεράσπιση, ανάπτυξη και επέκταση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, παλαιών και νέων, γενικών ή ειδικών που σέβονται και ρυθμίζουν τη συνύπαρξη με το «ξένο», το μειονοτικό, το διαφορετικό, το αποκλίνον. Σημαίνει σύγχρονο και αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος καθολικής εφαρμογής, προσανατολισμό της ανάπτυξης με βασική προτεραιότητα την πλήρη απασχόληση, την προς τούτο ανάδειξη της κοινωνικής οικονομίας του «τρίτου τομέα», την αναδιάρθρωση του φορολογικού συστήματος με κριτήρια την αειφορία και την ενίσχυση της δημιουργίας απασχολήσεων, τη δημόσια παρέμβαση και ενίσχυση της παραγωγικής, τεχνολογικής, επιστημονικής και εκπαιδευτικής βάσης της χώρας.

6. Oι πολιτικές δυνάμεις της χώρας και ο ΣΥΝ 

  Το εκλογικό αποτέλεσμα της 7ης  Μαρτίου διαμόρφωσε μια αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία της Ν. Δημοκρατίας.
Μια νέα πολιτική περίοδος ανοίγεται στη χώρα μας.
Η ΝΔ, μετά και την επιβεβαίωση και ενίσχυση της υπεροχής της στο πλαίσιο του δικομματισμού στις πρόσφατες ευρωεκλογές, μετά και την εύλογη περίοδο χάριτος, θα κληθεί να  υλοποιήσει το πρόγραμμά της. Η πολιτική και ιδεολογική προσπάθειά της να διευρύνει την πολιτική και κοινωνική της βάση, στήριξη και συναίνεση μέσα από τον αυτοπροσδιορισμό της ως το «κοινωνικό κέντρο» στο Συνέδριο του Ιουλίου 2004, παρά το γεγονός ότι εμφανίζει διακηρυκτικά περισσότερα χαρακτηριστικά λαϊκής δεξιάς παρά φιλελεύθερης,  θα δοκιμαστεί ως προς τη φερεγγυότητα και κυρίως ως προς την αντοχή της από τις κυβερνητικές πολιτικές που θα επιλέξει να ακολουθήσει. Τα δείγματα γραφής που ώς σήμερα έχει δώσει συνεχίζουν στην πράξη την πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης, με αποτέλεσμα την όξυνση καίριων λαϊκών προβλημάτων (ακρίβεια, ανεργία). Οι αναμενόμενες νεοφιλελεύθερες επιλογές προγραμματικού χαρακτήρα,  εφόσον το 2005, με αφορμή την Προεδρική εκλογή, δεν θα είναι νέο έτος εκλογών, είναι βέβαιο ότι θα μεταβάλουν και ίσως ραγδαία το πολιτικό τοπίο.
Ο ΣΥΝ απέναντι στην κυβέρνηση της ΝΔ θα ασκήσει υπεύθυνη προγραμματική αντιπολίτευση, από τη σκοπιά του δικού του προγράμματος, από τη σκοπιά της συνολικής στρατηγικής του πρότασης, για την πορεία της ελληνικής κοινωνίας. Θα εντείνει την ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση ενάντια στο συντηρητικό και νεοφιλελεύθερο ρεύμα απόψεων που η ΝΔ εκφράζει και στο πλαίσιο των επιλογών του Λαϊκού Ευρωπαϊκού Κόμματος όπου και ανήκει και χαράσσει πολιτική για τα μεγάλα ευρωπαϊκά και παγκόσμια ζητήματα. Ο ΣΥΝ δεν παραβλέπει αλλά αντιθέτως λαμβάνει ιδιαιτέρως υπόψη του την εμφανιζόμενη αντιστοίχηση της ανόδου της ΝΔ με την προϊούσα ανάδειξη συντηρητικών φαινομένων στην ελληνική κοινωνία (θρησκοληψία, ρατσισμός, ξενοφοβία, υψηλή εμπιστοσύνη σε στρατό, εκκλησία, κλπ.).

