Η τουρκική εμμονή για την κυριαρχία των νησιών

Ο κ. Τσαβούσογλου επιμένει στη θέση ότι η κυριαρχία της Ελλάδας πάνω στα ακραία ανατολικά νησιά του Αιγαίου είναι κάτω από την αίρεση της αποστρατιωτικοποίησής τους. Επιχείρημα που δεν ευσταθεί ούτε νομικά, ούτε ιστορικά.

Από νομικής άποψης, από πλευράς δηλαδή του Διεθνούς Δικαίου, δεν ευσταθεί, διότι η κυριαρχία είναι μια κατάσταση που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, καθώς το κράτος που την έχει στο έδαφός της δεν την αποκτά, ούτε την επιμερίζεται υπό όρους. Δεν γνωρίζουμε περίπτωση στη μακραίωνη ιστορία που κρατική κυριαρχία υπήρξε φαλκιδευμένη ή που μοιραζόταν με άλλα κράτη. Και σε κάθε περίπτωση, εάν η πρόθεση των συντακτών των συμβατικών κανόνων που απέδιδαν την κυριαρχία στην Ελλάδα των νησιών αυτών, ήταν να υπάρξει αιρεσιμότητα της κυριαρχίας, με βάση την αποστρατιωτικοποίηση, αυτή η αιρεσιμότητα θα έπρεπε ρητά να είχε εκφραστεί με τρόπο αδιαμφισβήτητο και κατηγορηματικό. Δεν είναι νοητή η αίρεση να προκύπτει εμμέσως, βάσει μεταγενέστερων υποθέσεων. Η κυριαρχία στο έδαφος είναι μια από τις πιο θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου που δεν είναι δυνατόν να αμφισβητηθούν εύκολα με έωλα επιχειρήματα.

Ο κ. Τσαβούσογλου διατείνεται ότι θα συζητηθεί το θέμα και αφού δεν λάβει ικανοποιητικές απαντήσεις, που σημαίνει ότι αν η Ελλάδα δεν αποφασίσει να αποστρατιωτικοποιήσει τα νησιά του Αιγαίου, θα προχωρήσει στη διεθνοποίηση του ζητήματος. Δεν προσδιορίζει με ακρίβεια τι εννοεί με τον όρο διεθνοποίηση, αλλά μπορεί να θεωρηθεί ότι προσβλέπει σε μια προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να καταγγείλει τη στρατιωτικοποίησή τους. Είναι φυσικά ελεύθερος να το πράξει και η Ελλάδα έχει επιχειρήματα ικανοποιητικά για να αντιτάξει. Κυρίως χρησιμοποιώντας τη νόμιμη άμυνα ή καλύτερα την προετοιμασία νόμιμης άμυνας απέναντι στην επιβουλή που προέρχεται από την ύπαρξη της 4ης Στρατιάς στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, απέναντι από τα νησιά. Αλλά και χρησιμοποιώντας τον παροδικό χαρακτήρα της αποστρατιωτικοποίησης, ο οποίος, στην περίπτωση αυτού του θεσμού, είναι περισσότερο από εμφανής. Πράγματι το καθεστώς της αποστρατιωτικοποίησης καθιερώθηκε για τα νησιά του Αιγαίου, την επομένη της τραγικής ήττας του 1922, για να αποτραπεί μια ρεβανσιστική επέμβαση της Ελλάδας στο τουρκικό έδαφος, με ορμητήριο τα προσκείμενα σε αυτό νησιά. Οσο κι αν αυτό να υπήρξε ουτοπικό, ήταν η απόφαση των Δυνάμεων να επιβληθεί μια προσωρινή κατάσταση η οποία θα απέτρεπε τέτοιου είδους περιπέτειες. Το πόσο θα διαρκούσε ήταν συνάρτηση του κλίματος των σχέσεων των δύο αντιμαχόμενων κρατών. Πάντως όχι για εκατό χρόνια, που είναι η σημερινή πραγματικότητα. Και σε κάθε περίπτωση η εντυπωσιακή βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων τη δεκαετία του ʼ30 του περασμένου αιώνα σίγουρα συνέβαλε στην κατάργηση της αποστρατιωτικοποίησης που επέβαλε η Συνθήκη της Λωζάννης. Οσο δε αφορά τη Σύμβαση της Λωζάννης, η οποία προέβλεπε την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του συστήματος των Στενών, αυτή καταργήθηκε (όπως οι ίδιοι οι Τούρκοι είχαν παραδεχτεί με την αντικατάσταση της εν λόγω Σύμβασης από τη Σύμβαση του Mοντρέ το 1936).

