Αλλάζει η Ελλάδα;
Γιώργος Σιακαντάρης, Δημήτρης Σκάλκος, The Books’ Journal, Δημοσιευμένο: 2015-12-07
Άραγε υπάρχει δυνατότητα διαφυγής από τον φαύλο και ανατροφοδοτούμενο κύκλο της οικονομικής καχεξίας, της πολιτικής αφυδάτωσης και των χαμηλών προσδοκιών; Πιστεύουμε πως υπάρχει. Η διέξοδος όμως δεν θα βρεθεί στην προσχηματική συνεννόηση των κομμάτων για τη διαχείριση του πολιτικού κόστους της προσαρμογής. Αντίθετα, πρέπει να αναζητηθεί στη διαμόρφωση εθνικής συναίνεσης στη βάση ενός νέου «κοινωνικού συμβολαίου» που θα δεσμεύσει το πολιτικό σύστημα σε ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, θα ενστερνιστεί τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, θα απελευθερώσει τις χειμαζόμενες παραγωγικές δυνάμεις του τόπου, θα κατανείμει δίκαια τα βάρη της προσαρμογής και θα στηρίξει αποτελεσματικά τον κοινωνικό ιστό της χώρας.
Το περασμένο καλοκαίρι η Ελλάδα απέφυγε την έσχατη στιγμή να μετατραπεί στον απόβλητο της Ευρώπης, σε ένα «κράτος-παρία» που θα παλεύει με τις συνέπειες μιας καταστροφικής χρεοκοπίας απομονωμένη και αβοήθητη, στο περιθώριο της Ιστορίας. Σήμερα, μόλις ελάχιστους μήνες μετά, η χώρα εμφανίζει ανησυχητικές όψεις ενός «αποτυχημένου κράτους» (failed state), με τις κρατικές δομές της να υπολειτουργούν και την κυβέρνηση να έχει απολέσει κάθε δυνατότητα εθνικών και διεθνών πρωτοβουλιών.
Δυστυχώς, ο «δείκτης απογοήτευσης» (feel-bad factor) των πολιτών δεν περιορίζεται πια στην οικονομία και στις συμπεριφορές καταναλωτών και επενδυτών, αλλά πλέον επεκτείνεται σε κάθε πλευρά της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του τόπου. Ζούμε μια φθίνουσα στασιμότητα, μία πορεία βασανιστικής παρακμής που αντηχεί τα λόγια του Γιώργου Θεοτοκά για την Ελλάδα την επαύριο της πτώχευσης του 1932, μία Ελλάδα που
φθίνει, μαραίνεται, διαλύεται μέρα με τη μέρα. Όλα κλονίζονται τριγύρω μας, και, περισσότερο από το καθετί, το Κράτος. Όπου πατήσεις, βουλάς. Τίποτα στερεό, γερό, τίμιο… Η διοίκησή μας, η εξουσία, ο τύπος, η κοινωνική μας οργάνωση, η παιδεία, μοιάζουν σήμερα σαν απέραντα σκουριασμένα μηχανοστάσια, που λειτουργούνε ανερμάτιστα στο έλεος των τυφλών δυνάμεων του κακού («Υπάρχει κάτι σάπιο στην Ελλάδα», περιοδικό Ιδέα, Οκτώβριος 1933).
Οι ψευδαισθήσεις που καλλιεργήθηκαν συστηματικά τα προηγούμενα χρόνια από την αντιπολίτευση για μία χωρίς κόστος υπέρβαση της κρίσης συντρίφτηκαν στο τείχος της σκληρής πραγματικότητας. Τούτο όμως δεν οδήγησε στο σχηματισμό μιας νέας συλλογικής οπτικής, αλλά, αντίθετα, φαίνεται να ενίσχυσε την πολιτική απάθεια, τον διάχυτο κυνισμό του κοινωνικού σώματος και τις ατομικές στρατηγικές του «λαθρεπιβάτη». Δυστυχώς, το υπάρχον πολιτικό σύστημα, σχεδόν στο σύνολό του, κάθε μέρα που περνάει δεν δείχνει μόνο πόσο ανεπαρκές είναι, αλλά και πόσο του αρέσει αυτή η ανεπάρκεια.