To ΠΑΣΟΚ απώλεσε την κυβερνητική εξουσία  έχοντας κάνει συντηρητικές επιλογές. Αυτές δηλαδή της αντιδεξιάς ρητορικής, της παρελθοντολογίας, του φόβου απέναντι στις προκλήσεις του μέλλοντος. Ακολούθησε, ως κυβέρνηση, παρά την απαλλαγή του από τον «παπανδρεϊσμό» και τις θετικές στροφές στα θέματα της ΕΕ και της εξωτερικής πολιτικής, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιλογές, όπου κυρίαρχοι οικονομικοί  παράγοντες και εξωθεσμικοί κύκλοι έβαζαν τη σφραγίδα τους. Έχασε τη μάχη ενάντια στη διαφθορά, προώθησε τις πελατειακές σχέσεις και τον κομματισμό. Αν και επιτέλεσε έργο εκσυγχρονισμού των υποδομών της χώρας τα όποια επιτεύγματά της πνίγηκαν στην αδυναμία της να ασκήσει ουσιαστική πολιτική αναδιανομής εισοδημάτων και να καταπολεμήσει τα φαινόμενα διεύρυνσης της φτώχιας. Το ΠΑΣΟΚ παρέμενε σταθερά εγκλωβισμένο στην αντίληψη για  μονοκομματική άσκηση της εξουσίας, δεν αναγνώριζε τη χρησιμότητα και σκοπιμότητα επίσημου, δημόσιου και ανοιχτού διαλόγου με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις, ικανοποιούμενο με τη μόνη διευρυμένη αναπαραγωγή της ίδιας του της κομματικής δύναμης. Η απώλεια της εξουσίας, η αδυναμία της νέας ηγεσίας να διαμορφώσει ένα συνεκτικό ιδεολογικό και πολιτικό λόγο καθώς και μια συγκροτημένη κριτική και αποτίμηση των λαθών και των αδυναμιών των προηγούμενων χρόνων διακυβέρνησης  και επιπλέον η  απώλεια στις ευρωεκλογές σημαντικού τμήματος της εκλογικής του δύναμης φαίνεται να   οδηγούν το ΠΑΣΟΚ από τη μια σε μια φάση ακόμα πιο έντονης κρίσης, εσωστρέφειας και απόσπασης από τα λαϊκά στρώματα και από την άλλη σε μια συνακόλουθη αντιπολίτευση κατά τα ειωθότα όπου ο λαϊκισμός  και ο αρνητισμός θα κυριαρχούν. Τη θέση της αναζήτησης προοπτικών, πολιτικού λόγου και αξιακών προταγμάτων σε αριστερή κατεύθυνση  καταλαμβάνουν ένας  αμφίβολης ποιότητας, αισθητικής αλλά και αποτελεσματικότητας μοντερνισμός στην έκφραση και ένα  life-style στη διαχείριση της καθημερινής πολιτικής.  Το Συνέδριο του προσεχούς Δεκεμβρίου αναμφισβήτητα θα αποκρυσταλλώσει φυσιογνωμία, κατεύθυνση, στυλ, αλλά και προτεραιότητες και πολιτική συμμαχιών.
Η κριτική του ΣΥΝ απέναντι στις κύριες πλευρές των συντηρητικών πολιτικών που άσκησε το ΠΑΣΟΚ θα είναι δεδομένη και συνεχής. Όχι από εμμονή, αλλά γιατί θα δείχνουν σταθερά το δρόμο για το ποιό εμείς θεωρούμε πλαίσιο άσκησης αντιπολίτευσης και  για  ποιά, αναγκαία πολλές φορές, κοινή δράση για αποτροπή περιστολής δικαιωμάτων από την πλευρά της νέας κυβέρνησης.

Το ΚΚΕ, έχοντας σταθεροποιήσει την εκλογική δύναμή του και αυξήσει την υποστήριξή του στις ευρωεκλογές από ετερόκλητες δυνάμεις διαμαρτυρίας στις κυρίαρχες επιλογές αλλά και φοβικής νοοτροπίας, οπισθοχωρεί σε ένα κοινωνικό  συντηρητισμό και εξακολουθεί  τον αριστερόστροφο εθνικισμό  του. Αρνείται τον όποιο συντονισμό δράσης στο ευρωπαϊκό επίπεδο  για την επίτευξη στόχων προοδευτικής κατεύθυνσης αλλά ακόμα και για  αντίσταση στην επίθεση  των  συντηρητικών δυνάμεων για άρση των κατακτήσεων των εργαζομένων. Προβάλλει τις πιο αναχρονιστικές προτάσεις για το μέλλον της χώρας και της αριστεράς. Στο κοινωνικό πεδίο προωθεί έναν άκρατο μαξιμαλιστικό  διεκδικητισμό, χωρίς σχέδιο και προοπτική ενδιάμεσων κατακτήσεων. Απαξιώνει στα μάτια μεγάλου αριθμού πολιτών ακόμα και τη γενική έννοια της όποιας αριστερής λύσης στα πολιτικά προβλήματα της κοινωνίας μας. 

7. Το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΝ. Η εναλλακτική πρόταση.

