Η Αριστερά, τον χειμώνα...
Παύλος Τσίμας, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2007-05-12
Την ώρα που ο Τόνι Μπλερ ανήγγελλε, προχθές, την επικείμενη αποχώρησή του, το ΒΒC άνοιγε έναν ηλεκτρονικό διάλογο στο site του, ζητώντας απαντήσεις στο ερώτημα: «Πώς θα μείνει στη μνήμη μας ο Μπλερ;». Μια από τις πρώτες απαντήσεις έδωσε τη λιτότερη- και δημοφιλέστερη- επιτύμβια επιγραφή. «Με τρεις μόνον λέξεις: πόλεμος στο Ιράκ».
Ακολούθησαν εκατοντάδες, χιλιάδες μηνύματα, τα περισσότερα βιτριολικά, σχεδόν όλα στον ίδιο τόνο- μια απελπισμένη καταδίκη, ηθική περισσότερο, παρά πολιτική, της υποστήριξης που ο κάποτε δημοφιλέστερος Ευρωπαίος πολιτικός προσέφερε στον βρώμικο πόλεμο των ευαγγελιστών τού Μπους. Και όταν εφημερίδες και κανάλια ζήτησαν από επαγγελματίες ιστορικούς να προβλέψουν τον τίτλο με το τον οποίο το κεφάλαιο Μπλερ θα περάσει στην ιστορία, οι περισσότεροι έδωσαν την ίδια απάντηση: Ιράκ. «Αν, τουλάχιστον, είχε ζητήσει συγγνώμη για το ψέμα των ανύπαρκτων όπλων μαζικής καταστροφής του Σαντάμ...», έγραψε ένας απογοητευμένος οπαδός.
«Όλες οι πολιτικές καριέρες τελειώνουν σε αποτυχία», έγραφε ο Γκάρτον Ας. Αλλά αποτυχία από αποτυχία, έχει διαφορά. Ο Μπλερ υπήρξε ο μεγάλος ανανεωτής, ο μάγος των Μίντια, ο άνθρωπος που έβγαλε την αρτηριοσκληρωτική, αραχνιασμένη βρετανική Αριστερά από το χρονοντούλαπο της Ιστορίας και την οδήγησε στην πιο θριαμβευτική της νίκη και στη μακρότερη παραμονή της στην εξουσία. Στις ημέρες του καθιερώθηκε το ελάχιστο εισόδημα, μειώθηκε η ανεργία, αντιμετωπίστηκε εν μέρει η φρικτή κοινωνική κληρονομιά της Θάτσερ, που άφησε στη χώρα της το φοβερό προνόμιο να γεννά ένα στα τρία φτωχά παιδιά όλης της Ευρώπης, πολλαπλασιάστηκαν θεαματικά οι δημόσιες δαπάνες για την Παιδεία και την Υγεία, η Βρετανία γνώρισε οικονομική ανάπτυξη και η Βόρεια Ιρλανδία τη μεγαλύτερη ευκαιρία της για ειρήνη. Αλλά, είναι το Ιράκ που σφραγίζει την κληρονομιά του Μπλερ. Όπως ήταν το Σουέζ, για τον Ήντεν.
Συμπέρασμα πρώτο: Όσο κι αν λένε πως το εκλογικό σώμα είναι κυνικό, οι επιλογές του απο-ιδεολογικοποιημένες και οι προσδοκίες του πεζές, διαχειριστικές, η αλήθεια είναι ότι η κοινωνία προβάλλει στην πολιτική και μια ηθική αξίωση. Αυτό μαρτυρά η αγανάκτηση και το αίσθημα προδομένης εμπιστοσύνης που συνοδεύει τους αποχαιρετισμούς στον Τόνι Μπλερ.
Συμπέρασμα δεύτερο: Με το τέλος της εποχής Μπλερ, και με το στίγμα του πολέμου να επισκιάζει κάθε άλλον απολογισμό της θητείας του, κλείνει ένα κεφάλαιο για όλη την ευρωπαϊκή Αριστερά, την ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία ειδικότερα. Ο Μπλερ υπήρξε, ύστερα από χρόνια ήττας και παρακμής, η προσωποποίηση της ανανέωσής της και της νικηφόρας επανόδου στην εξουσία, με τη συνταγή ενός «τρίτου δρόμου» (κάποιοι τον βάφτισαν «θατσερισμό-λάιτ»), που συνδυάζει την αποδοχή των νέων αναγκών της αγοράς με την επιδίωξη κοινωνικής αλληλεγγύης, προσαρμογή στα δεδομένα των παγκοσμιοποιημένων αγορών, αλλά με μειωμένο το κοινωνικό κόστος.
