Οσο τα εγκαταλείπουμε στη μοίρα τους τόσο θα καίγονται

Αν δινόταν ένα μέρος από τον πακτωλό των χρημάτων που ξοδεύονται κάθε χρόνο για την καταστολή των πυρκαγιών στη Δασική Υπηρεσία για τη μελέτη και εφαρμογή των κατάλληλων αντιπυρικών μέτρων, τότε τα πράγματα θα ήταν σίγουρα καλύτερα.

Μια εθνική τραγωδία εξελίσσεται τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας. Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους και δεκάδες χωριά έχουν καεί. Οι πολίτες άναυδοι παρακολουθούν τη συμφορά και αναζητούν τις αιτίες και τους ενόχους. Στα ΜΜΕ και στα ΜΚΔ ακούγονται και γράφονται απίστευτα πράγματα, από ανακρίβειες έως επικίνδυνες απόψεις.

Η κυβέρνηση μοιάζει να έχει χάσει εντελώς τον έλεγχο και εφαρμόζει μια «νέα μέθοδο» αντιμετώπισης των ανεξέλεγκτων πυρκαγιών: την εκκένωση.

● Ποιος ή τι ευθύνεται για την έναρξη μιας εστίας πυρκαγιάς; Η πλειονότητα των πολιτών πιστεύει ότι οι δασικές πυρκαγιές οφείλονται σε δόλιους εμπρησμούς από «οικοπεδοφάγους», επιχειρησιακά συμφέροντα και τα τελευταία χρόνια από τους επενδυτές των ΑΠΕ για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών.

Πρόκειται για «αστικό μύθο». Η πραγματικότητα είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, το 80% των δασικών πυρκαγιών οφείλεται σε φυσικά αίτια (π.χ. κεραυνοί), αμέλεια, τυχαία γεγονότα και στο κακοσυντηρημένο δίκτυο της ΔΕΗ. Εξάλλου με τον νόμο 4280/2014 (μνημονιακός νόμος κυβέρνησης Σαμαρά) μπορούν πλέον στα δάση να εγκατασταθούν όλων των ειδών οι επιχειρήσεις. Οι δασικές εκτάσεις που καίγονται κηρύσσονται με πρόβλεψη του Συντάγματος αναδασωτέες και προστατεύονται διπλά, γεγονός που δεν βολεύει τα επενδυτικά συμφέροντα.

● Πώς μπορεί να σταματήσει ή να περιοριστεί το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας; Στις παραθαλάσσιες περιοχές και στα χαμηλά υψόμετρα της χώρας μας επικρατεί η μεσογειακή βλάστηση που αποτελείται κυρίως από πευκοδάση χαλεπίου και τραχείας πεύκης και από δάση αειφύλλων πλατυφύλλων (πουρνάρι, κουμαριά, σχίνος κ.λπ.). Και τα δύο είδη δασών είναι πυρόφιλα και η φωτιά αποτελεί μέρος του κύκλου ζωής τους. Δασικές πυρκαγιές υπήρχαν και θα υπάρχουν σε αυτά τα οικοσυστήματα. Υπάρχουν όμως δυο παράγοντες που τις κατέστησαν πιο συχνές και πιο καταστροφικές.

Ο ένας είναι η μετατροπή των οικοσυστημάτων αυτών σε μικτά δασικά-οικιστικά με την εισχώρηση της κατοικίας στο δάσος που αυξάνει τις πιθανότητες των τυχαίων γεγονότων και των περιπτώσεων της πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια και καθιστά δυσκολότερο το έργο της κατάσβεσης, αφού αυτή επικεντρώνεται στην προστασία της κατοικίας και των ανθρώπινων ζωών. Ο άλλος είναι η κλιματική κρίση που απειλεί τον πλανήτη μας και επιφέρει ακραία καιρικά φαινόμενα που ευνοούν την έναρξη και την εξάπλωση της πυρκαγιάς.