Κεντρική επιδίωξη, του ΣΥΝ, μέσα από την ιδεολογική και πολιτική του αντιπαράθεση με τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας, μέσα  από την προγραμματική του αντιπολίτευση και μέσα από την προβολή του εναλλακτικού του προγράμματος, θα είναι να πείσει τις δημιουργικές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας ότι η προοπτική βρίσκεται προς την κατεύθυνση που αυτός υποδεικνύει και κατ’ αυτόν τον τρόπο να πετύχει την αλλαγή των υφιστάμενων σήμερα κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών.
Βεβαίως ο ΣΥΝ δεν είναι ένα κόμμα διαμαρτυρίας ή προπαγάνδας. Στόχος του είναι, μέσα από την αλλαγή των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών, να καταστήσει δυνατή την υλοποίηση των βασικών κατευθύνσεων του προγράμματός του.
Με αυτή την έννοια και ως στοιχείο του συνολικού προγράμματος, που προτείνει προς την ελληνική κοινωνία, διατυπώνει και την εναλλακτική του πρόταση για τη διακυβέρνηση της χώρας όπως αυτή εγκαίρως έχει κατατεθεί και το 2000, στο προηγούμενο Συνέδριό του.
Είναι φανερό ότι η πρόταση αυτή δεν μπορεί να αποσπαστεί από το προγραμματικό της πλαίσιο και κυρίως δεν μπορεί να αποσπαστεί από τις προϋποθέσεις αλλαγής του δικομματικού πολιτικού συστήματος, την αλλαγή του εκλογικού νόμου και την μη ύπαρξη αυτοδυναμίας.
Και είναι επίσης φανερό ότι όλα αυτά τα στοιχεία δεν υπάρχουν σήμερα και αποτελούν, γι’ αυτό το λόγο, σημεία αντιπαράθεσης με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις και στόχους προς κατάκτηση.
Μ’ αυτήν την έννοια ο ΣΥΝ αμφισβητεί το δικομματικό μοντέλο και θεωρεί στρατηγικής προτεραιότητας στόχο την αλλαγή του. Με το πρόγραμμά του και με την εναλλακτική πρόταση εξουσίας θέλει να συμβάλει στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων για τον προοδευτικό εκσυγχρονισμό της χώρας, την αλλαγή του τρόπου οργάνωσης του κράτους και των περιφερειακών δομών, την αλλαγή του προτύπου διακυβέρνησης. Να συμβάλει στην ενίσχυση των δυνάμεων που θα αγωνιστούν για τις προοδευτικές μορφές και το κοινωνικό περιεχόμενο των ριζικών και εκτεταμένων διαρθρωτικών αλλαγών και για τη συγκρότηση της νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας.
Η πρόταση του ΣΥΝ απαιτεί και προϋποθέτει ισχυρή κι αξιόπιστη πολιτική παρουσία του ΣΥΝ, ανάπτυξη κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, που θα στηρίζουν το αίτημα για θεσμικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς, για διαρθρωτικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό, για ουσιαστικές επιλογές προοδευτικού εκσυγχρονισμού.
Εναλλακτική πρόταση εξουσίας προφανώς δεν προκύπτει εγκεφαλικά και με σχεδιασμούς γραφείου. Και το Συνέδριο έχει επίγνωση των δυσκολιών που χαρακτηρίζουν το πολιτικό τοπίο.
Μολαταύτα, ο ΣΥΝ, ασκώντας σταθερά πολιτική από θέσεις αντιπολίτευσης, θα επιμείνει ότι η προσπάθεια για ευρύτατες κοινωνικές και πολιτικές συσπειρώσεις είναι ουσιαστικός όρος για να διαμορφωθούν απαντήσεις και πρωτοβουλίες που να ανοίγουν δρόμους και προοπτικές για την ελληνική κοινωνία και τους πολίτες της.
Σε αυτό το πλαίσιο, και σε αντιστοιχία με τη λογική του δημοκρατικού και κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, η έννοια του διαλόγου ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις πρέπει να πάψει να προκαλεί καχυποψία και δαιμονοποίηση, ακόμα και συμπλεγματικές αντιδράσεις ή και απολογίες προς ιδιοτελείς τιμητές της πολιτικής ζωής. Ο ΣΥΝ, στο βαθμό που αισθάνεται σίγουρος για τις φυσιογνωμικές και προγραμματικές του επιλογές και πρακτικές, δεν έχει κανένα λόγο να  αποφεύγει διάλογους, διαπραγματεύσεις, αναζητήσεις συγκλίσεων και συνεργασίες με τον οποιοδήποτε, στα «αριστερά» ή στα «δεξιά» του, με συνέπεια και συνέχεια, χωρίς συνεχείς «στροφές» και παλινδρομήσεις. Δεν εμπλέκεται σε κανένα διάλογο με προκαθορισμένο… αποτέλεσμα, δεν διαπραγματεύεται καμιά συνεργασία για την εξυπηρέτηση άλλων στόχων από την προώθηση ουσιαστικών προγραμματικών θέσεων, πειστικά και φερέγγυα. Δεν περιμένει απλώς να προκύψουν τέτοιες συνθήκες αλλά τις επιδιώκει με δική του πρωτοβουλία και μεθόδευση, ανάλογα με συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.

