Ένας χρόνος απουσίας

Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης έγινε πολιτικό oν βίαια και πρώιμα- την εποχή που άρχισε να καταλαβαίνει τον κόσμο υποδέχθηκε τον πατέρα του νεκρό από σφαίρες Γερμανών. Και λες ότι τότε δημιουργήθηκαν οι όροι συμμετοχής του στα κοινά που νομίζω συνοψίζονται στην ταπεινή λέξη «ουσιώδης». Πίσω της κρύβει μια τεράστια πολύπλευρη μόρφωση, ένα ρεαλιστικό αριστερό σχέδιο, μια αιρετική ριζοσπαστική ματιά, μια ακατάβλητη μαχητικότητα, αλλά ταυτοχρόνως και απόλυτη συνειδητοποίηση ότι σε αυτόν τον κόσμο δεν είχε μόνο εκείνος ιδέες. Γι’ αυτό, ενώ δεν διαπραγματεύθηκε ποτέ τις αρχές του, είχε την δημοκρατική ευρυχωρία να ωσμώνει τις απόψεις του για να παράγει κοινούς τόπους όπου γινόταν-όπου δεν γινόταν παρέμενε μοναχικός μαχητής μέχρι το τέλος. Η διαφορά του από τους περισσότερους αριστερούς ήταν ότι τον ενδιέφερε να παραχθεί αποτέλεσμα σε αυτήν τη ζωή. Η ουτοπική, απατηλή, μελλοντολογική αριστερά δεν τον αφορούσε. Επίσης δεν το αφορούσε η αριστερά που κολάκευε τις αδυναμίες των ελλήνων.

Μιλούσε ήρεμα, ήξερε να ακούει, δεν χρησιμοποιούσε επίθετα αλλά επιχειρήματα, δεν ξεδίπλωνε αυτάρεσκα τις γνώσεις του αλλά άφηνε χαραμάδες να ξεπηδά η πυκνή υποδομή του όταν και όσο το απαιτούσε η συζήτηση. ΄Ηξερε ότι η τέχνη του συμβιβασμού με αξιοπρέπεια ήταν τόσο δύσκολη όσο και απαραίτητη. ΄Ηξερε να βρίσκει τη γέφυρα που τον ένωνε με τον αντίπαλό του χωρίς ποτέ όμως να την εφευρίσκει.

Κοσμοπολίτης, πολύγλωσσος, από τους πιο αυθεντικούς έλληνες ευρωπαϊστές. Από την άλλη ένας κανονικός άνθρωπος. Όταν θύμωνε με κάποιον θύμωνε, δεν έκανε δημόσιες σχέσεις. Όταν αγαπούσε κάποιον του το έδειχνε. Όταν έχανε στα χαρτιά ζοχαδιαζόταν. Είχε λίγες φορεσιές αλλά ήταν πάντα κομψός.Τραγουδούσε υπέροχα τα «παλιομισοφόρια», μια φορά και δημοσίως. Διάβαζε πολύ. Και δίπλα του πάντα, σαν συγκολλητική ουσία νομίζεις της ζωής του- που είχε γίνει κάμποσες φορές κομμάτια- η Λίλη.

Το υποψιαζόμασταν όσο ζούσε, βεβαιωθήκαμε τον ένα χρόνο που λείπει από κοντά μας. ΄Οσο αυτοφυής εμφανίστηκε ως πολιτικός, χωρίς προγόνους, άλλο τόσο δεν άφησε πολιτικούς επιγόνους, έτσι που μοιάζει με τον θάνατό του να έσβησε ένα μικρό πολιτικό σύμπαν- και αυτό είναι το πιο οδυνηρό με την απουσία του.