Εξάλλου το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν έχει αρμοδιότητα να υπεισέλθει σε συζήτηση κυριαρχίας των νησιών. Η μόνη αρμοδιότητά του είναι να εξετάσει αν η στρατιωτικοποίηση των νησιών έρχεται σε αντίθεση με τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας στην περιοχή, και να διατάξει την άρση της στρατιωτικοποίησης, στην ακραία περίπτωση που συμφωνήσει με την Τουρκία ότι πράγματι η Ελλάδα παραβιάζει τους κανόνες που αφορούν τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας στην περιοχή, ή αποτελεί απειλή κατʼ αυτών.

Πάντως θα πρέπει να τονιστεί ότι η αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών από την Τουρκία έχει και μια άλλη διάσταση, που δεν έχει επικαλεστεί ως τα σήμερα η γειτονική μας χώρα, αλλά βέβαια είναι αυτονόητη για όσους παροικούν την Ιερουσαλήμ: εφόσον η Ελλάδα δεν συμφωνήσει στην αποστρατιωτικοποίηση των νησιών της, κι εφόσον, κατά την Τουρκία, αυτό αποτελεί όρο για την κυριαρχία τους, τότε η κυριαρχία καταπίπτει υπέρ των προπατόρων, εκείνων δηλαδή που τα είχαν πριν από τις Συνθήκες της Λωζάννης και των Παρισίων. Αυτό σημαίνει ότι τα ελληνικά νησιά πρέπει να παραχωρηθούν στην... Τουρκία και στην Ιταλία. Κάτι που φαντάζει εξωφρενικό και αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας.

Κι έρχομαι στο ιστορικό επιχείρημα: η αποστρατιωτικοποίηση των ακραίων ανατολικών νησιών στηρίζεται σε τρεις διεθνείς Συμβάσεις. Για τα νησιά του συστήματος των Στενών (Λήμνος και Σαμοθράκη) δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι δεν ισχύει η αποστρατιωτικοποίηση, καθώς η νομική βάση της έχει εξαλειφθεί. Οπως τονίσαμε η Σύμβαση της Λωζάννης (1923) αντικαταστάθηκε από τη Σύμβαση του Mοντρέ (1936), η οποία, στο Προοίμιό της, ορίζει ρητά ότι καταργείται η Σύμβαση της Λωζάννης. Για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, που βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα, ως τα Δωδεκάνησα, ισχύει η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης (1923), η οποία και προβλέπει για το προσωρινό (κατά την άποψή μας) καθεστώς της αποστρατιωτικοποίησης. Τέλος, για τα Δωδεκάνησα υπάρχει η Συνθήκη των Παρισίων (1947), η οποία δεσμεύει μόνον τα μέρη και στην οποία η Τουρκία δεν συμμετέχει και ως εκ τούτου δεν δικαιούται να επικαλείται τις διατάξεις της αποστρατιωτικοποίησης (res inter alios acta). Kαι γιʼ αυτήν πάντως ισχύουν τα ίδια επιχειρήματα που ισχύουν για τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης. Να σημειωθεί ότι ουδέν από τα συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης αυτής έχει ποτέ διαμαρτυρηθεί για τη στρατιωτικοποίηση των εν λόγω νησιών.

Διερωτώμαι κατά πόσον η Τουρκία πιστεύει ειλικρινά ότι η νέα αιτίαση εις βάρος της Ελλάδας μπορεί να δει το φως της ημέρας. Κατά τη γνώμη μου, όπως και με άλλες αιτιάσεις, το πιθανότερο είναι να επιχειρεί μιαν επιβάρυνση του ήδη υπερφορτωμένου πακέτου διαφορών, με την ελπίδα κάποιες από αυτές τις φαντασμαγορικές αιτιάσεις να επιζήσουν και να έχουν αίσιο τέλος για τη γείτονα.