Ο ΣΥΝ επιδιώκει να αναδειχθεί σε ισχυρό πόλο του πολιτικού συστήματος στο βαθμό που θα καταφέρει να πλέξει τον ιστό ενός συνεκτικού προγράμματος που θα συνθέτει την πλούσια παρακαταθήκη της αριστεράς στον τομέα της κοινωνικής αλληλεγγύης και του κράτους πρόνοιας με το χαμένο νήμα μιας λαμπρής παράδοσης που είχε άλλοτε η αριστερά στον τομέα των πολιτικών ανάπτυξης. Έτσι θα δώσει όραμα στις δυνάμεις της εργασίας και του πολιτισμού και θα αποτελέσει τον κύριο φάρο κοινωνικών αξιών. Στην παρούσα φάση, με δεδομένη την κρίση στρατηγικής του ΠΑΣΟΚ, είναι το  μόνο κόμμα  που μπορεί να το πραγματώσει.
Ο ΣΥΝ είναι η αριστερά που παλεύει για προοδευτική αναγέννηση της χώρας εκεί που οι άλλοι παταγωδώς απέτυχαν, για την αλλαγή του τρόπου οργάνωσης του κράτους και των περιφερειακών δομών, για την αλλαγή του προτύπου διακυβέρνησης.
 Ο ΣΥΝ  διατυπώνει με σαφήνεια και προβάλλει στο λαό το πολιτικό του σχέδιο για την προώθηση του στρατηγικού του στόχου, δηλαδή τη δημοκρατική- σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας. Το πολιτικό σχέδιο στρατηγικού χαρακτήρα, που εκφράζει μια σύγχρονη Αριστερά, δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στην αντίσταση στα «κακώς κείμενα» και σε επιμέρους εναλλακτικές προτάσεις και θέσεις, χωρίς βεβαίως να υποτιμά κανείς τις δύο αυτές πλευρές. Ένα αριστερό πολιτικό σχέδιο έχει, σήμερα, άποψη για τη συνολική πορεία της χώρας. Κι αυτό ως ευθεία έκφραση μιας κουλτούρας ενδιαφέροντος για την εξέλιξη της κοινωνίας και για τη διεύθυνση των κοινωνικών δρώμενων, που χαρακτηρίζει όλα τα σύγχρονα – ανανεωτικά αριστερά εγχειρήματα.
 Ο ΣΥΝ θα παλέψει, με πραγματικούς όρους, για την υπέρβαση του κατακερματισμού των δυνάμεών της Αριστεράς. Και θα συμβάλει στην ενίσχυση των δυνάμεων που θα αγωνιστούν για τις προοδευτικές μορφές και το κοινωνικό περιεχόμενο των ριζικών και εκτεταμένων διαρθρωτικών αλλαγών και για τη συγκρότηση της νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας.
Ο ΣΥΝ επιμένει στην προβολή αυτού του πολιτικού σχεδίου μας, παρά τις προφανείς δυσκολίες υλοποίησής του εξαιτίας των πολιτικών του ΠΑΣΟΚ, των θέσεων και της στάσης του ΚΚΕ, της κατάστασης στον υπόλοιπο αριστερό χώρο, των σημερινών συσχετισμών, της ύπαρξης του εκλογικού νόμου κ.λπ.
Επιμένει γιατί μόνο αυτό το στρατηγικό σχέδιο αμφισβητεί έμπρακτα τη διαιώνιση της κυριαρχίας του δικομματισμού και του νεοφιλελευθερισμού. 


8. Ο συντονισμός δράσης και η συνεργασία των δυνάμεων της αριστεράς και της οικολογίας.

Ο συντονισμός δράσης και πρωτοβουλιών στο χώρο της πολυκερματισμένης ευρύτερης Αριστεράς  σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, όπου είναι πρόσφορες οι συνθήκες με δεδομένες τις πολιτικές μας διαφορές, και με σαφείς οριοθετήσεις απέναντι σε φαινόμενα περιχαράκωσης, απομονωτισμού, εθνικιστικών και αντιδημοκρατικών αντιλήψεων, που επιβιώνουν είναι απολύτως αναγκαίος.