Η εφαρμογή του Τρίτου Μνημονίου δεν επαρκεί για την ανάταξη της κοινωνίας και της οικονομίας αλλά η υλοποίησή του, χωρίς παράλληλα προγράμματα και ανύπαρκτα ισοδύναμα, είναι προϋπόθεση για κάθε μελλοντική προοδευτική διακυβέρνηση. Γνωρίζουμε άλλωστε ότι ίδιες οικονομικές αποφάσεις παράγουν εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα όταν εφαρμόζονται σε διαφορετικά κοινωνικά και πολιτικά περιβάλλοντα. Τα ειδικά συμφέροντα μπλοκάρουν τις επιχειρούμενες αλλαγές. Οι κοινωνικές νόρμες καθυστερούν την προσαρμογή. Η πολιτική αβεβαιότητα αποθαρρύνει τις πρωτοβουλίες.
Άραγε υπάρχει δυνατότητα διαφυγής από τον φαύλο και ανατροφοδοτούμενο κύκλο της οικονομικής καχεξίας, της πολιτικής αφυδάτωσης και των χαμηλών προσδοκιών; Πιστεύουμε πως υπάρχει. Η διέξοδος όμως δεν θα βρεθεί στην προσχηματική συνεννόηση των κομμάτων για τη διαχείριση του πολιτικού κόστους της προσαρμογής. Αντίθετα, πρέπει να αναζητηθεί στη διαμόρφωση εθνικής συναίνεσης στη βάση ενός νέου «κοινωνικού συμβολαίου» που θα δεσμεύσει το πολιτικό σύστημα σε ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, θα ενστερνιστεί τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, θα απελευθερώσει τις χειμαζόμενες παραγωγικές δυνάμεις του τόπου, θα κατανείμει δίκαια τα βάρη της προσαρμογής και θα στηρίξει αποτελεσματικά τον κοινωνικό ιστό της χώρας. Χωρίς να μας διαφεύγει, πως εδώ που εμείς φτάσαμε τα πράγματα, χωρίς Μνημόνιο δεν υπάρχει επόμενη ευρωπαϊκή μέρα.
Ωστόσο η πρόκληση μοιάζει να μας ξεπερνά. Οι υπάρχουσες πολιτικές δυνάμεις παραμένουν καθηλωμένες στην πολιτική αναξιοπιστία. Αδυνατούν να εμπνεύσουν και να κινητοποιήσουν την κοινωνία. Μία νέα πολιτική ισορροπία πρέπει να διαμορφωθεί. Νέες πολιτικές συγκλίσεις και συνθέσεις πρέπει να πραγματοποιηθούν με στόχο το σχηματισμό μίας ευρείας προοδευτικής μεταρρυθμιστικής συμμαχίας.
Η Ελλάδα αλλάζει. Η αλλαγή της περνά όμως υποχρεωτικά μέσα από τη λειτουργική ανασύνθεση του πολιτικού μας συστήματος. Ήρθε η στιγμή για τις κατάλληλες πρωτοβουλίες. Φτάνει πια με τις ανακαινίσεις σχηματισμών που εξάντλησαν την προωθητική τους δύναμη. Καιρός και για νέα κτίρια και για άλλους αρχιτέκτονες.
Το περασμένο καλοκαίρι η Ελλάδα απέφυγε την έσχατη στιγμή να μετατραπεί στον απόβλητο της Ευρώπης, σε ένα «κράτος-παρία» που θα παλεύει με τις συνέπειες μιας καταστροφικής χρεοκοπίας απομονωμένη και αβοήθητη, στο περιθώριο της Ιστορίας. Σήμερα, μόλις ελάχιστους μήνες μετά, η χώρα εμφανίζει ανησυχητικές όψεις ενός «αποτυχημένου κράτους» (failed state), με τις κρατικές δομές της να υπολειτουργούν και την κυβέρνηση να έχει απολέσει κάθε δυνατότητα εθνικών και διεθνών πρωτοβουλιών.
Δυστυχώς, ο «δείκτης απογοήτευσης» (feel-bad factor) των πολιτών δεν περιορίζεται πια στην οικονομία και στις συμπεριφορές καταναλωτών και επενδυτών, αλλά πλέον επεκτείνεται σε κάθε πλευρά της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του τόπου. Ζούμε μια φθίνουσα στασιμότητα, μία πορεία βασανιστικής παρακμής που αντηχεί τα λόγια του Γιώργου Θεοτοκά για την Ελλάδα την επαύριο της πτώχευσης του 1932, μία Ελλάδα που
φθίνει, μαραίνεται, διαλύεται μέρα με τη μέρα. Όλα κλονίζονται τριγύρω μας, και, περισσότερο από το καθετί, το Κράτος. Όπου πατήσεις, βουλάς. Τίποτα στερεό, γερό, τίμιο… Η διοίκησή μας, η εξουσία, ο τύπος, η κοινωνική μας οργάνωση, η παιδεία, μοιάζουν σήμερα σαν απέραντα σκουριασμένα μηχανοστάσια, που λειτουργούνε ανερμάτιστα στο έλεος των τυφλών δυνάμεων του κακού («Υπάρχει κάτι σάπιο στην Ελλάδα», περιοδικό Ιδέα, Οκτώβριος 1933).