● Μπορούν τελικά να περιοριστούν οι πυρκαγιές; Ναι, με τη σωστή αντιπυρική προστασία και πρόληψη. Αν δινόταν ένα μέρος από τον πακτωλό των χρημάτων που ξοδεύονται κάθε χρόνο για την καταστολή των πυρκαγιών στη Δασική Υπηρεσία, που είναι η μόνη που διαθέτει τη γνώση και το εξειδικευμένο προσωπικό για τη μελέτη και εφαρμογή των κατάλληλων αντιπυρικών μέτρων (αντιπυρικές ζώνες, καθαρισμός δασών), και όχι στους δήμους και στις περιφέρειες, τότε τα πράγματα θα ήταν σίγουρα καλύτερα.

• Ανέφερα και παραπάνω ότι η φωτιά αποτελεί μέρος του κύκλου της ζωής των δασών πεύκης. Πώς μπορούμε λοιπόν να τη σταματήσουμε; Με τη σωστή επιστημονική διαχείριση των δασών. Τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της υποβάθμισης και υποστελέχωσης της Δασικής Υπηρεσίας (κατά την άποψή μου εσκεμμένα, με πολιτική επιλογή) τα δάση στην Ελλάδα δεν διαχειρίζονται, δεν υπάρχουν διαχειριστικές μελέτες για το σύνολο σχεδόν των δασών και όπου υπάρχουν δεν εφαρμόζονται σωστά λόγω έλλειψης προσωπικού. Τα πευκοδάση αν διαχειριστούν και αραιωθούν στην κατάλληλη ηλικία, δεν θα έχουν ανάγκη τη φωτιά για να αναγεννηθούν. Οσο όμως τα εγκαταλείπουμε στη μοίρα τους τόσο αυτά θα καίγονται.

● Ποιος πρέπει να έχει την ευθύνη της δασοπυρόσβεσης; Η Δασική Υπηρεσία ή η Πυροσβεστική; Από το 1914 ώς το 1998 την ευθύνη της καταστολής των δασικών πυρκαγιών είχε η Δασική Υπηρεσία. Με ελάχιστα μέσα, αλλά με γνώσεις και εξειδικευμένο προσωπικό, με ένα καλά οργανωμένο σύστημα πυροφυλακίων αλλά κυρίως αξιοποιώντας τους πολίτες που ζούσαν από το δάσος και το γνώριζαν καλά (δασικοί συνεταιρισμοί, κτηνοτρόφοι, χειριστές μηχανημάτων έργου) κατάφερνε να προλαμβάνει τις δασικές πυρκαγιές εν τη γενέσει τους και όταν δεν ήταν αυτό εφικτό τις αντιμετώπιζε με επιτυχία μέσα στο δάσος, χωρίς να απειλούνται σπίτια και ανθρώπινες ζωές.

Η Πυροσβεστική Υπηρεσία, με μεγάλη πείρα και σπουδαίο έργο στην κατάσβεση αστικών πυρκαγιών, εδώ και 23 χρόνια που ανέλαβε την καταστολή και των δασικών πυρκαγιών δεν έχει αλλάξει το δόγμα της. Δεν μπαίνει μέσα στο δάσος να τις αντιμετωπίσει, περιμένει τη φωτιά στον δρόμο και επαφίεται στα εναέρια μέσα. Δεν επιδιώκει και μάλλον αποφεύγει οποιαδήποτε συνεργασία με τα δασαρχεία και τους δασικούς υπαλλήλους που γνωρίζουν το δάσος, τις ιδιαιτερότητες της βλάστησης και του αναγλύφου.

Σε όλες τις προηγμένες χώρες την ευθύνη για την πρόληψη και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών την έχουν οι υπηρεσίες που έχουν και την ευθύνη της διαχείρισης και της προστασίας των δασών. Θεωρώ ότι για την χώρα μας, που όπως ανέφερα και παραπάνω έχει δημιουργηθεί μια μικτή ζώνη δάσους-κατοικίας, θα πρέπει να συγκροτηθεί ένα ειδικευμένο σώμα δασοπυροσβεστών με επικεφαλής επιστήμονες δασολόγους, ειδικευμένους στις δασικές πυρκαγιές, ενταγμένο στη Δασική Υπηρεσία, το οποίο να βρίσκεται σε άμεση και θεσμοθετημένη συνεργασία με την Πυροσβεστική, όπου χρειάζεται.