Αυτή μας η σταθερή αντίληψη διαφέρει από την αντίληψη που επικράτησε την τελευταία περίοδο στο ΣΥΝ και προωθούσε τη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ ως τη στρατηγική επιλογή του για την εναλλακτική πρόταση της αριστεράς με κατεύθυνση το σοσιαλισμό.

Το διάστημα που μεσολάβησε από το προηγούμενο Συνέδριο μέχρι σήμερα το χαρακτήρισε μια συνεχής αγχώδης προσπάθεια απόδειξης, επιβεβαίωσης και αποτύπωσης του λεγόμενου «αριστερού προφίλ» του κόμματος.

Ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες όπως ο Διάλογος και η κοινή δράση με διάσπαρτες κινήσεις της ευρύτερης Αριστεράς και ακόμα περισσότερο η συμβολή του ΣΥΝ στη διαμόρφωση του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ χρησιμοποιήθηκαν για τα αδιέξοδα «αριστερά» άλματα που ακολούθησαν.

Οφείλουμε να προτάξουμε τη λογική έναντι του θυμικού. Δηλαδή, δεν είναι δυνατό να εκκινούμε από μια μανιχαϊστική αντίληψη για το ποιοι θα ευχόμαστε να είναι οι εταίροι μας και ακολούθως να προσπαθούμε να διαμορφώσουμε προγράμματα. Ακραίο παράδειγμα ο ΣΥΡΙΖΑ όπου κάποιοι από τους συμμάχους μας όταν ήρθε η ώρα των προγραμματικών συμφωνιών έθεσαν στο τραπέζι ως προϋπόθεση την αποκήρυξη της συνολικής πορείας του ΣΥΝ. Πρώτιστο μέλημά μας είναι η εκπόνηση  ενός σχεδίου διεύθυνσης της κοινωνίας και ακολούθως η αναζήτηση πολιτικών και κοινωνικών συγκλίσεων.

Ο μονομερής προσανατολισμός στην πολιτική συμμαχία με συγκεκριμένες πολιτικές συλλογικότητες, η δημιουργία, στα χαρτιά, της «Πρωτοβουλίας για τη συσπείρωση της Αριστεράς»,  η συγκρότηση του ΣΥ.ΡΙΖ.Α, και ο χαρακτηρισμός του με έμφαση ως στρατηγικού χαρακτήρα επιλογή και προοπτική αποτελούν πολιτικές πρακτικές σ’ αυτή την κατεύθυνση.

Η στρατηγική αυτή θεμελιώθηκε στην άποψη ότι μπορούσαμε να εκφράσουμε με τις συγκεκριμένες συμμαχίες και την δι’ αυτών επιδιωκόμενη «μεγάλη αριστερή παράταξη» τον νέο ριζοσπαστισμό της κοινωνίας σε αντικατάσταση παρωχημένων όπως ελέχθη στρατηγικών άλλων εποχών, που εκφράζανε την ξεπερασμένη πλέον ανανεωτική Αριστερά.

Οι απόψεις αυτές αποδείχθηκαν λαθεμένες. Δεν περπάτησαν στη ζωή. Δεν επιβεβαίωσαν την προαναγγελθείσα μεγάλη δυναμική. Δεν οδήγησαν ή δεν έφεραν πιο κοντά την «ενότητα της Αριστεράς».

Εκφράζανε ένα ακραίο βολονταρισμό, μια πολιτική υποτίμηση της διαλεκτικής του «μαζί και χώρια», μια μαξιμαλιστική στόχευση που αποδείχθηκε πολύ μικρή με την πρώτη δοκιμασία.

  Η εμπειρία του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. είναι δεδομένη.  Σήμερα είμαστε σε μια άλλη φάση. Οι συνεργασίες του ΣΥΝ πρέπει να επικεντρωθούν σε δυνάμεις με τις οποίες  έχει τις δυνατότητες να ακολουθήσει κοινές πολιτικές κατευθύνσεις. Τέτοιες δυνάμεις είναι  η ΑΚΟΑ, οι οικολογικές συσπειρώσεις, σε όλη την Ελλάδα, τα στελέχη τα οποία αποχώρησαν ή αποχωρούν από το ΠΑΣΟΚ και με τα οποία υπάρχουν περιθώρια συνεννόησης.

Στέφανος Μπαγεώργος
Δημήτρης Χατζησωκράτης
(μέλη της Επιτροπής Θέσεων)