Πυρηνική απειλή στη Θράκη!

Στην κατασκευή ενός τρίτου πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στην Ανατολική Θράκη προχωρά η Τουρκία, μετά την ολοκλήρωση του πυρηνικού στο Ακούγιου, απέναντι από την Κύπρο, και τη δρομολόγηση ακόμη ενός σταθμού στη Σινώπη της Μαύρης Θάλασσας.

Πρόκειται για την περιοχή του ακρωτηρίου της Igneada στην Ανατολική Θράκη, στην επαρχία Kirklareli (40 Εκκλησιών), 5 χιλιόμετρα νότια του ποταμού Mutludere (Ρέζοβο ή Ρήσος), που αποτελεί τα σύνορα με τη Βουλγαρία και σε κοντινή απόσταση από την Ελλάδα. Εκεί είναι η αρχαία ελληνική πόλη Θυνιάς, όπου κατοικούσαν ελληνικοί πληθυσμοί ώς τις αρχές του 20ού αιώνα (Νιάδα), δίπλα σε έναν σημαντικό θαλάσσιο διάδρομο, που διέθετε λιμάνι, απ’ όπου μεταφέρονταν εμπορεύματα από την ενδοχώρα προς την Κωνσταντινούπολη.

Η Ανατολική Θράκη είναι από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Τουρκίας, με περίπου 12 εκατομμύρια κατοίκους, το 15% του πληθυσμού της. Είναι μια ενεργή σεισμικά περιοχή, με ενδημικά είδη και εύφορα εδάφη, αφού το 60% της παραγωγής ρυζιού και ηλίανθου της Τουρκίας προέρχεται από αυτήν. Η Τουρκία, σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, στοχεύει στα 20 GW σε ισχύ πυρηνικής ενέργειας μέσα σε τρεις δεκαετίες, με 3 πυρηνικούς σταθμούς, αλλά και με μικρούς αντιδραστήρες (SMR) με 5 GW συνολικά έως το 2050.

Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του πυρηνικού σταθμού στο Ακούγιου της Μερσίνας από τους Ρώσους και την άδεια λειτουργίας του, ο επικεφαλής της Rosatom, Αλεξέι Λιχάτσιεφ, ανακοίνωσε την Τετάρτη στη Δούμα ότι έχει αποφασιστεί από τον Ερντογάν η κατασκευή και δεύτερου ρωσικού πυρηνικού σταθμού στη Σινώπη. Και ότι η Rosatom είναι έτοιμη να συμμετάσχει σε διαγωνισμό και για τον τρίτο πυρηνικό σταθμό.

Η επιλογή της Θράκης έχει ιδιαίτερη σημασία για την ενεργειακή διπλωματία της Τουρκίας, αφού η εγγύτητα και η διασύνδεση με ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας ενισχύει τη στρατηγική της θέση, κάτι που εξασφάλισε την πρόσφατη επαναπροσέγγιση με την ελληνική κυβέρνηση. Τον Νοέμβριο του 2022 η τουρκική κυβέρνηση ξεκίνησε επίσημα μελέτες για την κατασκευή του τρίτου πυρηνικού σταθμού. Μέσα στο 2023 βρέθηκε σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις με την Κίνα για τη δημιουργία τεσσάρων πυρηνικών σταθμών ενώ δυναμικά είχε μπει με προσφορές και η Νότια Κορέα.

Ο επίσημος στόχος της Τουρκίας είναι να μειώσει την εξάρτηση από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, αφού ήδη εισάγει σχεδόν το 40% του φυσικού αερίου από τη Ρωσία (2021). Μετά την απαράδεκτη ταξινόμηση της πυρηνικής ενέργειας από την Ε.Ε. ως «ενέργειας χαμηλών εκπομπών», η Τουρκία υποστηρίζει ότι η κατασκευή πυρηνικών θα συμβάλει στους κλιματικούς της στόχους. Και με τον πυρηνικό σταθμό στο Aκούγιου, εκτός από σημαντικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους σε μια περιοχή σεισμογενή, με πιθανότητα τσουνάμι και για την Κύπρο, ενισχύει την εξάρτησή της από τη Ρωσία για τις επόμενες έξι δεκαετίες.

Αν κλείσει συμφωνία με τη Ρωσία και για τους σταθμούς της Σινώπης και της Igneada, η εξάρτηση γίνεται απόλυτη. Η Ρωσία θα ελέγχει την τεχνολογία των μονάδων και τον εφοδιασμό τους με πυρηνικό καύσιμο. Η εισβολή στην Ουκρανία θα μπορούσε να επιβάλει τη διακοπή των εργασιών κατασκευής αλλά η κρατική Rosatom προχώρησε στην κατασκευή 4 μονάδων VVER-1200 στο Ακούγιου με συνολική ισχύ 4,8 GW, που θα τεθούν σταδιακά σε λειτουργία μέχρι το 2028.

Η Τουρκία είχε πυρηνικά σχέδια ήδη από το 1970. Αφού συζήτησε με διάφορες κοινοπραξίες -κυρίως της Δύσης- πρόσφερε στη Ρωσία ηγετικό ρόλο στην κατασκευή του Aκούγιου, που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2018. Αναμενόταν μια γαλλο-ιαπωνική κοινοπραξία να κατασκευάσει το δεύτερο πυρηνικό εργοστάσιο στη Σινώπη και η Κίνα να κατασκευάσει το τρίτο. Η καθυστέρηση δεκαετιών για το αντιπυρηνικό κίνημα οφείλεται στις κινητοποιήσεις αλλά μπορεί να εντάσσεται και στη γεωπολιτική της τουρκικής κυβέρνησης και την ανομολόγητη επιδίωξη για απόκτηση πυρηνικής βόμβας, όπως έχουν δείξει και οι συνεννοήσεις της με διαθέσιμες χώρες.

Σύμφωνα με την κριτική των Πράσινων της Τουρκίας, η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα αγοράζεται από τις εταιρείες της Τουρκίας, αλλά η υποτίμηση της τουρκικής λίρας κάνει τη συμφωνία λιγότερο συμφέρουσα και αυξάνεται έτσι η ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δείχνει ότι ο κίνδυνος διαρροής ραδιενέργειας στους πυρηνικούς σταθμούς του Τσερνομπίλ και της Ζαπορίζια υπάρχει ακόμη και λόγω διακοπής του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και πως ο πόλεμος, οι συγκρούσεις ή οι τρομοκρατικές ενέργειες σε περιοχές με πυρηνικούς σταθμούς κάνουν πιθανό ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα.

Η επιμονή της Τουρκίας στην πυρηνική της ανάπτυξη δεν μπορεί να εξηγηθεί από την ανάγκη για ενέργεια. Οι πυρηνικοί σταθμοί είναι η πιο δαπανηρή, η πιο επικίνδυνη, η πιο ρυπογόνος μορφή παραγωγής ενέργειας, που προκαλεί ρύπανση από τα ραδιενεργά απόβλητα για γενιές, όπως είδαμε στο Τσερνομπίλ και στη Φουκουσίμα. Η Ρωσία έχει σαφείς γεωστρατηγικούς στόχους με στρατιωτική και πυρηνική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως φαίνεται με την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού ίδιου τύπου και μεγέθους στο El Dabaa, στη μεσογειακή ακτή της Αιγύπτου.

Αλλά ενώ θα έπρεπε να κυριαρχεί το αίτημα για μια Μεσόγειο χωρίς πυρηνικά, με πολιτικές για ένα ασφαλέστερο, ειρηνικό και καθαρότερο μέλλον, η Ε.Ε. και η κυβέρνηση κλείνουν το μάτι στην πυρηνική ενέργεια. Υπήρξαν ήδη συνεννοήσεις των κυβερνήσεων Ελλάδας και Βουλγαρίας για κατασκευή νέας πυρηνικής μονάδας στο Κοζλοντούι με έμμεση ελληνική χρηματοδότηση μέσω εγγυημένης απορρόφησης της ηλεκτροπαραγωγής της για την εικοσαετία 2030-2050. Ανάλογη συζήτηση έγινε τον Δεκέμβριο και μεταξύ Μητσοτάκη-Ερντογάν, ο οποίος πρότεινε να προμηθεύσει την Ελλάδα με ηλεκτρική ενέργεια από τους πυρηνικούς σταθμούς της Τουρκίας. Θα μάθουμε την απάντηση;