● Ποια μέτρα πρέπει να λαμβάνονται μετά την κατάσβεση της πυρκαγιάς; Πρέπει να γίνονται αναδασώσεις και με ποια είδη;

Πρώτο μέλημα μετά την κατάσβεση είναι η καταγραφή και αποτύπωση της έκτασης που έχει καεί και η κήρυξή της ως αναδασωτέας, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα. Μέσα σε δύο μήνες πρέπει να γίνουν, από δασολόγους, οι μελέτες και να αρχίσει η κατασκευή κορμοδεμάτων και κορμοφραγμάτων (εργασία που γνωρίζουν πολύ καλά και μπορούν να την εκτελέσουν άριστα οι Δασικοί Συνεταιρισμοί της χώρας) έτσι ώστε να αποφευχθεί η διάβρωση του εδάφους και πιθανές πλημμύρες που θα δημιουργήσουν νέα προβλήματα στις ήδη πληγείσες περιοχές και θα υποβαθμίσουν περαιτέρω το οικοσύστημα.

Τα μεσογειακά δάση της πεύκης και των αειφύλλων πλατυφύλλων έχουν την ικανότητα να αναγεννώνται πολύ γρήγορα και με μεγάλη επιτυχία μετά τη φωτιά. Μόνη έννοια της πολιτείας θα πρέπει να είναι η φύλαξή τους από τη βοσκή και από νέες πυρκαγιές και η φυσική αναδάσωση θα επιτελέσει το καθήκον της. Μόνη περίπτωση τεχνητής αναδάσωσης είναι όταν το δάσος που κάηκε ήταν νεόφυτα που προήλθαν από προηγούμενη πυρκαγιά, τα οποία δεν πρόλαβαν να φτάσουν σε ώριμη ηλικία για να καρπίσουν και να δώσουν σπόρους.

Επίσης, τεχνητές αναδασώσεις επιβάλλονται και σε δάση των υψηλότερων περιοχών όπου τα δέντρα που κάηκαν ήταν σκιόφυτα και ανώτερου σταδίου της διαδοχής των φυτοκοινωνιών (π.χ. έλατα). Φυσικά οι αναδασώσεις πρέπει να γίνονται ύστερα από επιστημονικές μελέτες δασολόγων και όχι να γίνονται δεντροφυτεύσεις από συλλόγους, σωματεία και μεμονωμένους πολίτες.

Σχετικά με τη συζήτηση που γίνεται για το ποια είναι τα «σωστά είδη» για αναδάσωση, να με συγχωρείτε, πρωθυπουργέ, αλλά αυτό το ξέρει η φύση. Η φυσική βλάστηση δεν είναι τα έπιπλα του σπιτιού μας να την αλλάζουμε όπως μας αρέσει ή όπως μας εξυπηρετεί.

Κλείνοντας, θέλω να τονίσω για άλλη μια φορά ότι διαχρονικά, από τη δεκαετία του 1980 και μετά, δεν υπήρξε δασική πολιτική στην Ελλάδα. Η Δασική Υπηρεσία, από μια κραταιή υπηρεσία με σημαντικότατο έργο στην ελληνική ύπαιθρο, αποστελεχώθηκε, υποχρηματοδοτείται και υποβαθμίστηκε σε υπηρεσία διευθέτησης ιδιοκτησιακών διαφορών με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιτελέσει το βασικό της έργο που είναι η διαχείριση και η προστασία των ελληνικών δασών. Μαζί της υποβαθμίστηκαν τα δάση μας και φτάσαμε στη σημερινή συμφορά.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, με την πίεση των μνημονίων, δεν έκανε και πολλά πράγματα για την ανατροπή αυτής της πολιτικής. Αφησε όμως δύο πολύ σημαντικά έργα: το πόρισμα Γκολντάμερ για την πρόσληψη και την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, που συντάχθηκε, κατόπιν πρωτοβουλίας του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, και την Εθνική Στρατηγική για τα Δάση, που συντάχθηκε από κοινού με το ΥΠΕΝ και την Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής, υπό την προεδρία μου.

Αυτά τα δύο εργαλεία αποτελούν παρακαταθήκη για μια μελλοντική δημοκρατική κυβέρνηση να τα εφαρμόσει για να υπάρχει ένα βιώσιμο και αξιοβίωτο μέλλον σε αυτό τον τόπο. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης επιτάσσει την προστασία και την αναβάθμιση των δασών, που απορροφούν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα.