Nα δράσουμε σήμερα για να περιορίσουμε το χάος από την κλιματική αλλαγή αύριο*

Καθώς εξελίσσεται η κλιματική κρίση, καταγράφονται όλο και περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα και πυρκαγιές κατά τη θερινή περίοδο. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, στο διάστημα 1980-2021 στην Ελλάδα χάθηκαν 4.632 ανθρώπινες ζωές λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή [1].

Τέτοιου είδους ακραία καιρικά φαινόμενα δεν μπορούν να θεωρούνται πια εξαίρεση. Τα επιστημονικά δεδομένα είναι ξεκάθαρα: θα τα αντιμετωπίζουμε όλο και πιο συχνά.

Ηδη φέτος, παρατεταμένες ξηρασίες σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν βλάψει τον γεωργικό τομέα και έχουν προκαλέσει δασικές πυρκαγιές στη Γαλλία και στην Ισπανία από τον Μάρτιο, ενώ η Ιταλία προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των καταστροφικών πλημμυρών στην πεδιάδα του Πάδου.

Οι συνέπειες της μεταβολής του κλίματος, ακόμη κι αν δεν είναι πάντα θανατηφόρες, επηρεάζουν όλες τις πτυχές των οικονομιών και των κοινωνιών μας: οι ξηρασίες, οι καύσωνες και οι καταιγίδες μειώνουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών. Το νερό ψύξης για τη βιομηχανία και την παραγωγή ενέργειας καθίσταται πιο δυσεύρετο, αναγκάζοντας εργοστάσια να διακόψουν τη λειτουργία τους.

Ακραίες βροχοπτώσεις πλημμυρίζουν υπόγεια, ξεπλένουν το γόνιμο επιφανειακό έδαφος και καταστρέφουν δρόμους · η χαμηλή στάθμη των υδάτων καθιστά αδύνατη την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας· η συνεχιζόμενη ερημοποίηση απειλεί γεωργικές εκτάσεις που κάποτε ήταν γόνιμες.

Επιβλαβείς οργανισμοί, όπως το σκαθάρι σκολύτης, εξαπλώνονται ανεξέλεγκτα και αποδεκατίζουν τα δάση της Ευρώπης· και η υγεία μας απειλείται όλο και περισσότερο από ασθένειες που συνδέονται με τους καύσωνες και από «τροπικές» αρρώστιες, όπως ο δάγκειος πυρετός, που πλέον κάνει την εμφάνισή του και στην Ευρώπη.

Κανείς δεν μένει ανεπηρέαστος. Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση, τα ακραία κλιματικά φαινόμενα προκαλούν ήδη θανάτους και οικονομικές ζημιές ύψους άνω των 12 δισ. ευρώ ετησίως, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων δεν είναι ασφαλισμένο ή δεν μπορεί να ασφαλιστεί.

Στο μεταξύ, η Ευρώπη θερμαίνεται ταχύτερα από άλλες ηπείρους και γίνεται όλο και πιο πιθανό να ξεπεράσουμε ήδη μέσα στην προσεχή δεκαετία το όριο αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 °C που έχει οριστεί στη Συμφωνία του Παρισιού.

Γνωρίζω ότι η συνεχής κατάσταση συναγερμού για την κλιματική αλλαγή μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία, οδηγώντας ακόμα και σε απελπισία. Αυτό ισχύει κυρίως για τις νεότερες γενιές. Η κλιματική αλλαγή είναι μια πρόκληση τέτοιου μεγέθους που δεν μπορούμε απλά να την αγνοήσουμε και να συνεχίσουμε τη ζωή μας όπως πριν. Σίγουρα όμως δεν χάθηκε και η ελπίδα. Κάθε άλλο.

Πρόσφατα ενσωματώσαμε στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο ορισμένες πολιτικές που θα μας βοηθήσουν να μειώσουμε τις εκπομπές μας πολύ ταχύτερα, ενώ σε ολόκληρο τον κόσμο και άλλες χώρες εντείνουν τη δράση τους για το κλίμα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προετοιμαστούμε [2].

Την άνοιξη του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιεύσει την πρώτη εκτίμηση κλιματικών κινδύνων. Η ανάλυση αυτή θα καταδείξει πώς οι τρέχουσες και μελλοντικές κλιματικές αλλαγές μπορεί να επηρεάσουν το περιβάλλον, την οικονομία και την ευρύτερη κοινωνία της Ευρώπης. Η εκτίμηση αυτή θα χρησιμεύσει ως οδηγός για περαιτέρω δράση.

Αναπτύσσουμε γρήγορα τα εργαλεία για την καλύτερη προστασία μας. Για παράδειγμα, βελτιώνουμε την αντίδρασή μας στην αυξανόμενη απειλή των δασικών πυρκαγιών μέσω της δορυφορικής παρακολούθησης και του διπλασιασμού του πυροσβεστικού στόλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ήδη από το φετινό καλοκαίρι.

Πολλά άλλα ευρωπαϊκά έργα βρίσκονται σε εξέλιξη, για την προστασία της γεωργίας και την ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας απέναντι σε ξηρασία και πλημμύρες, για τη μείωση της θερμοκρασίας των πόλεων με φύτευση δέντρων και βελτίωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, καθώς και για την προετοιμασία των συστημάτων υγείας και ενέργειας μέσω της προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων και του εκσυγχρονισμού των υποδομών, όπως τα νοσοκομεία ή οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής. Πρέπει, όμως, να κλιμακώσουμε τη δράση μας.

Η προετοιμασία απαιτεί, φυσικά, επενδύσεις, αλλά το κόστος είναι ασήμαντο σε σύγκριση με το κόστος της αδράνειας.

Οι οικονομικές απώλειες που προκλήθηκαν από ακραίες καιρικές συνθήκες και κλιματικά φαινόμενα το διάστημα 1980-2021 στην Ελλάδα ανέρχονται σε 11,18 δισ. ευρώ (σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος)[3], και στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν καλύπτονται ασφαλιστικά. Καθίσταται, επομένως, αναγκαία η κρατική παρέμβαση, ώστε τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις να μην αντιμετωπίσουν ανεπανόρθωτες ζημιές.

Προετοιμάζοντας καλύτερα τα σπίτια μας, τις υποδομές μας, την οικονομία και τα συστήματα υγείας απέναντι στην κλιματική αλλαγή θα εξοικονομήσουμε χρήματα στο μέλλον. Και πάνω απ’ όλα, θα σώσουμε ζωές.

Επειδή, πάνω απ’ όλα, δεν πρέπει να λησμονούμε τις ανθρώπινες απώλειες της κρίσης αυτής. Σχεδόν παντού στην Ευρωπαϊκή Ενωση, άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους ως άμεση συνέπεια καταστροφών που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.

Αξίζει να τους θυμόμαστε, αξίζει να αφηγηθούμε τις ιστορίες τους. Για τον λόγο αυτό, η 15η Ιουλίου ορίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων της Παγκόσμιας Κλιματικής Κρίσης· μια στιγμή, μια ημέρα, που όλοι μαζί θα τους θυμόμαστε και θα συζητάμε για την πορεία που πρέπει να ακολουθήσουμε.

Το καλοκαίρι που διανύουμε, καθώς ήδη αντιμετωπίζουμε καύσωνες σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, βλέπουμε την κλιματική κρίση να εξελίσσεται, απειλώντας με ακόμη μεγαλύτερο κόστος.

Αυτό θα πρέπει να χρησιμεύσει ως ισχυρή υπενθύμιση και έκκληση προς όλους μας να δράσουμε τώρα για να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Επειδή πρέπει να προστατεύσουμε ό,τι είναι πιο πολύτιμο για όλους μας: τη ζωή και την υγεία των οικογενειών και των φίλων μας.

**Εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

[1] Εκθεση «Economic losses from climate-related extremes in Europe (8th EAP)», Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 21/4/2023, Κοπεγχάγη (https://www.eea.europa.eu/ims/economic-losses-from-climate-related).

[2] Ηδη υλοποιούνται σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα LIFE, όπως το «Implementation of a forecasting System for urban heat island effect for the development of urban adaptation strategies», το οποίο διαχειρίζεται το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (https://webgate.ec.europa.eu/life/publicWebsite/project/details/4877).

[3] Εκθεση «Economic losses from climate-related extremes in Europe (8th EAP)», Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 21/4/2023, Κοπεγχάγη (https://www.eea.europa.eu/ims/economic-losses-from-climate-related

* Το άρθρο του αντιπροέδρου της Κομισιόν γράφεται και δημοσιεύεται στην «Εφημερίδα των Συντακτών» για την Ελλάδα και ταυτόχρονα σε εφημερίδες όλων των χωρών της Ε.Ε. με αφορμή την καθιέρωση από φέτος της 15ης Ιουλίου ως Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης των Θυμάτων της Παγκόσμιας Κλιματικής Κρίσης