Αντιμέτωποι με την εσωτερική βαρβαρότητα

Τρία χρόνια μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, η αναπτυγμένη και πλούσια Δύση συνεχίζει να συμπεριφέρεται σαν να μην έχει επίγνωση των δραματικών προβλημάτων και των κινδύνων που απειλούν ολόκληρη την ανθρωπότητα. Με κύρια υπεύθυνη την αμερικανική ηγεσία, όλη η Δύση σύρεται και υποτάσσεται σε μια τυχοδιωκτική και καταστροφική στρατηγική, που απαντάει στην τρομοκρατία με τον πόλεμο, δηλαδή με την κλιμάκωση, τον πολλαπλασιασμό και τη διάδοση του τρόμου. Βρισκόμαστε έτσι σήμερα μπροστά σε μια πρωτόγνωρη παγκόσμια κρίση, που σημαδεύεται από την επιστροφή του πολέμου, από τη συνακόλουθη ενδυνάμωση και διαιώνιση της τρομοκρατίας, από μια μεγάλη οικονομική αταξία που παροξύνει τις κοινωνικές συγκρούσεις, από την αναζωπύρωση των θρησκευτικών και εθνικών φονταμενταλισμών που υποκινούν τη σύγκρουση λαών, θρησκειών και πολιτισμών.

Για πρώτη φορά σε όλη τη μεταπολεμική Ιστορία αυτά τα στοιχεία συνδυάζονται και συναπαρτίζουν ένα εκρηκτικό μίγμα, που ναρκοθετεί το ίδιο το μέλλον της ανθρωπότητας.

Η απάντηση στην τρομοκρατία και στον φανατισμό που την τροφοδοτεί δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι η κρατική τρομοκρατία του πολέμου ή ο εγκλωβισμός της πλούσιας Δύσης στο οχυρό της οικονομικής και στρατιωτικής της δύναμης.

Αν η τρομοκρατία μπόρεσε να αναπτυχθεί, ώστε να πείθει ανθρώπους να σκοτώνουν αθώους και παιδιά, θυσιάζοντας ταυτόχρονα και τη δική τους ζωή, αυτό έγινε δυνατό επειδή η εξαθλίωση, η ταπείνωση, η απελπισία, η καταπίεση, η ανασφάλεια και η αδικία διαμορφώνουν πάντοτε ένα γόνιμο έδαφος για να φυτρώσει το μίσος και ο φανατισμός. Τα διάφορα τρομοκρατικά δίκτυα που υπάρχουν στον κόσμο θα μπορούσαν να εξαρθρωθούν πιο εύκολα, αν δεν κολυμπούσαν σαν το ψάρι μέσα στον ωκεανό της ανθρώπινης δυστυχίας.

Πιστεύει αληθινά η αναπτυγμένη Δύση ότι θα περιορίσει το μίσος και τον φανατισμό, που διαδίδονται γρήγορα σε εκατομμύρια απόκληρους, με το να επιδεικνύει προκλητικά τον πλούτο της και τη στρατιωτική ισχύ της;

Το χρήμα και τα όπλα αποκαλύπτονται ανίσχυρα σε αυτήν τη μάχη για τον επηρεασμό των συνειδήσεων και των αισθημάτων των ανθρώπων. Αυτή η μάχη μπορεί να κερδηθεί μόνο στο πεδίο των αξιών. Στις δυνάμεις του μίσους και του φανατισμού μπορεί να αντιταχθεί αποτελεσματικά μόνον η δύναμη των αξιών της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της ειρηνικής συνεργασίας μεταξύ όλων των εθνών και των λαών του πλανήτη. Αντί να εξαπολύει «προληπτικούς» πολέμους, η Δύση οφείλει αυτή πρώτη να «επιτεθεί» στις βαθύτερες αιτίες της βίας και της παγκόσμιας ανασφάλειας.

Γιατί δεν μπορεί να είναι ασφαλής ένας κόσμος στον οποίο, σύμφωνα με τους επίσημους αριθμούς του ΟΗΕ, η περιουσία που συγκεντρώνουν λιγότερα από 400 φυσικά πρόσωπα ισοδυναμεί με το εισόδημα δυόμισι δισεκατομμυρίων ανθρώπινων υπάρξεων.

Δεν μπορεί να είναι ασφαλής ένας κόσμος στον οποίο η ελευθερία κυκλοφορίας του κεφαλαίου συνοδεύεται από καταπιεστικές και περιοριστικές πολιτικές για την κυκλοφορία και τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Στην παράδοση του δυτικού πολιτισμού δεν υπάρχει μόνον η λατρεία του χρήματος και της δύναμης. Υπάρχουν και αυθεντικές αξίες -όπως είναι, λ.χ., εκείνες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης- τις οποίες αξίζει να υπερασπιζόμαστε ακόμη και με τίμημα τη ζωή μας. Τυφλωμένες από τον οικονομισμό, από το κυνήγι της ποσοτικής ανάπτυξης και της υλικής ευημερίας, οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες τείνουν να λησμονούν ή να περιθωριοποιούν τα πολυτιμότερα στοιχεία της πνευματικής και πολιτισμικής τους κληρονομιάς. Ενα από τα πιο σημαντικά μαθήματα που μας κληροδοτεί η ηθική σοφία της πνευματικής μας παράδοσης είναι και το να θεωρούμε ότι η βαρβαρότητα, που απειλεί πάντοτε την ανθρωπότητα, δεν είναι ένα στοιχείο εξωτερικό προς τον πολιτισμό, αλλά είναι μάλλον μια εσωτερική του συνιστώσα. Στις κορυφαίες εκδηλώσεις τους, ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, ο χριστιανισμός και οι άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, καθώς και ο ουμανισμός του Διαφωτισμού αποκάλυψαν και στιγμάτισαν αυτήν την «εσωτερική βααρβαρότητα», την απανθρωπιά δηλαδή που ενυπάρχει σε κάθε άνθρωπο, σε κάθε πολιτισμό και σε κάθε λαό. Σήμερα που οι δυτικοί φονταμενταλιστές σαν τον Μπους μάς καλούν να συστρατευθούμε στη μάχη «του καλού ενάντια στο κακό», αυτό το ηθικό μάθημα έχει ξεχωριστή αξία. Αν θέλει να συμβάλει σε ένα καλύτερο μέλλον για όλη την ανθρωπότητα, η αναπτυγμένη Δύση οφείλει πρώτα να καταπολεμήσει τη δική της «εσωτερική» βαρβαρότητα.