Η εποχή τελείωσε, η συνταγή εξαντλήθηκε. Καθώς, μάλιστα, το τέλος της δεκαετίας Μπλερ συνέπεσε με την ήττα της Σεγκολέν Ρουαγιάλ στη Γαλλία και με το Συντηρητικό Κόμμα να προβάλλει ως βέβαιος νικητής των επόμενων βρετανικών εκλογών, το ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο μοιάζει αφόρητα, αποπνικτικά συντηρητικό.
Η συνηθισμένη εξήγηση γι΄ αυτό είναι πως η Ευρώπη στρίβει δεξιά, πως η ανασφάλεια και ο φόβος που κυριαρχούν, η ανάγκη για ασφάλεια, τάξη, προστασία από έναν κόσμο σκοτεινών και ραγδαίων αλλαγών, πριμοδοτούν μια συντηρητική ατζέντα. Επιπλέον, όπως ο έγραφε ο Φερεντσί στη «Μοντ», η παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατική συνταγή, που στηριζόταν σε έναν συμβιβασμό κεφαλαίου-εργασίας (τον οποίο η παγκοσμιοποίηση τινάζει στον αέρα) και μια συμμαχία εργατών και μεσαίων τάξεων (που ανατρέπεται, λόγω της διεύρυνσης των ανισοτήτων) έχει εξαντληθεί.
Μετά τον Μπλερ (και τις απομιμήσεις του: όπως η Σεγκολέν), η κυβερνητική Αριστερά έχει ανάγκη από μια νέα συνταγή. Και, όσο κι αν ακούγεται παράξενο, ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο σε μια αποτελεσματική και νικηφόρα αναγέννηση της ρεαλιστικής, διαχειριστικής Αριστεράς, να είναι η παρακμή, η έκλειψη της άλλης Αριστεράς. Εκείνης που στην παράδοσή της είναι να μη συμβιβάζεται, να κυνηγά χίμαιρες, να ζητά το απόλυτο. Η δεύτερη ήταν πάντα που έτρεφε και ζωογονούσε την πρώτη. Η απουσία της κάνει τα πράγματα δυσκολότερα. Πολύ δυσκολότερα - όπως έδειξε και το παράδειγμα των πρόσφατων γαλλικών εκλογών.
Ακολούθησαν εκατοντάδες, χιλιάδες μηνύματα, τα περισσότερα βιτριολικά, σχεδόν όλα στον ίδιο τόνο- μια απελπισμένη καταδίκη, ηθική περισσότερο, παρά πολιτική, της υποστήριξης που ο κάποτε δημοφιλέστερος Ευρωπαίος πολιτικός προσέφερε στον βρώμικο πόλεμο των ευαγγελιστών τού Μπους. Και όταν εφημερίδες και κανάλια ζήτησαν από επαγγελματίες ιστορικούς να προβλέψουν τον τίτλο με το τον οποίο το κεφάλαιο Μπλερ θα περάσει στην ιστορία, οι περισσότεροι έδωσαν την ίδια απάντηση: Ιράκ. «Αν, τουλάχιστον, είχε ζητήσει συγγνώμη για το ψέμα των ανύπαρκτων όπλων μαζικής καταστροφής του Σαντάμ...», έγραψε ένας απογοητευμένος οπαδός.
«Όλες οι πολιτικές καριέρες τελειώνουν σε αποτυχία», έγραφε ο Γκάρτον Ας. Αλλά αποτυχία από αποτυχία, έχει διαφορά. Ο Μπλερ υπήρξε ο μεγάλος ανανεωτής, ο μάγος των Μίντια, ο άνθρωπος που έβγαλε την αρτηριοσκληρωτική, αραχνιασμένη βρετανική Αριστερά από το χρονοντούλαπο της Ιστορίας και την οδήγησε στην πιο θριαμβευτική της νίκη και στη μακρότερη παραμονή της στην εξουσία. Στις ημέρες του καθιερώθηκε το ελάχιστο εισόδημα, μειώθηκε η ανεργία, αντιμετωπίστηκε εν μέρει η φρικτή κοινωνική κληρονομιά της Θάτσερ, που άφησε στη χώρα της το φοβερό προνόμιο να γεννά ένα στα τρία φτωχά παιδιά όλης της Ευρώπης, πολλαπλασιάστηκαν θεαματικά οι δημόσιες δαπάνες για την Παιδεία και την Υγεία, η Βρετανία γνώρισε οικονομική ανάπτυξη και η Βόρεια Ιρλανδία τη μεγαλύτερη ευκαιρία της για ειρήνη. Αλλά, είναι το Ιράκ που σφραγίζει την κληρονομιά του Μπλερ. Όπως ήταν το Σουέζ, για τον Ήντεν.