Οι ψευδαισθήσεις που καλλιεργήθηκαν συστηματικά τα προηγούμενα χρόνια από την αντιπολίτευση για μία χωρίς κόστος υπέρβαση της κρίσης συντρίφτηκαν στο τείχος της σκληρής πραγματικότητας. Τούτο όμως δεν οδήγησε στο σχηματισμό μιας νέας συλλογικής οπτικής, αλλά, αντίθετα, φαίνεται να ενίσχυσε την πολιτική απάθεια, τον διάχυτο κυνισμό του κοινωνικού σώματος και τις ατομικές στρατηγικές του «λαθρεπιβάτη». Δυστυχώς, το υπάρχον πολιτικό σύστημα, σχεδόν στο σύνολό του, κάθε μέρα που περνάει δεν δείχνει μόνο πόσο ανεπαρκές είναι, αλλά και πόσο του αρέσει αυτή η ανεπάρκεια.
Η εφαρμογή του Τρίτου Μνημονίου δεν επαρκεί για την ανάταξη της κοινωνίας και της οικονομίας αλλά η υλοποίησή του, χωρίς παράλληλα προγράμματα και ανύπαρκτα ισοδύναμα, είναι προϋπόθεση για κάθε μελλοντική προοδευτική διακυβέρνηση. Γνωρίζουμε άλλωστε ότι ίδιες οικονομικές αποφάσεις παράγουν εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα όταν εφαρμόζονται σε διαφορετικά κοινωνικά και πολιτικά περιβάλλοντα. Τα ειδικά συμφέροντα μπλοκάρουν τις επιχειρούμενες αλλαγές. Οι κοινωνικές νόρμες καθυστερούν την προσαρμογή. Η πολιτική αβεβαιότητα αποθαρρύνει τις πρωτοβουλίες.
Άραγε υπάρχει δυνατότητα διαφυγής από τον φαύλο και ανατροφοδοτούμενο κύκλο της οικονομικής καχεξίας, της πολιτικής αφυδάτωσης και των χαμηλών προσδοκιών; Πιστεύουμε πως υπάρχει. Η διέξοδος όμως δεν θα βρεθεί στην προσχηματική συνεννόηση των κομμάτων για τη διαχείριση του πολιτικού κόστους της προσαρμογής. Αντίθετα, πρέπει να αναζητηθεί στη διαμόρφωση εθνικής συναίνεσης στη βάση ενός νέου «κοινωνικού συμβολαίου» που θα δεσμεύσει το πολιτικό σύστημα σε ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, θα ενστερνιστεί τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, θα απελευθερώσει τις χειμαζόμενες παραγωγικές δυνάμεις του τόπου, θα κατανείμει δίκαια τα βάρη της προσαρμογής και θα στηρίξει αποτελεσματικά τον κοινωνικό ιστό της χώρας. Χωρίς να μας διαφεύγει, πως εδώ που εμείς φτάσαμε τα πράγματα, χωρίς Μνημόνιο δεν υπάρχει επόμενη ευρωπαϊκή μέρα.
Ωστόσο η πρόκληση μοιάζει να μας ξεπερνά. Οι υπάρχουσες πολιτικές δυνάμεις παραμένουν καθηλωμένες στην πολιτική αναξιοπιστία. Αδυνατούν να εμπνεύσουν και να κινητοποιήσουν την κοινωνία. Μία νέα πολιτική ισορροπία πρέπει να διαμορφωθεί. Νέες πολιτικές συγκλίσεις και συνθέσεις πρέπει να πραγματοποιηθούν με στόχο το σχηματισμό μίας ευρείας προοδευτικής μεταρρυθμιστικής συμμαχίας.
Η Ελλάδα αλλάζει. Η αλλαγή της περνά όμως υποχρεωτικά μέσα από τη λειτουργική ανασύνθεση του πολιτικού μας συστήματος. Ήρθε η στιγμή για τις κατάλληλες πρωτοβουλίες. Φτάνει πια με τις ανακαινίσεις σχηματισμών που εξάντλησαν την προωθητική τους δύναμη. Καιρός και για νέα κτίρια και για άλλους αρχιτέκτονες.
