Ενθαρρυντικά μηνύματα από το Βερολίνο

Θα μπορούσαμε να περιμένουμε κάτι καλύτερο από τη σύνοδο της περασμένης εβδομάδας στο Βερολίνο; Παρά τις επαναλαμβανόμενες και απαισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με την Ευρώπη και την ικανότητά της να αντιδράσει συντονισμένα στην κρίση - απαισιοδοξία που ενισχύεται πράγματι από την τσεχική προεδρία η οποία επιμένει να τονίζει τις διαφωνίες στο εσωτερικό της Ενωσης- οι ηγέτες των έξι μεγαλύτερων ευρωπαϊκών οικονομιών που συγκεντρώθηκαν στο Βερολίνο το περασμένο Σαββατοκύριακο προετοίμασαν το έδαφος για την επόμενη σύνοδο της ομάδας των 20 (G20) μέσα σε ενθαρρυντικό κλίμα. Η Γερμανία, η Γαλλία (επανερχόμενη στο ίδιο μήκος κύματος), η Ισπανία, η Ιταλία, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και η Βρετανία συμφώνησαν όχι μόνο να αυξήσουν- με τα ποσά που αναλογούν σε κάθε χώρα- τη συμμετοχή τους στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) αλλά και να ενισχύσουν τον διεθνή εποπτικό ρόλο του οργανισμού. Επίσης, δε, συμφώνησαν στην ανάγκη να επιβληθούν ως και κυρώσεις στους λεγόμενους φορολογικούς παραδείσους. Αν μπορούμε να σταθούμε στις δεδηλωμένες προθέσεις, τότε αυτές συμπυκνώνονται στις προτάσεις του ανασυσταθέντος γαλλογερμανικού άξονα: σηματοδοτούν τη βούληση από την πλευρά της G20, η οποία θα συγκληθεί στις 2 Απριλίου στο Λονδίνο, να ενισχύσει το ρυθμιστικό πλαίσιο στον χρηματοπιστωτικό τομέα, παρά την επίμονη και συνεχή άρνηση που εγείρεται από τους υποστηρικτές του αγγλοσαξονικού καπιταλισμού. Ο Γκόρντον Μπράουν παρά το γεγονός ότι καλείται να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του λονδρέζικου Σίτι δεν αντιτίθεται σε αυτήν την προοπτική καθώς είναι πραγματικά δέσμιος της απόλυτης αναγκαιότητας- για τη διάσωση τόσο του προσωπικού κύρους του όσο και του χρηματοοικονομικού κλάδου της χώρας του, έστω ό,τι έχει απομείνει από αυτόν- να στεφθεί με επιτυχία η επικείμενη σύνοδος του Λονδίνου.

Φαντάζει ωστόσο, παρά τις αγαθές προθέσεις, απίθανη η προοπτική της συναίνεσης. Κατά κύριο λόγο διότι μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης υπάρχει μια διαφοροποίηση τόσο ως προς τις προτεραιότητες όσο και ως προς τους ρυθμούς εξάπλωσης της κρίσης και αντίδρασης των κυβερνήσεων.

Στην Ευρώπη η αγωνία αυξάνεται όσο πληθαίνουν οι ενδείξεις όξυνσης της κρίσης η οποία πλήττει κυρίως τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Αντίθετα στις ΗΠΑ από την ώρα που ψηφίστηκε το σχέδιο ενίσχυσης της οικονομίας η κυβέρνηση επικεντρώνεται στην υλοποίηση του προϋπολογισμού, επιδιώκοντας να περιορίσει το έλλειμμα κυρίως μέσω της αύξησης της φορολόγησης των μεγαλύτερων εισοδημάτων αλλά και της μείωσης των πολεμικών δαπανών. Οσο για το εξωτερικό προτεραιότητα των ΗΠΑ αναμφισβήτητα αποτελούν οι σχέσεις με την Κίνα. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε η πρώτη επίσκεψη της αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών πραγματοποιήθηκε στην Ασία, εκεί όπου η Χίλαρι Κλίντον μίλησε χωρίς περιστροφές για την αναγκαιότητα μιας στρατηγικής συμμαχίας με το Πεκίνο προκειμένου να εξέλθουν αμφότερες οι χώρες από την κρίση. Η αμερικανίδα υπουργός έκανε λόγο για μια πορεία «χέρι χέρι» και τα λόγια αυτά έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό από το Πεκίνο.

Πράγματι αυτό που απαιτείται δεν είναι μόνο μια γενναία ενίσχυση του ΔΝΤ προς τις χώρες που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα αλλά ακόμη περισσότερο η εδραίωση ενός παγκόσμιου ρυθμιστικού πλαισίου προκειμένου να επανακάμψει η αμοιβαία εμπιστοσύνη. Αντί να περιμένουν την αντίδραση της αμερικανικής οικονομίας, οι Ευρωπαίοι, αν θέλουν να είναι συνεπείς προς τις δεσμεύσεις τους, θα πρέπει να κάνουν το πρώτο βήμα, θεσπίζοντας ρυθμιστικούς κανόνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εφαρμόζοντας στο εσωτερικό της Ενωσης τις «συνταγές» που προτείνουν για τις υπόλοιπες οικονομίες.

Εως τότε η επείγουσα ανάγκη για δράση επικεντρώνεται στην Ανατολική Ευρώπη, εκεί όπου πολλές χώρες-μέλη όπως η Ουγγαρία, ή μη, μέλη όπως η Ουκρανία και η Σερβία απειλούνται με κατάρρευση του τραπεζικού τους συστήματος. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανοικοδόμηση και την Ανάπτυξη (ΕΒRD)- η οποία ιδρύθηκε το 1991 με πρωτοβουλία του Φρανσουά Μιτεράν για την αρωγή των πρώην κομμουνιστικών χωρών και εδρεύει στο Λονδίνο- μια τέτοια προοπτική αποτελεί ζήτημα λίγων εβδομάδων. Αυτό καταδεικνύει την επιτακτικότητα μιας συντονισμένης παρέμβασης των ευρωπαίων εταίρων προκειμένου να μην καταρρεύσει ένα ολόκληρο τμήμα της Ευρώπης, παρασύροντας μαζί του μέρος του τραπεζικού συστήματος της Δυτικής Ευρώπης. Αλλωστε όπως έδειξε με τον πλέον εμφαντικό τρόπο το παράδειγμα της Lehman Βrothers στις ΗΠΑ αρκεί η πτώχευση μιας μεγάλης τράπεζας για να τεθεί σε κίνδυνο η οικονομία μιας ολόκληρης χώρας. Ποτέ έως τώρα ο συναγερμός δεν ήταν τόσο ανησυχητικός και ταυτόχρονα τόσο πιεστικός.

Συνοψίζοντας, ο αγώνας ταχύτητας μεταξύ της ίδιας της κρίσης και της όξυνσής της από τη μια πλευρά και της αντίδρασης των κρατών από την άλλη συνεχίζεται, αν και με αργό βήμα...