Πότε τελείωσε ο Εμφύλιος;

Κάποιοι ιστορικοί έχουν την τάση να αμφισβητούν τη συμβατική περιοδολόγηση που επιβάλλει ο τεμαχισμός του χρόνου σε αιώνες και επικαλούμενοι διάφορα κριτήρια μιλούν λ.χ. για τον «μακρύ» 19ο αιώνα, ο οποίος φτάνει μέχρι την έναρξη του Αʼ Παγκόσμιου Πολέμου το 1914. Με αυτή τη λογική μπορούμε να θέσουμε το ερώτημα «πότε τελείωσε ο εμφύλιος;».

Κατά τη γνώμη μου ο Εμφύλιος τελείωσε το 1974 με την πτώση της χούντας και εξηγώ γιατί: τα αυτονόητα του μετεμφυλιακού καθεστώτος ανατράπηκαν και τη θέση τους πήραν άλλα που μέχρι τότε θεωρούνταν όχι απλώς αδύνατα αλλά αδιανόητα. Δεν αναφέρομαι μόνο στη νομιμοποίηση του ΚΚΕ· ο κοινοβουλευτισμός εκείνης της εποχής δεν ήταν αυτός που ξέρουμε σήμερα. Οι εκλογές νοθεύονταν, οι προεκλογικές εκστρατείες των περισσότερο ή λιγότερο αριστερών κομμάτων γίνονταν στόχος ανοιχτής βίας, ελευθερία λόγου δεν υπήρχε (η εφημερίδα «Αυγή» κυκλοφορούσε μεν νόμιμα, αλλά όποιος τη διάβαζε δημόσια συχνά κατέληγε στο αστυνομικό τμήμα διά τα περαιτέρω), ενώ, υπό το βλέμμα της Ασφάλειας στο αστικό κέντρο και της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής στην επαρχία, οποιαδήποτε αμφισβήτηση του αφηγήματος της διαβόητης εθνικοφροσύνης από τους εκατοντάδες χιλιάδες φακελωμένους επέφερε «δυσάρεστες» συνέπειες.

Σε όλα αυτά η μεταπολίτευση έβαλε οριστικό τέλος. Κανείς δεν μιλάει σήμερα για βία και νοθεία στις εκλογές, τα μεγάλα κόμματα εναλλάσσονται χωρίς προβλήματα στην εξουσία, η ελευθερία του λόγου δεν απειλείται και δεν υπάρχουν άνθρωποι που διώκονται για τις ιδέες τους. Φυσικά η πολιτική κόντρα μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς παραμένει. Και ευτυχώς διότι αποτελεί ένδειξη δημοκρατικής υγείας. Αν όμως τα παραπάνω ισχύουν, πώς εξηγείται η νοσταλγική επάνοδος στο Βίτσι και στον Γράμμο;

Ειλικρινά δεν ξέρω πότε ξεκίνησε αυτή η ιστορία. Θυμάμαι κάποια συνθήματα σε τοίχους πριν από την κρίση, όπως «Βάρκιζα τέλος» και «ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, Μελιγαλάς», τα οποία απέδωσα σε νεαρούς που ήθελαν να κάνουν τη δική τους επανάσταση. Πράγμα αναμενόμενο αλλά χωρίς ευρύτερη σημασία. Σημειώνω επίσης ότι με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, ορισμένοι ανανήψαντες αριστεροί κοινοποίησαν τη χαρά τους επειδή πριν από περίπου εβδομήντα χρόνια «Στο Βίτσι και στο Γράμμο σας θάψαμε στην άμμο». Τελευταία όμως το πράγμα μάλλον έχει ξεφύγει, αν κρίνουμε από την κόντρα στη Βουλή, όπου ο Παύλος Πολάκης δήλωσε ότι εμείς είμαστε με τον Βελουχιώτη και ο Αδωνις Γεωργιάδης μίλησε για «κατσαπλιάδες» (παρ’ τον έναν και χτύπα τον άλλον).

Για να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει θα πρέπει να βάλουμε κατά μέρος την κομματική γραμμή που θέλουν να περάσουν όχι μόνο οι δεξιοί αλλά και οι αριστεροί ψάλτες –ναι, υπάρχουν κι αυτοί– και να παραδεχθούμε το εξής προφανές: ότι όλοι οι νεοδημοκράτες δεν είναι σαν τον Γεωργιάδη ή τον Σαμαρά και όλοι ο συριζαίοι δεν είναι σαν τον Πολάκη ούτε διαβάζουν «Documento». Σε αμφότερα όμως τα κόμματα βρίσκονται δυστυχώς άνθρωποι που για τους δικούς τους λόγους –από τυφλό φανατισμό μέχρι ιδιοτέλεια– θα ήθελαν να ξαναζήσουμε το Βίτσι και τον Γράμμο. Δεν εισηγούμαι να πέσουν γενικά οι τόνοι, διότι κατά καιρούς προκύπτουν θέματα για τα οποία αξίζει να συγκρουστούν, και σκληρά μάλιστα. Οχι όμως με αναπαράσταση των μαχών του ’49.

Οσο για την Αριστερά, η οποία με ενδιαφέρει πολύ περισσότερο από τη Δεξιά, θα πρέπει επιτέλους να βάλει φρένο σε αυτή την εμμονική ενασχόληση με το ηρωικό παρελθόν (ελλείψει ηρωικού παρόντος;) Φυσικά, τους έρχεται πιο εύκολα να μιλούν για τον Δημοκρατικό Στρατό αντί για τη συγκυβέρνηση με τον Καμμένο και τις τηλεφωνικές συνομιλίες του Νίκου Παππά, αλλά είναι ασεβές και ταυτόχρονα γελοίο να μετατρέπουν το Βίτσι και τον Γράμμο σε ένα είδος Disneyland της Αριστεράς όπου μοιράζουν κουπόνια ηθικού πλεονεκτήματος. Και είναι επίσης μέγα λάθος να παρακινούν τους νέους να διαβάζουν τα πράγματα με τα γυαλιά του Εμφυλίου, όπως ακριβώς έκανε ο Αδωνις Γεωργιάδης στην αντίπερα όχθη όταν μίλησε για κατσαπλιάδες. Το γεγονός και μόνο ότι η Αριστερά κέρδισε εκλογές, κυβέρνησε επί τεσσεράμισι χρόνια και μετά έχασε τις εκλογές και παρέδωσε την εξουσία, και όλα αυτά χωρίς να ανοίξει μύτη, αποδεικνύει ότι ο Εμφύλιος ανήκει στο παρελθόν.

Και μια και το ʼφερε η κουβέντα, νομίζω ότι η νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ, αντί να τρέχει στα πεδία των μαχών κάπου στην Πίνδο, θα μπορούσε να προσεγγίσει και να νουθετήσει τους συνομήλικούς της που αυτές τις μέρες ξεφαντώνουν στα διάφορα πάρτι και μπαρ με το σκεπτικό «εγώ θέλω να ξεσκάσω, τι με νοιάζουν οι άλλοι;». Δεν ξέρω τι λέτε εσείς, εμένα πάντως πιο νεοφιλελεύθερο παρά αριστερό μου φαίνεται.