Στον δρόμο του Μεντερές
Γιώργος Καπόπουλος, Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, Δημοσιευμένο: 2023-01-17
Θα συνεχίσουμε στον δρόμο του Μεντερές είπε ο Ερντογάν αναφερόμενος στις 14.5.1950 -ημέρα που ο αρχηγός του Δημοκρατικού Κόμματος, νικητής των εκλογών, αναλάμβανε τα καθήκοντα του πρωθυπουργού- για να προσδιορίσει τη 14η του Μαΐου 2023 ως την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών.
Μέχρι το 1945 η Τουρκία είχε μονοκομματικό καθεστώς, με το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα CHP που ίδρυσε ο Κεμάλ να κυβερνά συνεχώς από το 1923.
Το 1946 ο διάδοχος του Κεμάλ, Ινονού, επέτρεψε τον πολυκομματισμό με μια ομάδα του κυβερνώντος κόμματος να αποσχίζεται υπό την ηγεσία του Μεντερές και να ιδρύει το Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο εξέφραζε τους ψηφοφόρους που δεν ήθελαν τον ακραίο διαχωρισμό του κράτους από το Ισλάμ που επέβαλε ο Ατατούρκ.
Ο Ινονού επέλεξε συνειδητά να τερματίσει τη δικτατορική διακυβέρνηση που ανέλαβε το 1938 μετά τον θάνατο του Κεμάλ, για να σταθεροποιήσει το κοσμικό κράτος με την εναλλαγή στην εξουσία.
Στις 14.5.1950 ο Μεντερές πήρε τη σκυτάλη της διακυβέρνησης από τον Ινονού και πολύ γρήγορα διέψευσε τις προσδοκίες για πορεία προς τον εκδημοκρατισμό.
Το Δημοκρατικό Κόμμα γρήγορα ταυτίστηκε με το κράτος και εγκαθίδρυσε τον δικό του αυταρχισμό αντιμετωπίζοντας την αντιπολίτευση ως εχθρό, για την αντιμετώπιση του οποίου δεν υπάρχει κόκκινη γραμμή μεταξύ θεμιτών και αθέμιτων μέσων.
Ο Μεντερές ανετράπη από στρατιωτικό πραξικόπημα τον Μάιο του 1960, δικάστηκε και απαγχονίστηκε μαζί με τον πρώην ΥΠΕΞ Ζορλού και τον πρώην υπουργό Οικονομικών Πολατκάν τον Σεπτέμβριο του 1961.
Ο Ερντογάν, ο οποίος διεκδικεί την πολιτική κληρονομιά του Μεντερές και λεηλάτησε εκλογικά το Κόμμα του Ορθού Δρόμου που ίδρυσε ο Ντεμιρέλ μετά το 1961 με την αρχική ονομασία Κόμμα της Δικαιοσύνης, έχει δύο κοινά σημεία με τον απαγχονισθέντα προκάτοχό του:
● Αντί να φθαρεί από την εξουσία, αύξανε το ποσοστό του σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.
● Προς το τέλος της θητείας του εφάρμοσε σκληρή καταστολή και ταυτόχρονα ψήφιζε νόμους και μεθόδευε δικαστικές διώξεις με στόχο να διαλύσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Ο Ερντογάν ακολουθεί τον δρόμο του Μεντερές και επιβεβαιώνει για δεύτερη φορά ότι όποτε προέκυψαν οι προϋποθέσεις για την αμφισβήτηση του κεμαλικού κατεστημένου και του βαθέος κράτους η εναλλακτική φόρμουλα διακυβέρνησης δεν ήταν η δυναμική του εκδημοκρατισμού, αλλά ένας εναλλακτικός αυταρχισμός.
Το 1999 ο Ερντογάν, δήμαρχος τότε της Κωνσταντινούπολης, φυλακίστηκε και καθαιρέθηκε από το αξίωμά του.
Σήμερα αντιμετωπίζει τον Ιμάμογλου με τον ίδιο τρόπο που τον μεταχειρίστηκε το κεμαλικό βαθύ κράτος.
Μέχρι το 1945 η Τουρκία είχε μονοκομματικό καθεστώς, με το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα CHP που ίδρυσε ο Κεμάλ να κυβερνά συνεχώς από το 1923.
Το 1946 ο διάδοχος του Κεμάλ, Ινονού, επέτρεψε τον πολυκομματισμό με μια ομάδα του κυβερνώντος κόμματος να αποσχίζεται υπό την ηγεσία του Μεντερές και να ιδρύει το Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο εξέφραζε τους ψηφοφόρους που δεν ήθελαν τον ακραίο διαχωρισμό του κράτους από το Ισλάμ που επέβαλε ο Ατατούρκ.
Ο Ινονού επέλεξε συνειδητά να τερματίσει τη δικτατορική διακυβέρνηση που ανέλαβε το 1938 μετά τον θάνατο του Κεμάλ, για να σταθεροποιήσει το κοσμικό κράτος με την εναλλαγή στην εξουσία.
Στις 14.5.1950 ο Μεντερές πήρε τη σκυτάλη της διακυβέρνησης από τον Ινονού και πολύ γρήγορα διέψευσε τις προσδοκίες για πορεία προς τον εκδημοκρατισμό.
Το Δημοκρατικό Κόμμα γρήγορα ταυτίστηκε με το κράτος και εγκαθίδρυσε τον δικό του αυταρχισμό αντιμετωπίζοντας την αντιπολίτευση ως εχθρό, για την αντιμετώπιση του οποίου δεν υπάρχει κόκκινη γραμμή μεταξύ θεμιτών και αθέμιτων μέσων.
Ο Μεντερές ανετράπη από στρατιωτικό πραξικόπημα τον Μάιο του 1960, δικάστηκε και απαγχονίστηκε μαζί με τον πρώην ΥΠΕΞ Ζορλού και τον πρώην υπουργό Οικονομικών Πολατκάν τον Σεπτέμβριο του 1961.
Ο Ερντογάν, ο οποίος διεκδικεί την πολιτική κληρονομιά του Μεντερές και λεηλάτησε εκλογικά το Κόμμα του Ορθού Δρόμου που ίδρυσε ο Ντεμιρέλ μετά το 1961 με την αρχική ονομασία Κόμμα της Δικαιοσύνης, έχει δύο κοινά σημεία με τον απαγχονισθέντα προκάτοχό του:
● Αντί να φθαρεί από την εξουσία, αύξανε το ποσοστό του σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.
● Προς το τέλος της θητείας του εφάρμοσε σκληρή καταστολή και ταυτόχρονα ψήφιζε νόμους και μεθόδευε δικαστικές διώξεις με στόχο να διαλύσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Ο Ερντογάν ακολουθεί τον δρόμο του Μεντερές και επιβεβαιώνει για δεύτερη φορά ότι όποτε προέκυψαν οι προϋποθέσεις για την αμφισβήτηση του κεμαλικού κατεστημένου και του βαθέος κράτους η εναλλακτική φόρμουλα διακυβέρνησης δεν ήταν η δυναμική του εκδημοκρατισμού, αλλά ένας εναλλακτικός αυταρχισμός.
Το 1999 ο Ερντογάν, δήμαρχος τότε της Κωνσταντινούπολης, φυλακίστηκε και καθαιρέθηκε από το αξίωμά του.
Σήμερα αντιμετωπίζει τον Ιμάμογλου με τον ίδιο τρόπο που τον μεταχειρίστηκε το κεμαλικό βαθύ κράτος.
