Ενα θλιβερό συμπέρασμα

Η Ελλάδα καίγεται, στη Σιβηρία το θερμόμετρο πιάνει σαραντάρια και στον Καναδά πλησιάζει τους πενήντα βαθμούς, ενώ στη Γερμανία μετράνε πνιγμένους από πλημμύρες. Ολα αυτά σημαίνουν πως η κλιματική αλλαγή, προς το χειρότερο φυσικά, αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο. Και οι δυσοίωνες προβλέψεις που στο πρόσφατο παρελθόν λοιδορήθηκαν ως καταστροφολογία θεωρούνται σήμερα το ευνοϊκό σενάριο, γιατί το κακό μάς βρήκε νωρίτερα απ’ ό,τι περιμέναμε.

Για το πώς θα αντιστραφεί η πορεία προς τον γκρεμό ακούγονται πολλά από τους ειδικούς οι οποίοι μιλούν τη δική τους επιστημονική, και ακατάληπτη για εμάς τους υπόλοιπους, γλώσσα. Μπορούμε όμως να διακρίνουμε την εξής γενική τάση: Εκείνοι που ανησυχούν περισσότερο, εκείνοι που έχουν συναίσθηση του επείγοντος και απαιτούν να ληφθούν μέτρα σήμερα κι όχι αύριο, είναι κυρίως οι νέοι.

Ο λόγος προφανέστατος. Τα κακά αφορούν το μέλλον, το δικό τους μέλλον. Αντίθετα, οι ηλικιωμένοι που έχουν φάει τα ψωμιά τους δεν είναι οι αμέσως θιγόμενοι. Κι επειδή τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν θα μας ξεβολέψουν, και πολύ μάλιστα, οι περισσότεροι αδρανούν, αναβάλλουν ή υποβαθμίζουν τον κίνδυνο. Εχοντας συνηθίσει έναν άνετο και ευχάριστο τρόπο ζωής, δεν είναι διατεθειμένοι, έστω υποσυνείδητα, να τον αλλάξουν. Επιπλέον υπάρχουν και τα συμφέροντα. Οσοι πρόκειται να χάσουν θα αντισταθούν με νύχια και με δόντια. Ετσι εξηγείται το μονίμως θυμωμένο ύφος της Γκρέτα Τούνμπεργκ όταν απευθύνεται στους ανά τη Γη ισχυρούς που οι αποφάσεις τους επηρεάζουν τη ζωή όλων μας, και στην προκειμένη περίπτωση το πώς και αν θα επιβιώσουμε.

Με τα παραπάνω κατά νου και με τη διευκρίνιση πως όταν λέμε νέοι δεν εννοούμε όλους τους νέους κι όταν λέμε ηλικιωμένοι δεν εννοούμε όλους τους ηλικιωμένους, ας αλλάξουμε οπτική γωνία για να εξετάσουμε τις αντιδράσεις σε ένα άλλο κακό που μας βρήκε: τον Covid και την πανδημία. Εδώ οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί. Αυτοί που κινδυνεύουν άμεσα είναι οι ηλικιωμένοι, κι αυτοί που πιστεύουν ότι το θέμα δεν τους αφορά είναι ο νέοι. Οι ομοιότητες με την κλιματική αλλαγή είναι εμφανείς· το πώς συμπεριφέρονται οι μεν επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το αν θα ζήσουν ή θα πεθάνουν οι δε. Και επίσης αυτό που φαίνεται να μετράει είναι η άρνηση να στερηθούμε σήμερα κάτι που μας αρέσει, για να αποφύγουμε αύριο το δυσάρεστο ή το καταστροφικό, το οποίο όμως θα χτυπήσει όχι τη δική μας πόρτα, αλλά κάποιου άλλου.

Πέρυσι το καλοκαίρι, όταν επιβλήθηκαν τα πρώτα μέτρα, πολλοί νέοι τα διάβασαν σαν μια τιμωρητική στάση απέναντί τους επειδή δεν τους επέτρεπαν να περάσουν καλά και να διασκεδάσουν. Προφανώς, ο λόγος για την επιβολή τους, δηλαδή η προστασία των ευάλωτων, δεν τους πέρασε καν από το μυαλό. Εφέτος, με το εμβόλιο να διατίθεται δωρεάν και σε όλους, η αντίδραση αυτή έχει υποχωρήσει αλλά για πολλούς το σκεπτικό παραμένει: «Εγώ θέλω να ξεδώσω, γατί δεν με αφήνετε;» Βλέπουμε λοιπόν, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, οι κυβερνήσεις να θεσπίζουν κίνητρα (χρηματικά ή σε είδος) για να πειστούν οι νέοι να κάνουν κάτι εξόφθαλμα αναγκαίο και σωστό: να τηρούν κάποια στοιχειώδη μέτρα και να εμβολιαστούν.

Δεν είμαι ειδικός, έχω όμως την αίσθηση ότι ο κίνδυνος από τη νέα μετάλλαξη «Δέλτα» σίγουρα υπάρχει, ίσως όμως διογκώνεται λίγο γιατί οι κρατούντες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα ορθολογικά και τα ηθικά επιχειρήματα δεν πιάνουν όσο θα ʼθελαν κι αποφάσισαν να παίξουν το χαρτί του φόβου. «Εμβολιαστείτε γιατί σας περιμένει η εντατική» είναι πλέον η μόνιμη επωδός σε κάθε συνέντευξη που βλέπουμε στην τηλεόραση. Δηλαδή, τη φορά αυτή, δεν θα την πληρώσουν οι γέροι. Θα την πληρώσετε κι εσείς.

Το συμπέρασμα είναι όντως θλιβερό. Η κλιματική αλλαγή προχωρεί ακάθεκτη επειδή καλομάθαμε εμείς οι ηλικιωμένοι. Ζούμε χωρίς να μας απασχολούν οι συνέπειες του τρόπου ζωής που επιλέξαμε και κατά βάθος δεν θέλουμε να τον αλλάξουμε όχι μόνο γιατί περνάμε καλά, αλλά κυρίως επειδή δεν θα υπάρχουμε όταν έρθει ο λογαριασμός. Και οι νέοι σήμερα, αυτοί που θα τον εξοφλήσουν, μας πληρώνουν με το ίδιο νόμισμα. Ακολουθώντας το παράδειγμα που τους δώσαμε, αντιμετωπίζουν με ανάλογο κυνισμό και ιδιοτέλεια την τήρηση των μέτρων επειδή θα τους στερήσει τη χαρά και θα ωφελήσει κυρίως τους άλλους, όχι τον εαυτό τους.

Και ακόμα θλιβερότερα, μήπως αυτό που μετράει είναι τα μεγάλα και ωραία λόγια, οι μεγαλόστομες διακηρύξεις, οι επιδεικτικές χειρονομίες, και όχι τι κάνουμε στην πράξη όταν κινδυνεύει η καλοπέρασή μας ή σε κρίσιμες περιστάσεις το τομάρι μας;