Συμπέρασμα πρώτο: Όσο κι αν λένε πως το εκλογικό σώμα είναι κυνικό, οι επιλογές του απο-ιδεολογικοποιημένες και οι προσδοκίες του πεζές, διαχειριστικές, η αλήθεια είναι ότι η κοινωνία προβάλλει στην πολιτική και μια ηθική αξίωση. Αυτό μαρτυρά η αγανάκτηση και το αίσθημα προδομένης εμπιστοσύνης που συνοδεύει τους αποχαιρετισμούς στον Τόνι Μπλερ.
Συμπέρασμα δεύτερο: Με το τέλος της εποχής Μπλερ, και με το στίγμα του πολέμου να επισκιάζει κάθε άλλον απολογισμό της θητείας του, κλείνει ένα κεφάλαιο για όλη την ευρωπαϊκή Αριστερά, την ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία ειδικότερα. Ο Μπλερ υπήρξε, ύστερα από χρόνια ήττας και παρακμής, η προσωποποίηση της ανανέωσής της και της νικηφόρας επανόδου στην εξουσία, με τη συνταγή ενός «τρίτου δρόμου» (κάποιοι τον βάφτισαν «θατσερισμό-λάιτ»), που συνδυάζει την αποδοχή των νέων αναγκών της αγοράς με την επιδίωξη κοινωνικής αλληλεγγύης, προσαρμογή στα δεδομένα των παγκοσμιοποιημένων αγορών, αλλά με μειωμένο το κοινωνικό κόστος.
Η εποχή τελείωσε, η συνταγή εξαντλήθηκε. Καθώς, μάλιστα, το τέλος της δεκαετίας Μπλερ συνέπεσε με την ήττα της Σεγκολέν Ρουαγιάλ στη Γαλλία και με το Συντηρητικό Κόμμα να προβάλλει ως βέβαιος νικητής των επόμενων βρετανικών εκλογών, το ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο μοιάζει αφόρητα, αποπνικτικά συντηρητικό.
Η συνηθισμένη εξήγηση γι΄ αυτό είναι πως η Ευρώπη στρίβει δεξιά, πως η ανασφάλεια και ο φόβος που κυριαρχούν, η ανάγκη για ασφάλεια, τάξη, προστασία από έναν κόσμο σκοτεινών και ραγδαίων αλλαγών, πριμοδοτούν μια συντηρητική ατζέντα. Επιπλέον, όπως ο έγραφε ο Φερεντσί στη «Μοντ», η παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατική συνταγή, που στηριζόταν σε έναν συμβιβασμό κεφαλαίου-εργασίας (τον οποίο η παγκοσμιοποίηση τινάζει στον αέρα) και μια συμμαχία εργατών και μεσαίων τάξεων (που ανατρέπεται, λόγω της διεύρυνσης των ανισοτήτων) έχει εξαντληθεί.
Μετά τον Μπλερ (και τις απομιμήσεις του: όπως η Σεγκολέν), η κυβερνητική Αριστερά έχει ανάγκη από μια νέα συνταγή. Και, όσο κι αν ακούγεται παράξενο, ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο σε μια αποτελεσματική και νικηφόρα αναγέννηση της ρεαλιστικής, διαχειριστικής Αριστεράς, να είναι η παρακμή, η έκλειψη της άλλης Αριστεράς. Εκείνης που στην παράδοσή της είναι να μη συμβιβάζεται, να κυνηγά χίμαιρες, να ζητά το απόλυτο. Η δεύτερη ήταν πάντα που έτρεφε και ζωογονούσε την πρώτη. Η απουσία της κάνει τα πράγματα δυσκολότερα. Πολύ δυσκολότερα - όπως έδειξε και το παράδειγμα των πρόσφατων γαλλικών εκλογών.
